Vì sao động vật bắt chước kém vẫn sống sót trong tự nhiên?

[NhatDuy]

Một số loài động vật không có vũ khí phòng vệ rõ ràng nhưng vẫn khiến kẻ thù dè chừng nhờ vào chiến lược ngụy trang. Ví dụ, nhiều loài ruồi bay vô hại bắt chước màu vàng đen của ong bắp cày để trông nguy hiểm hơn trong mắt kẻ săn mồi. Chiến lược này được gọi là "bắt chước Batesian" - một cách sinh tồn thông minh khi "kẻ yếu giả vờ mạnh mẽ".

Ruồi bay lượn bắt chước loài ong bắp cày vàng và đen. (Hình ảnh được tạo ra bởi AI)​

Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên là không phải loài nào cũng bắt chước hoàn hảo. Một số loài ruồi chỉ có màu sắc giống, trong khi hình dạng hoặc kích thước lại không khớp với ong bắp cày. Điều này đặt ra câu hỏi: Nếu bắt chước càng giống càng có lợi thì tại sao những phiên bản không hoàn hảo vẫn tồn tại?

Một nghiên cứu trên tạp chí Nature do nhóm nhà khoa học Đại học Nottingham (Anh) thực hiện đã đưa ra câu trả lời bất ngờ. Họ sử dụng công nghệ in 3D để tạo ra các mô hình côn trùng với mức độ bắt chước khác nhau: từ ong bắp cày thật, ruồi bắt chước ở nhiều mức độ đến ruồi không liên quan. Những mô hình này được đưa vào môi trường tự nhiên để quan sát phản ứng của động vật săn mồi.

Kết quả cho thấy chim - nhóm săn mồi chính - có khả năng phân biệt rất tinh vi. Chúng dễ dàng nhận ra ong bắp cày thật và né tránh, trong khi lại dám thử những con mồi chỉ "giống giống". Điều này cho thấy đối với chim, việc bắt chước không chính xác không hiệu quả.

Tuy nhiên, điều thú vị nằm ở những loài săn mồi không xương sống như nhện cua, nhện nhảy hay bọ ngựa. Các loài này không giỏi phân biệt đâu là nguy hiểm thật hay giả, nên ngay cả những loài bắt chước kém vẫn có thể đánh lừa được chúng. Do đó, dù bắt chước không hoàn hảo, các loài này vẫn sống sót được và tiếp tục truyền giống.

Nghiên cứu này cũng thử nghiệm một chiến lược khác gọi là “bắt chước tổng quát”, trong đó một loài cố gắng bắt chước nhiều sinh vật độc hại cùng lúc. Tuy nhiên, kết quả không cho thấy lợi ích nào rõ rệt. Điều này cho thấy việc tập trung bắt chước một loài cụ thể sẽ hiệu quả hơn so với sao chép nhiều mục tiêu một cách mơ hồ.

Bắt chước không cần hoàn hảo, chỉ cần đủ để sống sót

Nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố quyết định không nằm ở mức độ giống nhau, mà là ở việc đánh lừa đúng đối tượng. Trong tự nhiên, những chiến lược bắt chước khác nhau từ hoàn hảo đến tương đối đều có lý do tồn tại. Nếu một loài bắt chước chưa đủ giống nhưng vẫn đủ để né được nhện hoặc bọ ngựa, thì điều đó đã đủ để chúng sống sót và tiếp tục phát triển.

Bài học từ thiên nhiên là: không cần phải hoàn hảo, chỉ cần đủ đáng sợ vào thời điểm quan trọng là đủ để thoát hiểm.