Nasa sửng sốt trước hiện tượng trái ngược quy luật tự nhiên ở Nam Cực, chuyện gì đang xảy ra?

[Linh Pham]

Trong bối cảnh Trái Đất đang trải qua những năm nóng kỷ lục, một nghiên cứu mới dựa trên dữ liệu vệ tinh của NASA đã ghi nhận một hiện tượng đáng kinh ngạc: lượng băng tại Nam Cực tăng mạnh trong giai đoạn 2021–2023, đi ngược lại xu hướng tan băng kéo dài hàng thập kỷ. Phát hiện này không chỉ gây bất ngờ mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về sự phức tạp của biến đổi khí hậu và cách các hệ thống khí hậu toàn cầu tương tác với nhau. Vậy điều gì đang xảy ra tại Nam Cực, và liệu hiện tượng này có thay đổi cách chúng ta hiểu về biến đổi khí hậu?

Bối cảnh: Nhiệt độ toàn cầu tăng và băng tan​

Trong những năm gần đây, nhiệt độ trung bình toàn cầu liên tục phá vỡ các kỷ lục. Theo báo cáo của NASA và các tổ chức khí hậu khác, năm 2023 là một trong những năm nóng nhất được ghi nhận, với nhiệt độ trung bình cao hơn 1,4°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Hiện tượng này đã dẫn đến sự tan chảy đáng kể của băng ở nhiều khu vực, bao gồm Greenland và các sông băng trên khắp thế giới. Tại Nam Cực, xu hướng tan băng cũng được ghi nhận trong nhiều thập kỷ, đặc biệt ở khu vực Tây Nam Cực, nơi các chỏm băng lớn như Thwaites và Pine Island đang mất khối lượng với tốc độ đáng lo ngại.

Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây, được công bố bởi các nhà khoa học từ Đại học Đồng Tế (Trung Quốc) và sử dụng dữ liệu từ vệ tinh ICESat-2 của NASA, đã phát hiện rằng trong giai đoạn 2021–2023, lượng băng biển tại Nam Cực đã tăng lên đáng kể, đặc biệt ở các khu vực ven biển. Điều này dường như mâu thuẫn với xu hướng nóng lên toàn cầu và đòi hỏi một sự giải thích sâu hơn.

Dữ liệu từ NASA: Băng biển Nam Cực đang tăng trở lại​

Dữ liệu từ vệ tinh ICESat-2, được NASA phóng vào năm 2018, cung cấp thông tin chi tiết về độ dày và khối lượng băng tại Nam Cực. Các phép đo laser chính xác của vệ tinh này cho thấy trong giai đoạn 2021–2023, diện tích băng biển tại Nam Cực đã tăng đáng kể so với mức thấp kỷ lục vào năm 2016–2020. Cụ thể, các khu vực như biển Weddell và biển Ross ghi nhận sự gia tăng cả về độ phủ và độ dày của băng biển.

Các nhà khoa học cho rằng sự gia tăng này có thể liên quan đến một số yếu tố khí hậu khu vực, bao gồm:

• Sự thay đổi của dòng chảy đại dương: Các dòng chảy lạnh từ sâu dưới lòng đại dương có thể đã làm giảm nhiệt độ bề mặt ở một số khu vực, tạo điều kiện cho băng hình thành.
• Mô hình gió khu vực: Gió mạnh tại Nam Cực, đặc biệt là các mô hình gió xoáy quanh lục địa này, có thể đã đẩy băng biển ra xa bờ, tạo ra các vùng nước mở (polynya) nơi băng mới hình thành nhanh chóng.
• Lượng mưa và tuyết: Sự gia tăng lượng tuyết rơi ở một số khu vực của Nam Cực có thể đã góp phần làm tăng khối lượng băng trên bề mặt.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nhấn mạnh rằng sự gia tăng này không đồng đều. Trong khi một số khu vực ghi nhận băng tăng, các khu vực khác, đặc biệt là Tây Nam Cực, vẫn tiếp tục mất băng với tốc độ đáng báo động.

