Hoàng Khang
Writer
Trong khi một nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học Trung Quốc tuyên bố tìm thấy bằng chứng cho thấy AI có thể phát triển khả năng hiểu biết tự phát, thì một báo cáo từ Apple lại đi đến kết luận ngược lại. Sự mâu thuẫn này cho thấy con người vẫn chưa hoàn toàn hiểu rõ cách hoạt động của các mô hình AI hiện nay.
Trong bối cảnh các cuộc tranh luận đang ngày càng trở nên gay gắt về khả năng tư duy thực sự của Trí tuệ Nhân tạo (AI), hai nghiên cứu được công bố gần đây đã đưa ra những kết luận hoàn toàn trái chiều nhau, tạo nên một cuộc tranh cãi khoa học rất đáng chú ý.
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện các thử nghiệm "tìm đối tượng khác biệt" (odd-one-out) trên các mô hình AI tiên tiến, yêu cầu chúng phải phân biệt được những hình ảnh không giống nhau trong một tập dữ liệu lớn. Để thực hiện thí nghiệm này, các nhà khoa học đã sử dụng văn bản (đối với mô hình ChatGPT-3.5) và cả hình ảnh (dành cho mô hình Gemini Pro Vision) để giao nhiệm vụ cho các AI này phải nhận dạng và phân loại các vật thể. Cuối cùng, họ đã thu được 4,7 triệu phản hồi về khoảng 1.854 vật thể tự nhiên (như chó, ghế, quả táo hoặc ô tô) có xuất hiện trong bộ dữ liệu.
Kết quả đáng kinh ngạc cho thấy, các mô hình AI này đã tự động tạo ra tới 66 chiều khái niệm khác nhau để có thể phân loại và sắp xếp các đối tượng này lại với nhau, một cách thức được cho là hoàn toàn tương tự với cách mà não bộ của con người xử lý thông tin. Các chiều khái niệm này không chỉ mở rộng ra ngoài các danh mục cơ bản (chẳng hạn như 'động vật' hay 'thức ăn') mà còn bao gồm cả các thuộc tính phức tạp hơn, như kết cấu của vật thể, sự liên quan về mặt cảm xúc và cả tính phù hợp của vật thể đó đối với trẻ em.
Các nhà khoa học cũng phát hiện ra rằng các mô hình đa phương thức (có khả năng xử lý cả văn bản và hình ảnh) thậm chí còn phù hợp hơn với cách suy nghĩ của con người. Hơn nữa, nhóm nghiên cứu còn phát hiện ra rằng các dữ liệu từ việc quét não (chụp ảnh thần kinh) của con người đã cho thấy một sự chồng chéo đáng kể giữa cách mà AI và não người phản ứng với các vật thể. Đây được xem là một bằng chứng mạnh mẽ cho thấy rằng AI không chỉ đơn thuần là đang bắt chước các mẫu mà chúng đã học được, mà có thể thực sự đang "hiểu biết" về thế giới xung quanh.
Nghiên cứu của Apple đã phát hiện ra những hạn chế rất nghiêm trọng trong khả năng suy luận của AI. Khi được thử nghiệm với các bài toán có độ khó tăng dần như Tower of Hanoi, Checker Jumping, River Crossing và Blocks World, các mô hình AI tiên tiến nhất hiện nay đều đã gặp phải một "sự cố hoàn toàn" về mặt hiệu suất khi độ phức tạp của bài toán vượt quá một ngưỡng nhất định.
Đáng lo ngại hơn, ngay cả khi được cung cấp một thuật toán giải quyết vấn đề một cách hoàn chỉnh và chi tiết, AI vẫn không thể cải thiện được hiệu suất của mình. Thậm chí, các mô hình này còn thể hiện một hành vi "phản trực giác", đó là chúng sẽ giảm nỗ lực suy luận khi phải đối mặt với những bài toán phức tạp hơn, một hành vi trái ngược hoàn toàn với cách mà con người thường phản ứng trước các thử thách.
