A-Train The Seven
...'cause for once, I didn't hate myself.
Xe Mỹ được đánh giá cao về sức mạnh động cơ, trong khi xe châu Âu nổi bật với kiểu dáng tinh tế đẹp mắt. Vậy điểm mạnh của xe Nhật là gì? Nếu đặt câu hỏi này cho thị trường toàn cầu, câu trả lời nhận được phần lớn sẽ là "tiết kiệm nhiên liệu và bền bỉ". Trên thế giới, không có quốc gia nào khác được ủng hộ mạnh mẽ với hình ảnh về khả năng tiết kiệm nhiên liệu và độ bền như Nhật Bản. Hầu như người dùng đều có nhận định chung từ Mỹ tới cả Việt Nam.
Khả năng tiết kiệm nhiên liệu của xe Nhật được thể hiện rõ qua những con số trên thị trường SUV mới nhất. Toyota RAV4 Hybrid (phiên bản châu Âu) đạt mức tiêu thụ nhiên liệu hỗn hợp từ 49 đến 51 mpg, tương đương 20.8 đến 21.7 km/L. Trong khi đó, đối thủ cạnh tranh Ford Kuga Hybrid bán ở châu Âu chỉ đạt mức tiêu thụ hỗn hợp WLTP từ 5.3 đến 6.4 L/100km, tức là từ 15.6 đến 18.9 km/L. Mặc dù cả hai đều là SUV được trang bị công nghệ hybrid mới nhất nhưng vẫn có sự khác biệt rõ rệt.
Vậy, tại sao xe Nhật lại trở thành một cái tên gắn liền với "khả năng tiết kiệm nhiên liệu" trên toàn thế giới? Khi tìm hiểu lý do, chúng ta sẽ thấy nó bắt nguồn từ chính cấu trúc thị trường ô tô của mỗi quốc gia. Giá nhiên liệu, điều kiện đường xá, hệ thống thuế, giá trị quan của người tiêu dùng đối với ô tô. Tất cả những điều kiện tiên quyết này ở Nhật Bản và phương Tây hoàn toàn khác nhau.
Nhật Bản là một quốc gia nghèo tài nguyên dầu mỏ, do đó giá xăng luôn ở mức cao trong thời gian dài. Ngay cả vào cuối những năm 1990 khi tương đối rẻ cũng ở mức khoảng 100 yên/lít. Chi phí bảo dưỡng cũng tăng theo dung tích xi-lanh và trọng lượng xe, các khu vực đô thị có đường sá cũng như chỗ đỗ xe chật hẹp. Kết quả, những chiếc xe nhỏ, tiết kiệm nhiên liệu trở thành lựa chọn hợp lý nhất, văn hóa xe Kei (xe hạng nhẹ) độc đáo của Nhật Bản đã phát triển.
Ở châu Âu, tình hình giá xăng cao khá giống với Nhật Bản. Tuy nhiên, họ đã chọn con đường "giải pháp tiết kiệm nhiên liệu = động cơ diesel". Có nhiều yếu tố đằng sau lựa chọn này. Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ lần thứ nhất, động cơ diesel hiệu quả nhiên liệu cao đã được khuyến khích từ góc độ an ninh năng lượng và phù hợp với chính sách giảm thiểu CO₂ mà EU đưa ra vào những năm 1990. Hơn nữa, đây là lĩnh vực mà các nhà sản xuất châu Âu như VW, BMW, Mercedes, PSA rất mạnh, do đó nó cũng hợp lý về mặt chính sách công nghiệp. Các ưu đãi thuế làm giảm chi phí nhiên liệu cũng được thêm vào, biến động cơ diesel thành "lựa chọn thông minh" đối với người tiêu dùng. Kết quả là, vào những năm 2000, động cơ diesel đã trở nên phổ biến đến mức chiếm hơn một nửa doanh số xe mới.