Ảnh hưởng tới thiên nhiên và cuộc sống con người​

Hiện tượng băng Nam Cực tăng trở lại trong bối cảnh nhiệt độ toàn cầu tăng cao là một ví dụ rõ ràng về sự phức tạp của hệ thống khí hậu Trái Đất. Dưới đây là một số lý do tại sao phát hiện này đáng chú ý:

Tác động đến mực nước biển: Băng biển Nam Cực, không giống như băng trên đất liền, không ảnh hưởng trực tiếp đến mực nước biển khi tan chảy. Tuy nhiên, sự gia tăng băng biển có thể làm chậm quá trình tan chảy của các chỏm băng trên đất liền bằng cách hoạt động như một lớp cách nhiệt, bảo vệ chúng khỏi nước biển ấm hơn.

Hệ sinh thái Nam Cực: Băng biển là một phần quan trọng của hệ sinh thái Nam Cực, cung cấp môi trường sống cho nhiều loài sinh vật, từ tảo biển đến chim cánh cụt và hải cẩu. Sự gia tăng băng biển có thể mang lại lợi ích tạm thời cho các loài này.

Phản xạ nhiệt: Băng biển phản xạ ánh sáng mặt trời (hiệu ứng albedo), giúp làm mát khu vực. Sự gia tăng băng biển có thể tạm thời làm chậm quá trình nóng lên ở Nam Cực, mặc dù tác động này có thể không đủ để bù đắp xu hướng nóng lên toàn cầu.

Nhưng điều này có thay đổi câu chuyện về biến đổi khí hậu?​

Mặc dù phát hiện này có vẻ đi ngược lại với câu chuyện về biến đổi khí hậu, các nhà khoa học cảnh báo rằng nó không nên được hiểu là dấu hiệu cho thấy biến đổi khí hậu đang chậm lại. Thay vào đó, hiện tượng này có thể là một phần của sự biến động tự nhiên trong hệ thống khí hậu phức tạp của Nam Cực. Các mô hình khí hậu dự đoán rằng, trong ngắn hạn, một số khu vực của Nam Cực có thể trải qua các giai đoạn tăng băng do các yếu tố khu vực, nhưng xu hướng dài hạn vẫn là sự mất băng do nhiệt độ toàn cầu tăng.

Hơn nữa, các đợt sóng nhiệt bất thường tại Nam Cực, như sự kiện nhiệt độ tăng 10°C so với mức trung bình vào tháng 7 năm 2024, cho thấy khu vực này vẫn đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ biến đổi khí hậu. Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng sự gia tăng băng biển trong ngắn hạn không làm thay đổi thực tế rằng Nam Cực đang mất khối lượng băng tổng thể, đặc biệt ở các chỏm băng lớn trên đất liền.

Những câu hỏi còn bỏ ngỏ​

Hiện tượng băng Nam Cực tăng trở lại đặt ra nhiều câu hỏi mà các nhà khoa học vẫn đang tìm cách trả lời:

• Liệu sự gia tăng băng biển này có bền vững, hay chỉ là một hiện tượng tạm thời?
• Các yếu tố khu vực nào đang chi phối sự hình thành băng, và chúng có thể được dự đoán chính xác hơn không?
• Làm thế nào để tích hợp những phát hiện này vào các mô hình khí hậu toàn cầu để cải thiện dự báo về mực nước biển và biến đổi khí hậu?

Để trả lời những câu hỏi này, NASA và các tổ chức nghiên cứu khác đang tiếp tục thu thập dữ liệu từ vệ tinh, trạm nghiên cứu mặt đất và các mô hình khí hậu tiên tiến. Các nhà khoa học cũng kêu gọi tăng cường hợp tác quốc tế để hiểu rõ hơn về các quá trình phức tạp đang diễn ra tại Nam Cực.