Thế Việt
Writer
Trong một nỗ lực khôi phục sinh thái quy mô lớn, Trung Quốc đang tiến hành tháo dỡ hàng trăm con đập và đóng cửa các nhà máy thủy điện nhỏ dọc theo sông Xích Thủy, một phụ lưu quan trọng của sông Dương Tử. Động thái này nhằm mục đích cứu lấy nơi trú ẩn cuối cùng của nhiều loài cá quý hiếm và đặc biệt là mang lại hy vọng hồi sinh cho loài cá tầm Dương Tử, vốn đã bị tuyên bố tuyệt chủng trong tự nhiên.
Sông Xích Thủy, chảy dài hơn 400 km qua các tỉnh Vân Nam, Quý Châu và Tứ Xuyên, từ lâu được xem là "nơi trú ẩn cuối cùng" cho các loài cá đặc hữu ở thượng nguồn sông Dương Tử. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, dòng sông này đã bị chia cắt bởi một mạng lưới dày đặc gồm 357 con đập và 373 nhà máy thủy điện nhỏ, gây ra những tác động nghiêm trọng đến hệ sinh thái.
Trước thực trạng đó, bắt đầu từ năm 2020, chính quyền Trung Quốc đã khởi động một dự án can thiệp sinh thái toàn diện. Theo Tân Hoa Xã, tính đến cuối năm 2024, đã có 300 trong số 357 con đập được tháo dỡ hoàn toàn và 342 trong số 373 nhà máy thủy điện nhỏ đã bị đóng cửa. Việc tháo dỡ này đã giúp khôi phục lại dòng chảy tự nhiên của con sông, kết nối lại các môi trường sống bị chia cắt và quan trọng nhất là mở lại các tuyến đường di cư thiết yếu để các loài cá có thể sinh sản.
Sự suy giảm của các quần thể cá trên lưu vực sông Dương Tử là một trong những hậu quả nặng nề nhất của việc xây dựng thủy điện thiếu kiểm soát. Các con đập đã làm thay đổi dòng chảy, giảm lượng oxy trong nước và ngăn cản cá di cư đến các khu vực sinh sản.
Loài bị ảnh hưởng nặng nề nhất chính là cá tầm Dương Tử, một loài cá cổ đại đã tồn tại từ thời khủng long. Vào năm 2022, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã phải tuyên bố loài cá này tuyệt chủng trong tự nhiên.
Tuy nhiên, dự án khôi phục sông Xích Thủy đang thắp lên một niềm hy vọng mới. Theo ông Liu Fei, một nhà nghiên cứu tại Viện Thủy sinh học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, môi trường sinh thái của sông Xích Thủy hiện đã có thể đáp ứng được nhu cầu sống và sinh sản của loài cá này.
Nhóm của ông Liu đã tiến hành thả hai lứa cá tầm được nuôi trong trại nhân giống xuống sông vào năm 2023 và 2024. Vào tháng 4 năm 2025, họ tiếp tục thả 20 con cá trưởng thành xuống một khúc sông ở Quý Châu để kiểm tra khả năng sinh sản tự nhiên của chúng. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, các nhà nghiên cứu đã vui mừng xác nhận rằng những con cá này đã đẻ trứng và cá con đã nở thành công trong môi trường sống mới.
Việc phá bỏ hàng trăm con đập trên sông Xích Thủy là một phần trong một chiến lược lớn hơn của Trung Quốc nhằm khôi phục đa dạng sinh học của lưu vực sông Dương Tử. Một lệnh cấm đánh bắt cá kéo dài một thập kỷ đã được ban hành từ năm 2020. Việc khai thác cát và các dự án hạ tầng mới cũng bị quy định một cách nghiêm ngặt. Chỉ riêng tại tỉnh Tứ Xuyên, hơn 1.200 nhà máy thủy điện nhỏ đã bị đóng cửa.
Những thay đổi mạnh mẽ này cho thấy một sự chuyển dịch lớn trong cách Trung Quốc quản lý các dòng sông của mình, chuyển trọng tâm từ việc tối đa hóa sản xuất năng lượng sang việc bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái. Thành công bước đầu trong việc hồi sinh loài cá tầm Dương Tử là một tín hiệu đầy lạc quan, cho thấy khi có sự quyết tâm, con người hoàn toàn có thể sửa chữa những sai lầm trong quá khứ và trả lại sự sống cho tự nhiên.