Nghiên cứu của Apple đã đi đến một kết luận rằng, AI ở thời điểm hiện tại chỉ là "những tấm gương tinh vi", chúng chỉ phản chiếu lại các mẫu hình ngôn ngữ mà chúng đã được học, chứ không hề có khả năng suy luận một cách thực sự.
Cuộc tranh luận này không chỉ mang tính chất học thuật mà còn có một ý nghĩa thực tiễn vô cùng to lớn đối với tương lai của AI. Nếu AI thực sự có khả năng hiểu biết như nghiên cứu của Trung Quốc đã cho thấy, chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo. Ngược lại, nếu kết luận của Apple là đúng, chúng ta cần phải trở nên thận trọng hơn rất nhiều trong việc đánh giá và ứng dụng AI vào cuộc sống.
Các chuyên gia hiện đang kêu gọi cần phải có thêm nhiều các nghiên cứu độc lập hơn nữa, với các phương pháp đa dạng hơn, để có thể làm rõ được bản chất thực sự của khả năng "tư duy" trong các hệ thống AI hiện đại. Câu trả lời cho câu hỏi này sẽ quyết định hướng phát triển của AI trong những thập kỷ tới.
Trong bối cảnh các cuộc tranh luận đang ngày càng trở nên gay gắt về khả năng tư duy thực sự của Trí tuệ Nhân tạo (AI), hai nghiên cứu được công bố gần đây đã đưa ra những kết luận hoàn toàn trái chiều nhau, tạo nên một cuộc tranh cãi khoa học rất đáng chú ý.
Phe lạc quan: Nghiên cứu của Trung Quốc nói AI có thể "hiểu biết"
Một nghiên cứu mới nhất của các nhà khoa học Trung Quốc đã gây chấn động cộng đồng khoa học khi tuyên bố rằng họ đã tìm thấy bằng chứng cho thấy AI có thể phát triển được một khả năng hiểu biết một cách tự phát, giống như cách não bộ của con người hoạt động.Nhóm nghiên cứu đã thực hiện các thử nghiệm "tìm đối tượng khác biệt" (odd-one-out) trên các mô hình AI tiên tiến, yêu cầu chúng phải phân biệt được những hình ảnh không giống nhau trong một tập dữ liệu lớn. Để thực hiện thí nghiệm này, các nhà khoa học đã sử dụng văn bản (đối với mô hình ChatGPT-3.5) và cả hình ảnh (dành cho mô hình Gemini Pro Vision) để giao nhiệm vụ cho các AI này phải nhận dạng và phân loại các vật thể. Cuối cùng, họ đã thu được 4,7 triệu phản hồi về khoảng 1.854 vật thể tự nhiên (như chó, ghế, quả táo hoặc ô tô) có xuất hiện trong bộ dữ liệu.
Kết quả đáng kinh ngạc cho thấy, các mô hình AI này đã tự động tạo ra tới 66 chiều khái niệm khác nhau để có thể phân loại và sắp xếp các đối tượng này lại với nhau, một cách thức được cho là hoàn toàn tương tự với cách mà não bộ của con người xử lý thông tin. Các chiều khái niệm này không chỉ mở rộng ra ngoài các danh mục cơ bản (chẳng hạn như 'động vật' hay 'thức ăn') mà còn bao gồm cả các thuộc tính phức tạp hơn, như kết cấu của vật thể, sự liên quan về mặt cảm xúc và cả tính phù hợp của vật thể đó đối với trẻ em.
Các nhà khoa học cũng phát hiện ra rằng các mô hình đa phương thức (có khả năng xử lý cả văn bản và hình ảnh) thậm chí còn phù hợp hơn với cách suy nghĩ của con người. Hơn nữa, nhóm nghiên cứu còn phát hiện ra rằng các dữ liệu từ việc quét não (chụp ảnh thần kinh) của con người đã cho thấy một sự chồng chéo đáng kể giữa cách mà AI và não người phản ứng với các vật thể. Đây được xem là một bằng chứng mạnh mẽ cho thấy rằng AI không chỉ đơn thuần là đang bắt chước các mẫu mà chúng đã học được, mà có thể thực sự đang "hiểu biết" về thế giới xung quanh.
