Khánh Vân
Writer
Giữa lúc một đợt nắng nóng thiêu đốt đang bao trùm châu Âu với những mức nhiệt độ kỷ lục, một nghịch lý lại hiện ra: máy điều hòa không khí, một thiết bị vốn được xem là cứu cánh, lại hiếm khi xuất hiện trong các hộ gia đình. Sự thiếu vắng này không chỉ đến từ một lý do, mà là kết quả của một sự kết hợp phức tạp giữa lịch sử, kinh tế, kiến trúc và các cam kết về môi trường.
Một trong những lý do chính khiến máy điều hòa không phổ biến ở châu Âu là vì trong lịch sử, họ đơn giản là không cần đến nó. Đặc biệt ở các nước phía Bắc, các đợt nắng nóng gay gắt và kéo dài như hiện nay là một hiện tượng tương đối mới. "Ở châu Âu… chúng tôi đơn giản không có truyền thống dùng điều hòa… vì trước đây, đó chưa bao giờ là một nhu cầu cấp thiết," ông Brian Motherway, một giám đốc tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), giải thích.
Do đó, điều hòa không khí từ lâu đã bị xem là một mặt hàng xa xỉ. Chi phí lắp đặt và vận hành rất đắt đỏ, đặc biệt khi giá năng lượng ở châu Âu thường cao hơn ở Mỹ, trong khi thu nhập lại thấp hơn. Cuộc khủng hoảng năng lượng năm 2022 càng khiến chi phí này trở thành một gánh nặng đối với nhiều gia đình.
Kiến trúc cũng là một yếu tố quan trọng. Nhiều tòa nhà ở châu Âu đã rất cũ kỹ, được xây dựng từ trước khi công nghệ điều hòa phổ biến, khiến việc lắp đặt hệ thống trung tâm trở nên khó khăn. Thậm chí ở Anh, các rào cản về quy định hành chính cũng là một vấn đề, khi giới chức thường từ chối cấp phép lắp đặt dàn nóng ngoài trời vì lý do thẩm mỹ, đặc biệt tại các khu bảo tồn.
Lý do quan trọng không kém đến từ các cam kết về môi trường của châu Âu. Lục địa này đã cam kết sẽ trở thành khu vực "trung hòa khí hậu" vào năm 2050. Việc gia tăng đột biến số lượng máy điều hòa sẽ khiến mục tiêu này khó đạt được hơn, bởi chúng không chỉ tiêu tốn rất nhiều điện năng mà còn thải nhiệt trực tiếp ra môi trường bên ngoài.
Một nghiên cứu tại Paris đã chỉ ra rằng, việc sử dụng điều hòa hàng loạt có thể làm tăng nhiệt độ ngoài trời từ 2 đến 4°C, làm trầm trọng thêm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị tại các thành phố vốn có mật độ dân cư cao. Nhận thức được điều này, một số quốc gia đã áp dụng các biện pháp hạn chế, như Tây Ban Nha yêu cầu nhiệt độ điều hòa tại các nơi công cộng không được đặt thấp hơn 27°C.
Tuy nhiên, thái độ của người châu Âu đang dần thay đổi khi lục địa này đang ấm lên với tốc độ nhanh gấp đôi phần còn lại của thế giới. Các đợt nắng nóng cực đoan ngày càng thường xuyên và khắc nghiệt hơn, biến điều hòa từ một thứ xa xỉ trở thành một nhu cầu thiết yếu.
Nhu cầu về điều hòa đang tăng vọt. Một báo cáo của IEA dự báo số lượng máy điều hòa tại EU có thể tăng hơn gấp đôi vào năm 2050. Một giám đốc công ty điều hòa tại Anh cho biết số lượng yêu cầu lắp đặt đã tăng gấp ba trong 5 năm qua. Vấn đề này thậm chí đã trở thành một chủ đề chính trị, khi các chính trị gia như bà Marine Le Pen ở Pháp kêu gọi một kế hoạch điều hòa quy mô lớn cho người dân.
Châu Âu đang đối mặt với một nghịch lý nan giải. Việc sử dụng điều hòa chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ làm tăng lượng khí thải, từ đó khiến Trái Đất nóng lên, dẫn đến nhu cầu sử dụng điều hòa càng tăng cao hơn nữa. Đây là một "vòng luẩn quẩn" của biến đổi khí hậu.
Theo các chuyên gia, thách thức trong tương lai không phải là cấm hoàn toàn điều hòa, mà là phải đảm bảo các quốc gia có những quy định chặt chẽ về hiệu suất năng lượng của các hệ thống làm mát mới. "Bởi vì mỗi chiếc điều hòa được bán ra hôm nay sẽ cố định mức tiêu thụ năng lượng và lượng khí thải trong vòng 10 đến 20 năm tới. Nên chúng ta cần làm đúng ngay từ đầu," ông Motherway nhấn mạnh.
