Đòn phủ đầu của Israel: Những yếu tố nào dẫn đến quyết định quân sự với Iran?

[Con voi còi]

Cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran vào đêm 12/6/2025 giờ địa phương (sáng nay giờ VN) đánh dấu một bước leo thang đáng lo ngại trong căng thẳng khu vực vốn đã kéo dài nhiều thập kỷ. Quyết định này xuất phát từ nhiều yếu tố đan xen giữa an ninh, chính trị và chiến lược, trong bối cảnh mối quan hệ giữa hai nước tiếp tục đối đầu. Dù Israel tuyên bố hành động để phòng vệ, động thái này cũng đặt ra nhiều lo ngại về nguy cơ bùng phát một cuộc xung đột quy mô lớn, không chỉ ảnh hưởng tới hai quốc gia mà còn đe dọa sự ổn định toàn khu vực Trung Đông.

Mối lo từ chương trình hạt nhân của Iran

Trong nhiều năm, Israel luôn coi chương trình hạt nhân của Iran là mối đe dọa nghiêm trọng. Các thông tin gần đây từ báo chí quốc tế như CNN (13/6/2025) cho thấy giới lãnh đạo Israel tin rằng Iran đang tiến gần hơn đến ngưỡng có thể chế tạo vũ khí hạt nhân, bất chấp các nỗ lực đàm phán giữa Iran và Mỹ. Trong bối cảnh lo ngại rằng đối phương có thể sớm vượt qua “ranh giới đỏ”, Israel lựa chọn hành động quân sự với mục tiêu ngăn chặn hoặc làm chậm tiến trình hạt nhân của Iran—một quyết định được cho là dựa trên tiền lệ lịch sử, như chiến dịch phá hủy lò phản ứng hạt nhân Osirak ở Iraq năm 1981.

Căng thẳng khu vực và các nhóm vũ trang

Israel từ lâu cũng cáo buộc Iran hậu thuẫn các lực lượng như Hezbollah ở Lebanon hay Hamas ở Gaza—những nhóm thường xuyên đối đầu với Israel. Trong bối cảnh Iran tiếp tục mở rộng ảnh hưởng trong khu vực và hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm, một cuộc tấn công phủ đầu cũng có thể nhằm mục đích làm suy yếu năng lực hỗ trợ quân sự của Iran, từ đó giảm áp lực từ các hướng khác nhau trên bản đồ xung đột.

Đáp trả những sự kiện gần đây

Tình hình giữa hai nước đã trở nên căng thẳng hơn trong thời gian qua, với các sự cố như vụ nổ tại nhà máy do Bộ Quốc phòng Iran quản lý, cáo buộc về hoạt động gián điệp của Israel, hay các vụ phóng tên lửa từ các nhóm thân Iran. Trong bối cảnh đó, giới lãnh đạo Israel có thể coi hành động quân sự là một thông điệp răn đe rõ ràng, nhằm cảnh báo Tehran không tiếp tục đe dọa an ninh của họ.

Áp lực chính trị nội bộ và chiến lược độc lập

Trong các tuyên bố chính thức, Thủ tướng Benjamin Netanyahu thường nhấn mạnh rằng Israel phải tự bảo vệ mình, đặc biệt khi quốc tế không hành động đủ mạnh mẽ. Việc Mỹ khẳng định không tham gia vào chiến dịch lần này, như phát ngôn của Ngoại trưởng Marco Rubio ngày 13/6 cho thấy, có thể đã củng cố quyết tâm của Israel trong việc hành động đơn phương. Quan điểm này phản ánh lập trường lâu dài của Israel: nếu cảm thấy bị đe dọa tồn vong, họ sẽ không chờ đợi sự đồng thuận từ bên ngoài.

Lo ngại về tiến trình đàm phán

Một yếu tố khác là bối cảnh đàm phán hạt nhân giữa Mỹ và Iran vẫn đang diễn ra. Israel lo ngại rằng các thỏa thuận mới, nếu đạt được, có thể vẫn cho phép Iran tiếp tục duy trì một phần năng lực hạt nhân dưới vỏ bọc dân sự. Từ đó, một số nhà quan sát cho rằng cuộc tấn công có thể nhằm gây sức ép, phá vỡ hoặc tác động đến tiến trình thương lượng, buộc Iran phải nhượng bộ nhiều hơn.

Dù phía Israel cho rằng hành động này là cần thiết để bảo vệ an ninh quốc gia, nhiều ý kiến cảnh báo rằng việc sử dụng biện pháp quân sự có thể dẫn đến hậu quả khó lường. Đặc sứ Mỹ Steve Witkoff, theo Axios ngày 12/6, bày tỏ lo ngại về nguy cơ Iran đáp trả bằng các hành động quân sự mạnh mẽ, đẩy khu vực vào vòng xoáy xung đột mới. Với tình hình địa chính trị hiện nay, bất kỳ hành động nào mang tính đơn phương đều tiềm ẩn rủi ro lan rộng và ảnh hưởng đến các bên liên quan, bao gồm cả Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh.

Trong một khu vực vốn đã nhiều biến động, hành động quân sự, dù xuất phát từ lo ngại chính đáng, vẫn cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Giải pháp ngoại giao, giám sát quốc tế và đối thoại đa phương vẫn được xem là con đường bền vững để giảm căng thẳng, tránh rơi vào vòng xoáy chiến tranh với cái giá nhân đạo và địa chính trị rất lớn.