Tuy nhiên, lựa chọn đó về lâu dài lại phản tác dụng. Động cơ diesel tuy xuất sắc về tiết kiệm nhiên liệu và CO₂, nhưng lại khó xử lý NOx và các hạt mịn. Vụ bê bối "Dieselgate" của Volkswagen, bị phanh phui vào năm 2015, đã phơi bày sự thật rằng các nhà sản xuất châu Âu, vốn tự hào về hiệu suất môi trường, đã phải gian lận. Khoản tiền phạt khổng lồ và sự sụt giảm uy tín có thể được coi là cái giá phải trả cho việc xem nhẹ công nghệ hybrid và điện hóa.
Mỹ cũng giữ khoảng cách với cuộc cạnh tranh tiết kiệm nhiên liệu theo một cách khác. Đạo luật Chính sách và Bảo tồn Năng lượng năm 1975 đã thiết lập tiêu chuẩn CAFE, yêu cầu xe con phải đạt 27.5 mpg (khoảng 11.7 km/L) vào năm 1985. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn lỏng lẻo hơn đã được áp dụng cho SUV và xe bán tải, và các nhà sản xuất đã chọn cách đảm bảo lợi nhuận bằng việc bán các loại xe lớn. Kết hợp với giá xăng rẻ (chỉ khoảng 30 yên/lít), người tiêu dùng tiếp tục ưu tiên mã lực và kích thước. Vào những năm 1990, trong khi Honda Civic và Toyota Corolla của Nhật Bản đạt 30 mpg (khoảng 12.8 km/L), thì các mẫu xe cỡ lớn của Mỹ chỉ đạt khoảng một nửa con số đó.
Kết quả là, châu Âu không thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào động cơ diesel, Mỹ tiếp tục an phận với xe cỡ lớn, chỉ có Nhật Bản tiếp tục mài giũa khả năng tiết kiệm nhiên liệu một cách triệt để. Việc các đối thủ trên thị trường lớn không thực sự tham gia vào cuộc cạnh tranh tiết kiệm nhiên liệu đã củng cố thương hiệu xe Nhật. Đánh giá "tiết kiệm nhiên liệu và không hỏng hóc" đã được thiết lập trên toàn cầu chính vì Nhật Bản đã kiên trì đi trên con đường mà các quốc gia khác không chọn.
Khả năng tiết kiệm nhiên liệu của xe Nhật được thể hiện rõ qua những con số trên thị trường SUV mới nhất. Toyota RAV4 Hybrid (phiên bản châu Âu) đạt mức tiêu thụ nhiên liệu hỗn hợp từ 49 đến 51 mpg, tương đương 20.8 đến 21.7 km/L. Trong khi đó, đối thủ cạnh tranh Ford Kuga Hybrid bán ở châu Âu chỉ đạt mức tiêu thụ hỗn hợp WLTP từ 5.3 đến 6.4 L/100km, tức là từ 15.6 đến 18.9 km/L. Mặc dù cả hai đều là SUV được trang bị công nghệ hybrid mới nhất nhưng vẫn có sự khác biệt rõ rệt.
Vậy, tại sao xe Nhật lại trở thành một cái tên gắn liền với "khả năng tiết kiệm nhiên liệu" trên toàn thế giới? Khi tìm hiểu lý do, chúng ta sẽ thấy nó bắt nguồn từ chính cấu trúc thị trường ô tô của mỗi quốc gia. Giá nhiên liệu, điều kiện đường xá, hệ thống thuế, giá trị quan của người tiêu dùng đối với ô tô. Tất cả những điều kiện tiên quyết này ở Nhật Bản và phương Tây hoàn toàn khác nhau.
