Hoàng Anh
Writer
Trong suốt gần hai thập kỷ, Tim Friede, một người thợ máy xe tải bình thường ở bang Wisconsin (Mỹ), đã thực hiện một hành trình mà hầu hết mọi người đều cho là điên rồ và cực kỳ nguy hiểm: ông tự tiêm vào cơ thể mình nọc độc của những loài rắn nguy hiểm nhất thế giới hơn 800 lần.
Hành động tưởng chừng như tự s.á.t này lại đang mở ra một chương mới đầy hy vọng cho y học: máu của ông chứa những kháng thể độc nhất vô nhị, trở thành chìa khóa để các nhà khoa học phát triển loại thuốc giải độc rắn phổ quát (universal antivenom) đầu tiên, có tiềm năng cứu sống hàng trăm ngàn người mỗi năm trên toàn cầu.
Từ "kẻ liều mạng" đến nguồn kháng thể quý giá
Tim Friede không phải nhà khoa học hay bác sĩ. Ông bắt đầu tự tiêm nọc rắn với liều lượng nhỏ và tăng dần trong suốt 18 năm, ghi lại quá trình này trên kênh YouTube cá nhân, bao gồm cả những lần bị rắn mamba đen hay hổ mang chúa cắn. Mục đích ban đầu có thể xuất phát từ đam mê cá nhân về việc tự tạo miễn dịch. Hành động của ông từng bị chỉ trích là ngông cuồng, vô ích.
Tuy nhiên, giới khoa học đã nhìn thấy giá trị tiềm ẩn trong "phòng thí nghiệm sống" này. Cơ thể ông, sau khi tiếp xúc liên tục và đa dạng với hàng chục loại nọc độc khác nhau, đã tự sản sinh ra một "kho vũ khí" kháng thể cực kỳ mạnh mẽ và đa dạng, có khả năng chống lại độc tố từ nhiều loài rắn khác nhau – điều mà các phương pháp tạo kháng thể truyền thống khó lòng đạt được.
Bước đột phá trong phòng thí nghiệm
Một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế, dẫn đầu bởi Jacob Glanville, đã hợp tác với Tim Friede, chiết xuất các kháng thể từ máu của ông và tiến hành thử nghiệm. Họ tập trung vào 19 loài rắn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm nguy hiểm nhất thế giới. Kết quả, được công bố trên tạp chí khoa học uy tín thuộc Cell Press, cho thấy tiềm năng to lớn.
Các nhà khoa học đã xác định được hai loại kháng thể đặc biệt mạnh mẽ trong máu của Tim, có khả năng vô hiệu hóa độc tố từ nhiều loài rắn khác nhau. Khi kết hợp hai kháng thể này với một phân tử nhỏ tên là varespladib (chất ức chế một loại enzyme độc tố phổ biến trong nọc rắn), họ đã tạo ra một loại "cocktail" thuốc giải độc mới. Hỗn hợp này đã bảo vệ chuột thí nghiệm sống sót sau khi bị tiêm liều gây chết của nọc độc từ 13 trong số 19 loài rắn nguy hiểm nhất và bảo vệ một phần đối với 6 loài còn lại. Nhóm đang tiếp tục tìm kiếm thành phần thứ tư để đạt hiệu quả bảo vệ tối đa.
Ưu điểm vượt trội và tương lai hứa hẹn
Phương pháp sử dụng kháng thể từ máu người tự miễn dịch như Tim Friede có nhiều ưu điểm vượt trội so với cách sản xuất thuốc giải độc rắn truyền thống (tiêm nọc độc vào ngựa hoặc cừu rồi chiết xuất kháng thể động vật). Kháng thể người an toàn hơn, ít gây phản ứng phụ hơn khi dùng cho người. Quan trọng hơn, nhờ quá trình tiếp xúc đa dạng của Tim, kháng thể của ông có tính phổ quát cao hơn, có thể chống lại nhiều loại nọc rắn khác nhau, khắc phục nhược điểm của kháng thể động vật vốn rất đặc hiệu theo loài và vùng địa lý.
Các nhà nghiên cứu đặt mục tiêu tạo ra một hoặc một vài loại thuốc giải độc phổ quát, có thể sử dụng trong các tình huống khẩn cấp khi không xác định được loài rắn đã cắn, đặc biệt hữu ích tại các quốc gia đang phát triển như Ấn Độ (nơi có hàng chục loài rắn độc), giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong do thiếu thuốc giải đặc hiệu, đắt đỏ hoặc khó bảo quản.