Trả lại sự tự do cho một dòng sông
Sông Xích Thủy, chảy dài hơn 400 km qua các tỉnh Vân Nam, Quý Châu và Tứ Xuyên, từ lâu được xem là "nơi trú ẩn cuối cùng" cho các loài cá đặc hữu ở thượng nguồn sông Dương Tử. Tuy nhiên, trong nhiều thập kỷ, dòng sông này đã bị chia cắt bởi một mạng lưới dày đặc gồm 357 con đập và 373 nhà máy thủy điện nhỏ, gây ra những tác động nghiêm trọng đến hệ sinh thái.
Trước thực trạng đó, bắt đầu từ năm 2020, chính quyền Trung Quốc đã khởi động một dự án can thiệp sinh thái toàn diện. Theo Tân Hoa Xã, tính đến cuối năm 2024, đã có 300 trong số 357 con đập được tháo dỡ hoàn toàn và 342 trong số 373 nhà máy thủy điện nhỏ đã bị đóng cửa. Việc tháo dỡ này đã giúp khôi phục lại dòng chảy tự nhiên của con sông, kết nối lại các môi trường sống bị chia cắt và quan trọng nhất là mở lại các tuyến đường di cư thiết yếu để các loài cá có thể sinh sản.
Niềm hy vọng hồi sinh cho cá tầm Dương Tử
Sự suy giảm của các quần thể cá trên lưu vực sông Dương Tử là một trong những hậu quả nặng nề nhất của việc xây dựng thủy điện thiếu kiểm soát. Các con đập đã làm thay đổi dòng chảy, giảm lượng oxy trong nước và ngăn cản cá di cư đến các khu vực sinh sản.
Loài bị ảnh hưởng nặng nề nhất chính là cá tầm Dương Tử, một loài cá cổ đại đã tồn tại từ thời khủng long. Vào năm 2022, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) đã phải tuyên bố loài cá này tuyệt chủng trong tự nhiên.
Tuy nhiên, dự án khôi phục sông Xích Thủy đang thắp lên một niềm hy vọng mới. Theo ông Liu Fei, một nhà nghiên cứu tại Viện Thủy sinh học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, môi trường sinh thái của sông Xích Thủy hiện đã có thể đáp ứng được nhu cầu sống và sinh sản của loài cá này.
Nhóm của ông Liu đã tiến hành thả hai lứa cá tầm được nuôi trong trại nhân giống xuống sông vào năm 2023 và 2024. Vào tháng 4 năm 2025, họ tiếp tục thả 20 con cá trưởng thành xuống một khúc sông ở Quý Châu để kiểm tra khả năng sinh sản tự nhiên của chúng. Chỉ một thời gian ngắn sau đó, các nhà nghiên cứu đã vui mừng xác nhận rằng những con cá này đã đẻ trứng và cá con đã nở thành công trong môi trường sống mới.
Sự thay đổi trong chính sách môi trường
Việc phá bỏ hàng trăm con đập trên sông Xích Thủy là một phần trong một chiến lược lớn hơn của Trung Quốc nhằm khôi phục đa dạng sinh học của lưu vực sông Dương Tử. Một lệnh cấm đánh bắt cá kéo dài một thập kỷ đã được ban hành từ năm 2020. Việc khai thác cát và các dự án hạ tầng mới cũng bị quy định một cách nghiêm ngặt. Chỉ riêng tại tỉnh Tứ Xuyên, hơn 1.200 nhà máy thủy điện nhỏ đã bị đóng cửa.
Những thay đổi mạnh mẽ này cho thấy một sự chuyển dịch lớn trong cách Trung Quốc quản lý các dòng sông của mình, chuyển trọng tâm từ việc tối đa hóa sản xuất năng lượng sang việc bảo vệ và khôi phục các hệ sinh thái. Thành công bước đầu trong việc hồi sinh loài cá tầm Dương Tử là một tín hiệu đầy lạc quan, cho thấy khi có sự quyết tâm, con người hoàn toàn có thể sửa chữa những sai lầm trong quá khứ và trả lại sự sống cho tự nhiên.