Nhật Bản là một quốc gia nghèo tài nguyên dầu mỏ, do đó giá xăng luôn ở mức cao trong thời gian dài. Ngay cả vào cuối những năm 1990 khi tương đối rẻ cũng ở mức khoảng 100 yên/lít. Chi phí bảo dưỡng cũng tăng theo dung tích xi-lanh và trọng lượng xe, các khu vực đô thị có đường sá cũng như chỗ đỗ xe chật hẹp. Kết quả, những chiếc xe nhỏ, tiết kiệm nhiên liệu trở thành lựa chọn hợp lý nhất, văn hóa xe Kei (xe hạng nhẹ) độc đáo của Nhật Bản đã phát triển.
Ở châu Âu, tình hình giá xăng cao khá giống với Nhật Bản. Tuy nhiên, họ đã chọn con đường "giải pháp tiết kiệm nhiên liệu = động cơ diesel". Có nhiều yếu tố đằng sau lựa chọn này. Sau cuộc khủng hoảng dầu mỏ lần thứ nhất, động cơ diesel hiệu quả nhiên liệu cao đã được khuyến khích từ góc độ an ninh năng lượng và phù hợp với chính sách giảm thiểu CO₂ mà EU đưa ra vào những năm 1990. Hơn nữa, đây là lĩnh vực mà các nhà sản xuất châu Âu như VW, BMW, Mercedes, PSA rất mạnh, do đó nó cũng hợp lý về mặt chính sách công nghiệp. Các ưu đãi thuế làm giảm chi phí nhiên liệu cũng được thêm vào, biến động cơ diesel thành "lựa chọn thông minh" đối với người tiêu dùng. Kết quả là, vào những năm 2000, động cơ diesel đã trở nên phổ biến đến mức chiếm hơn một nửa doanh số xe mới.
Tuy nhiên, lựa chọn đó về lâu dài lại phản tác dụng. Động cơ diesel tuy xuất sắc về tiết kiệm nhiên liệu và CO₂, nhưng lại khó xử lý NOx và các hạt mịn. Vụ bê bối "Dieselgate" của Volkswagen, bị phanh phui vào năm 2015, đã phơi bày sự thật rằng các nhà sản xuất châu Âu, vốn tự hào về hiệu suất môi trường, đã phải gian lận. Khoản tiền phạt khổng lồ và sự sụt giảm uy tín có thể được coi là cái giá phải trả cho việc xem nhẹ công nghệ hybrid và điện hóa.
Mỹ cũng giữ khoảng cách với cuộc cạnh tranh tiết kiệm nhiên liệu theo một cách khác. Đạo luật Chính sách và Bảo tồn Năng lượng năm 1975 đã thiết lập tiêu chuẩn CAFE, yêu cầu xe con phải đạt 27.5 mpg (khoảng 11.7 km/L) vào năm 1985. Tuy nhiên, các tiêu chuẩn lỏng lẻo hơn đã được áp dụng cho SUV và xe bán tải, và các nhà sản xuất đã chọn cách đảm bảo lợi nhuận bằng việc bán các loại xe lớn. Kết hợp với giá xăng rẻ (chỉ khoảng 30 yên/lít), người tiêu dùng tiếp tục ưu tiên mã lực và kích thước. Vào những năm 1990, trong khi Honda Civic và Toyota Corolla của Nhật Bản đạt 30 mpg (khoảng 12.8 km/L), thì các mẫu xe cỡ lớn của Mỹ chỉ đạt khoảng một nửa con số đó.
Kết quả là, châu Âu không thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào động cơ diesel, Mỹ tiếp tục an phận với xe cỡ lớn, chỉ có Nhật Bản tiếp tục mài giũa khả năng tiết kiệm nhiên liệu một cách triệt để. Việc các đối thủ trên thị trường lớn không thực sự tham gia vào cuộc cạnh tranh tiết kiệm nhiên liệu đã củng cố thương hiệu xe Nhật. Đánh giá "tiết kiệm nhiên liệu và không hỏng hóc" đã được thiết lập trên toàn cầu chính vì Nhật Bản đã kiên trì đi trên con đường mà các quốc gia khác không chọn.