Câu chuyện của Tim Friede là một minh chứng đầy cảm hứng về lòng dũng cảm, sự kiên trì và những đóng góp bất ngờ mà một cá nhân bình thường có thể mang lại cho khoa học và cộng đồng, dù con đường họ chọn có thể đầy rủi ro và khác biệt.
Hành động tưởng chừng như tự s.á.t này lại đang mở ra một chương mới đầy hy vọng cho y học: máu của ông chứa những kháng thể độc nhất vô nhị, trở thành chìa khóa để các nhà khoa học phát triển loại thuốc giải độc rắn phổ quát (universal antivenom) đầu tiên, có tiềm năng cứu sống hàng trăm ngàn người mỗi năm trên toàn cầu.
Từ "kẻ liều mạng" đến nguồn kháng thể quý giá
Tim Friede không phải nhà khoa học hay bác sĩ. Ông bắt đầu tự tiêm nọc rắn với liều lượng nhỏ và tăng dần trong suốt 18 năm, ghi lại quá trình này trên kênh YouTube cá nhân, bao gồm cả những lần bị rắn mamba đen hay hổ mang chúa cắn. Mục đích ban đầu có thể xuất phát từ đam mê cá nhân về việc tự tạo miễn dịch. Hành động của ông từng bị chỉ trích là ngông cuồng, vô ích.
Tuy nhiên, giới khoa học đã nhìn thấy giá trị tiềm ẩn trong "phòng thí nghiệm sống" này. Cơ thể ông, sau khi tiếp xúc liên tục và đa dạng với hàng chục loại nọc độc khác nhau, đã tự sản sinh ra một "kho vũ khí" kháng thể cực kỳ mạnh mẽ và đa dạng, có khả năng chống lại độc tố từ nhiều loài rắn khác nhau – điều mà các phương pháp tạo kháng thể truyền thống khó lòng đạt được.
Bước đột phá trong phòng thí nghiệm
Một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế, dẫn đầu bởi Jacob Glanville, đã hợp tác với Tim Friede, chiết xuất các kháng thể từ máu của ông và tiến hành thử nghiệm. Họ tập trung vào 19 loài rắn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào nhóm nguy hiểm nhất thế giới. Kết quả, được công bố trên tạp chí khoa học uy tín thuộc Cell Press, cho thấy tiềm năng to lớn.
Các nhà khoa học đã xác định được hai loại kháng thể đặc biệt mạnh mẽ trong máu của Tim, có khả năng vô hiệu hóa độc tố từ nhiều loài rắn khác nhau. Khi kết hợp hai kháng thể này với một phân tử nhỏ tên là varespladib (chất ức chế một loại enzyme độc tố phổ biến trong nọc rắn), họ đã tạo ra một loại "cocktail" thuốc giải độc mới. Hỗn hợp này đã bảo vệ chuột thí nghiệm sống sót sau khi bị tiêm liều gây chết của nọc độc từ 13 trong số 19 loài rắn nguy hiểm nhất và bảo vệ một phần đối với 6 loài còn lại. Nhóm đang tiếp tục tìm kiếm thành phần thứ tư để đạt hiệu quả bảo vệ tối đa.
Ưu điểm vượt trội và tương lai hứa hẹn
Phương pháp sử dụng kháng thể từ máu người tự miễn dịch như Tim Friede có nhiều ưu điểm vượt trội so với cách sản xuất thuốc giải độc rắn truyền thống (tiêm nọc độc vào ngựa hoặc cừu rồi chiết xuất kháng thể động vật). Kháng thể người an toàn hơn, ít gây phản ứng phụ hơn khi dùng cho người. Quan trọng hơn, nhờ quá trình tiếp xúc đa dạng của Tim, kháng thể của ông có tính phổ quát cao hơn, có thể chống lại nhiều loại nọc rắn khác nhau, khắc phục nhược điểm của kháng thể động vật vốn rất đặc hiệu theo loài và vùng địa lý.
Các nhà nghiên cứu đặt mục tiêu tạo ra một hoặc một vài loại thuốc giải độc phổ quát, có thể sử dụng trong các tình huống khẩn cấp khi không xác định được loài rắn đã cắn, đặc biệt hữu ích tại các quốc gia đang phát triển như Ấn Độ (nơi có hàng chục loài rắn độc), giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong do thiếu thuốc giải đặc hiệu, đắt đỏ hoặc khó bảo quản.
Câu chuyện của Tim Friede là một minh chứng đầy cảm hứng về lòng dũng cảm, sự kiên trì và những đóng góp bất ngờ mà một cá nhân bình thường có thể mang lại cho khoa học và cộng đồng, dù con đường họ chọn có thể đầy rủi ro và khác biệt.