Phe hoài nghi: Báo cáo của Apple nói AI chỉ là "ảo tưởng"
Tuy nhiên, nghiên cứu trên đã bị thách thức một cách gay gắt bởi một báo cáo mới của Apple có tựa đề là "Ảo tưởng về tư duy" (Illusion of Reasoning). Các nhà khoa học của Apple đã sử dụng một phương pháp nghiên cứu hoàn toàn khác, tập trung vào khả năng giải quyết các vấn đề phức tạp một cách tuần tự thông qua các trò chơi giải đố (puzzle) có thể kiểm soát được.Nghiên cứu của Apple đã phát hiện ra những hạn chế rất nghiêm trọng trong khả năng suy luận của AI. Khi được thử nghiệm với các bài toán có độ khó tăng dần như Tower of Hanoi, Checker Jumping, River Crossing và Blocks World, các mô hình AI tiên tiến nhất hiện nay đều đã gặp phải một "sự cố hoàn toàn" về mặt hiệu suất khi độ phức tạp của bài toán vượt quá một ngưỡng nhất định.
Đáng lo ngại hơn, ngay cả khi được cung cấp một thuật toán giải quyết vấn đề một cách hoàn chỉnh và chi tiết, AI vẫn không thể cải thiện được hiệu suất của mình. Thậm chí, các mô hình này còn thể hiện một hành vi "phản trực giác", đó là chúng sẽ giảm nỗ lực suy luận khi phải đối mặt với những bài toán phức tạp hơn, một hành vi trái ngược hoàn toàn với cách mà con người thường phản ứng trước các thử thách.
Nghiên cứu của Apple đã đi đến một kết luận rằng, AI ở thời điểm hiện tại chỉ là "những tấm gương tinh vi", chúng chỉ phản chiếu lại các mẫu hình ngôn ngữ mà chúng đã được học, chứ không hề có khả năng suy luận một cách thực sự.
Sự mâu thuẫn và tương lai của AI
Sự mâu thuẫn giữa hai nghiên cứu này đã phản ánh một vấn đề cơ bản trong việc đánh giá khả năng nhận thức của AI. Trong khi nghiên cứu của các nhà khoa học Trung Quốc tập trung vào khả năng phân loại và tổ chức thông tin của AI, thì nghiên cứu của Apple lại đòi hỏi AI phải có khả năng giải quyết các vấn đề một cách tuần tự và phức tạp.
Cuộc tranh luận này không chỉ mang tính chất học thuật mà còn có một ý nghĩa thực tiễn vô cùng to lớn đối với tương lai của AI. Nếu AI thực sự có khả năng hiểu biết như nghiên cứu của Trung Quốc đã cho thấy, chúng ta đang đứng trước một bước ngoặt lịch sử trong việc phát triển trí tuệ nhân tạo. Ngược lại, nếu kết luận của Apple là đúng, chúng ta cần phải trở nên thận trọng hơn rất nhiều trong việc đánh giá và ứng dụng AI vào cuộc sống.
Các chuyên gia hiện đang kêu gọi cần phải có thêm nhiều các nghiên cứu độc lập hơn nữa, với các phương pháp đa dạng hơn, để có thể làm rõ được bản chất thực sự của khả năng "tư duy" trong các hệ thống AI hiện đại. Câu trả lời cho câu hỏi này sẽ quyết định hướng phát triển của AI trong những thập kỷ tới.
Apple bất ngờ "tấn công" trực diện ChatGPT, Gemini, Claude, DeepSeek: Công bố nghiên cứu gây sốc, tuyên bố AI "suy luận" chỉ là "ảo tưởng"
Chỉ vài ngày trước thềm sự kiện WWDC 2025, Apple vừa bất ngờ tung ra một nghiên cứu táo bạo mang tên "Ảo tưởng về Tư duy", khẳng định các mô hình AI tiên tiến nhất hiện nay không thực sự "suy luận" mà chỉ là những "cỗ máy ghi âm xác suất". Phát hiện này đặt ra một câu hỏi lớn về tương lai của AI...vnreview.vn
