Xe điện bốc cháy: Sự thật trần trụi phía sau ‘huyền thoại an toàn’ của pin Lithium Iron Phosphate trong xe BYD

[Linh Pham]

Ngày 4/9 tại Nam Kinh, một vụ va chạm giữa xe NIO và BYD khiến chiếc BYD bốc cháy dữ dội, hình ảnh nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội. Chỉ nửa tháng trước, một chiếc BYD Han cũng nghi bị tự cháy trên cao tốc Kinh-Thừa. Dù hai vụ việc này may mắn không có thương vong, nhưng người ta vẫn chưa quên vụ nổ kinh hoàng trên cao tốc ở An Huy hồi tháng 3 khiến 3 người thiệt mạng. Mỗi khi thông tin về xe điện cháy nổ xuất hiện, câu hỏi về độ an toàn thực sự của pin xe điện lại dấy lên mạnh mẽ.

​

“Huyền thoại an toàn” bắt nguồn từ đâu?​

Pin xe điện hiện chủ yếu chia thành hai loại: pin LFP (phosphate sắt lithium) và pin NCM/NCA (ba thành phần). Hầu hết xe BYD đều dùng pin LFP dạng “blade” với danh xưng “an toàn bậc nhất”. Điều này xuất phát từ các thí nghiệm kim châm trong phòng lab: pin LFP khi bị chọc thủng nóng chậm hơn và ít bắt lửa so với pin NCM. Tuy nhiên, thực tế va chạm ngoài đời khác xa phòng thí nghiệm.

Theo báo cáo của Hiệp hội xe điện Trung Quốc, 71% sự cố cháy pin bắt nguồn từ va chạm cơ học. Với một cú đâm xe ở tốc độ 60 km/h, năng lượng va chạm cao gấp hơn 1000 lần so với thử nghiệm kim châm. Trong tình huống này, bất kỳ loại pin nào cũng có thể vỡ vỏ, rò rỉ điện giải và bốc cháy, bất kể “lý thuyết an toàn” ra sao.

Khi “an toàn” biến thành ảo tưởng​

Trên thực tế, các vụ cháy liên quan đến pin LFP ngày càng nhiều. Năm 2024 tại một trạm sạc ở Hồ Nam, một chiếc xe đang sạc gần đầy pin thì bất ngờ nổ tung, kéo theo 12 trụ sạc và 3 xe khác cháy trụi. Nguyên nhân được xác định do hệ thống quản lý pin (BMS) bỏ qua bước cân bằng điện áp khi sạc nhanh, khiến một số cell vượt quá giới hạn an toàn.

Nghiêm trọng hơn, pin LFP còn có hiện tượng “cháy trễ”. Tháng 6/2025 tại Chiết Giang, một xe gặp tai nạn không cháy ngay, nhưng sau 35 phút lại bùng phát dữ dội, thiêu rụi toàn bộ. Điều này khiến lực lượng cứu hộ bị động vì lầm tưởng phương tiện đã “an toàn”.

Thậm chí, có xe điện bốc cháy dù… nằm yên. Tháng 7/2025, tại một hầm chung cư ở Thâm Quyến, chiếc xe đỗ hơn 2 tuần không di chuyển bỗng tự phát hỏa, gây cháy lan làm hỏng 23 xe khác. Kiểm tra cho thấy phản ứng hóa học chậm bên trong pin đã tích tụ năng lượng đến mức vượt ngưỡng.

Hỏa hoạn tại một trạm sạc ở Trường Sa, Hồ Nam năm 2024​

Sự thật kỹ thuật phía sau lớp vỏ tiếp thị​

Pin LFP từng nổi tiếng vì an toàn, nhưng khi nhu cầu quãng đường tăng, các hãng đã “ép” công nghệ này đến giới hạn. Mật độ năng lượng pin LFP tăng từ 160Wh/kg năm 2018 lên hơn 220Wh/kg năm 2025, đổi lại là nhiều đánh đổi: cực dương dễ hòa tan ion sắt, cực âm silicon biến dạng mạnh khi sạc-xả, lượng điện giải giảm khiến khả năng chống cháy yếu đi. Một kỹ sư thẳng thắn nhận xét: “Blade battery giờ đây là cuộc đánh cược lấy an toàn đổi lấy quãng đường.”

Thêm vào đó, cơn sốt LFP thu hút hàng chục công ty pin mới, nhiều nơi cắt giảm quy trình: rút ngắn thời gian kiểm nghiệm, giảm chuẩn sạch phòng sản xuất, thậm chí chỉ kiểm tra 10% cell thay vì toàn bộ. Những “vết nứt” trong khâu sản xuất này chưa lộ ngay, nhưng lại chôn sẵn nguy cơ cháy nổ trong vòng đời sử dụng.

Hình ảnh/2025 Vụ tai nạn giao thông tại Thái Châu, Chiết Giang 35 phút sau vụ nổ​

​

Con đường thoát hiểm: từ ảo tưởng đến thực chất​

Để chấm dứt “huyền thoại an toàn” và thực sự làm pin LFP đáng tin cậy, ngành xe điện cần một cuộc cải tổ toàn diện. Trước hết, tiêu chuẩn kiểm định phải được nâng lên, không chỉ với pin mới mà cả pin sau hàng nghìn lần sạc-xả. Cần bắt buộc lắp “hộp đen pin” để truy xuất dữ liệu bất thường khi xảy ra sự cố.

Song song đó, việc đa dạng hóa công nghệ là cấp thiết. Các hướng đi như LMFP (phosphate mangan lithium), pin natri-ion hay bán rắn có tiềm năng khắc phục điểm yếu cố hữu của LFP. Đồng thời, phải xây dựng hệ thống trách nhiệm rõ ràng: nhà sản xuất chịu trách nhiệm trọn đời cho pin, bảo hiểm áp phí cao với sản phẩm kém an toàn, và bắt buộc thu hồi pin xuống cấp dưới 70% dung lượng.

Bức tranh cuối cùng rõ ràng hơn bao giờ hết: không có loại pin nào “tuyệt đối an toàn”. Khi ngành công nghiệp vẫn treo khẩu hiệu “LFP không thể cháy”, những vụ nổ kho chứa, cháy trạm sạc hay hỏa hoạn trong hầm xe sẽ tiếp tục lặp lại. Chỉ khi nhìn thẳng vào rủi ro, chấp nhận đánh đổi và đặt an toàn thực chất lên trên “an toàn quảng cáo”, xe điện mới có thể thoát khỏi cơn khủng hoảng niềm tin hiện nay.