Ngọc Yến
Writer
Một số người tá hỏa sau khi lấy đồ thủy tinh trong máy rửa bát ra phát hiện có nhiều vết xước chân chim. Không biết nguyên nhân do đâu? Có cách nào cứu vãn không?
Hiện tượng trên đồ thủy tinh của bạn không phải là bẩn còn sót lại, mà là ăn mòn thủy tinh. Đây là một vấn đề có nền tảng khoa học khá rõ ràng, và một khi đã xuất hiện thì gần như không thể phục hồi về trạng thái trong suốt ban đầu.
Về mặt vật liệu, thủy tinh gia dụng không phải là một khối “trơ tuyệt đối” như nhiều người vẫn nghĩ. Nó là mạng lưới silica kết hợp với các oxit kim loại kiềm như natri và kali để hạ nhiệt độ nóng chảy. Khi cho vào máy rửa bát, đồ thủy tinh phải chịu đồng thời ba tác động mạnh là nhiệt độ cao thường 60 đến 70 độ C, nước có độ kiềm cao từ chất tẩy rửa chuyên dụng và thời gian tiếp xúc kéo dài hàng giờ. Trong môi trường này, các ion kiềm trong thủy tinh bắt đầu bị kéo ra khỏi bề mặt, làm cấu trúc bề mặt bị rỗ vi mô. Ánh sáng khi đi qua lớp bề mặt bị phá vỡ này sẽ tán xạ thay vì truyền thẳng, khiến ta nhìn thấy các vệt mờ, vân sóng hoặc vùng trắng đục giống như trong ảnh.
Điểm quan trọng là các vết này không nằm trên bề mặt, nên dù có ngâm giấm, chanh hay đánh bóng thì cũng không biến mất. Nếu lau khô mà vẫn thấy mờ, sờ tay không thấy gờ cặn, đó là dấu hiệu rất điển hình của ăn mòn thủy tinh chứ không phải cặn khoáng.
Nguyên nhân thường gặp nhất là dùng quá nhiều bột hoặc viên rửa, đặc biệt với nước mềm. Khi nước ít canxi và magie, tính kiềm của dung dịch rửa càng “hung hãn” hơn với thủy tinh. Nhiệt độ rửa cao kéo dài, chương trình rửa mạnh dùng cho nồi chảo, hoặc rửa ly mỏng thường xuyên trong máy cũng làm quá trình này diễn ra nhanh hơn. Việc xếp ly sát nhau khiến nước rửa đọng lâu trong lòng ly càng làm bề mặt bị tấn công mạnh ở một số vị trí, tạo ra vệt không đều như bạn thấy.
Về sức khỏe, hiện tượng này không gây độc. Thủy tinh không thôi ra chất nguy hiểm ở mức sử dụng gia đình, và các ion bị mất đi là một phần cấu trúc vật liệu chứ không phải hóa chất lạ. Tuy nhiên, bề mặt bị rỗ sẽ dễ bám bẩn và vi khuẩn hơn nếu vệ sinh không kỹ, nên về lâu dài ly vừa xấu vừa khó sạch.
Lời khuyên thực tế là với những chiếc ly đã bị như vậy, nên chuyển sang dùng cho mục đích ít yêu cầu thẩm mỹ, hoặc thay mới nếu cần sự trong suốt.
Để tránh lặp lại, hãy giảm liều chất tẩy rửa, ưu tiên chương trình rửa nhẹ cho thủy tinh, tránh nhiệt độ cao không cần thiết và luôn dùng nước làm bóng để giúp nước thoát nhanh khỏi bề mặt. Nếu khu vực bạn dùng nước mềm, việc giảm lượng chất tẩy rửa còn quan trọng hơn cả đổi máy hay đổi chương trình.
Hiện tượng trên đồ thủy tinh của bạn không phải là bẩn còn sót lại, mà là ăn mòn thủy tinh. Đây là một vấn đề có nền tảng khoa học khá rõ ràng, và một khi đã xuất hiện thì gần như không thể phục hồi về trạng thái trong suốt ban đầu.
Về mặt vật liệu, thủy tinh gia dụng không phải là một khối “trơ tuyệt đối” như nhiều người vẫn nghĩ. Nó là mạng lưới silica kết hợp với các oxit kim loại kiềm như natri và kali để hạ nhiệt độ nóng chảy. Khi cho vào máy rửa bát, đồ thủy tinh phải chịu đồng thời ba tác động mạnh là nhiệt độ cao thường 60 đến 70 độ C, nước có độ kiềm cao từ chất tẩy rửa chuyên dụng và thời gian tiếp xúc kéo dài hàng giờ. Trong môi trường này, các ion kiềm trong thủy tinh bắt đầu bị kéo ra khỏi bề mặt, làm cấu trúc bề mặt bị rỗ vi mô. Ánh sáng khi đi qua lớp bề mặt bị phá vỡ này sẽ tán xạ thay vì truyền thẳng, khiến ta nhìn thấy các vệt mờ, vân sóng hoặc vùng trắng đục giống như trong ảnh.
Điểm quan trọng là các vết này không nằm trên bề mặt, nên dù có ngâm giấm, chanh hay đánh bóng thì cũng không biến mất. Nếu lau khô mà vẫn thấy mờ, sờ tay không thấy gờ cặn, đó là dấu hiệu rất điển hình của ăn mòn thủy tinh chứ không phải cặn khoáng.
Nguyên nhân thường gặp nhất là dùng quá nhiều bột hoặc viên rửa, đặc biệt với nước mềm. Khi nước ít canxi và magie, tính kiềm của dung dịch rửa càng “hung hãn” hơn với thủy tinh. Nhiệt độ rửa cao kéo dài, chương trình rửa mạnh dùng cho nồi chảo, hoặc rửa ly mỏng thường xuyên trong máy cũng làm quá trình này diễn ra nhanh hơn. Việc xếp ly sát nhau khiến nước rửa đọng lâu trong lòng ly càng làm bề mặt bị tấn công mạnh ở một số vị trí, tạo ra vệt không đều như bạn thấy.
Về sức khỏe, hiện tượng này không gây độc. Thủy tinh không thôi ra chất nguy hiểm ở mức sử dụng gia đình, và các ion bị mất đi là một phần cấu trúc vật liệu chứ không phải hóa chất lạ. Tuy nhiên, bề mặt bị rỗ sẽ dễ bám bẩn và vi khuẩn hơn nếu vệ sinh không kỹ, nên về lâu dài ly vừa xấu vừa khó sạch.
Lời khuyên thực tế là với những chiếc ly đã bị như vậy, nên chuyển sang dùng cho mục đích ít yêu cầu thẩm mỹ, hoặc thay mới nếu cần sự trong suốt.
Để tránh lặp lại, hãy giảm liều chất tẩy rửa, ưu tiên chương trình rửa nhẹ cho thủy tinh, tránh nhiệt độ cao không cần thiết và luôn dùng nước làm bóng để giúp nước thoát nhanh khỏi bề mặt. Nếu khu vực bạn dùng nước mềm, việc giảm lượng chất tẩy rửa còn quan trọng hơn cả đổi máy hay đổi chương trình.