Lịch sử, kiến trúc và rào cản chi phí
Một trong những lý do chính khiến máy điều hòa không phổ biến ở châu Âu là vì trong lịch sử, họ đơn giản là không cần đến nó. Đặc biệt ở các nước phía Bắc, các đợt nắng nóng gay gắt và kéo dài như hiện nay là một hiện tượng tương đối mới. "Ở châu Âu… chúng tôi đơn giản không có truyền thống dùng điều hòa… vì trước đây, đó chưa bao giờ là một nhu cầu cấp thiết," ông Brian Motherway, một giám đốc tại Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), giải thích.
Do đó, điều hòa không khí từ lâu đã bị xem là một mặt hàng xa xỉ. Chi phí lắp đặt và vận hành rất đắt đỏ, đặc biệt khi giá năng lượng ở châu Âu thường cao hơn ở Mỹ, trong khi thu nhập lại thấp hơn. Cuộc khủng hoảng năng lượng năm 2022 càng khiến chi phí này trở thành một gánh nặng đối với nhiều gia đình.
Kiến trúc cũng là một yếu tố quan trọng. Nhiều tòa nhà ở châu Âu đã rất cũ kỹ, được xây dựng từ trước khi công nghệ điều hòa phổ biến, khiến việc lắp đặt hệ thống trung tâm trở nên khó khăn. Thậm chí ở Anh, các rào cản về quy định hành chính cũng là một vấn đề, khi giới chức thường từ chối cấp phép lắp đặt dàn nóng ngoài trời vì lý do thẩm mỹ, đặc biệt tại các khu bảo tồn.
Nghịch lý khí hậu: Càng làm mát, càng nóng lên
Lý do quan trọng không kém đến từ các cam kết về môi trường của châu Âu. Lục địa này đã cam kết sẽ trở thành khu vực "trung hòa khí hậu" vào năm 2050. Việc gia tăng đột biến số lượng máy điều hòa sẽ khiến mục tiêu này khó đạt được hơn, bởi chúng không chỉ tiêu tốn rất nhiều điện năng mà còn thải nhiệt trực tiếp ra môi trường bên ngoài.
Một nghiên cứu tại Paris đã chỉ ra rằng, việc sử dụng điều hòa hàng loạt có thể làm tăng nhiệt độ ngoài trời từ 2 đến 4°C, làm trầm trọng thêm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị tại các thành phố vốn có mật độ dân cư cao. Nhận thức được điều này, một số quốc gia đã áp dụng các biện pháp hạn chế, như Tây Ban Nha yêu cầu nhiệt độ điều hòa tại các nơi công cộng không được đặt thấp hơn 27°C.
Khi thực tế biến đổi khí hậu thay đổi mọi thứ
Tuy nhiên, thái độ của người châu Âu đang dần thay đổi khi lục địa này đang ấm lên với tốc độ nhanh gấp đôi phần còn lại của thế giới. Các đợt nắng nóng cực đoan ngày càng thường xuyên và khắc nghiệt hơn, biến điều hòa từ một thứ xa xỉ trở thành một nhu cầu thiết yếu.
Nhu cầu về điều hòa đang tăng vọt. Một báo cáo của IEA dự báo số lượng máy điều hòa tại EU có thể tăng hơn gấp đôi vào năm 2050. Một giám đốc công ty điều hòa tại Anh cho biết số lượng yêu cầu lắp đặt đã tăng gấp ba trong 5 năm qua. Vấn đề này thậm chí đã trở thành một chủ đề chính trị, khi các chính trị gia như bà Marine Le Pen ở Pháp kêu gọi một kế hoạch điều hòa quy mô lớn cho người dân.
"Vòng luẩn quẩn" và bài toán cho tương lai
Châu Âu đang đối mặt với một nghịch lý nan giải. Việc sử dụng điều hòa chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ làm tăng lượng khí thải, từ đó khiến Trái Đất nóng lên, dẫn đến nhu cầu sử dụng điều hòa càng tăng cao hơn nữa. Đây là một "vòng luẩn quẩn" của biến đổi khí hậu.
Theo các chuyên gia, thách thức trong tương lai không phải là cấm hoàn toàn điều hòa, mà là phải đảm bảo các quốc gia có những quy định chặt chẽ về hiệu suất năng lượng của các hệ thống làm mát mới. "Bởi vì mỗi chiếc điều hòa được bán ra hôm nay sẽ cố định mức tiêu thụ năng lượng và lượng khí thải trong vòng 10 đến 20 năm tới. Nên chúng ta cần làm đúng ngay từ đầu," ông Motherway nhấn mạnh.
