Hoàng Khang
Writer
Trong những tuần tới, Trái Đất được dự báo sẽ quay nhanh hơn một chút, khiến một số ngày trong tháng 7 và tháng 8 ngắn hơn so với bình thường. Theo các nhà khoa học, hiện tượng này chủ yếu do sự thay đổi vị trí của Mặt Trăng, nhưng nó cũng là một phần trong một bức tranh phức tạp hơn về sự biến đổi trong tốc độ quay của hành tinh chúng ta.
Theo Live Science, vào các ngày 9 tháng 7, 22 tháng 7 và 5 tháng 8 tới đây, vòng quay của Trái Đất sẽ tăng tốc, làm cho mỗi ngày ngắn hơn từ 1,3 đến 1,51 mili giây so với một ngày 24 giờ tiêu chuẩn.
Nguyên nhân chính của hiện tượng này là do vị trí của Mặt Trăng. Vào những ngày này, Mặt Trăng sẽ ở khoảng cách xa nhất so với đường xích đạo của Trái Đất. Khi Mặt Trăng ở gần các vùng cực hơn, lực hấp dẫn của Mặt Trăng sẽ tạo ra một tác động khác lên trục quay của hành tinh, khiến Trái Đất quay nhanh hơn một chút.
Tất nhiên, sự thay đổi này là cực kỳ nhỏ và không thể nhận thấy trong đời sống hàng ngày. Đồng hồ của chúng ta vẫn sẽ đếm đủ 24 giờ. Việc thay đổi múi giờ, chẳng hạn như thêm một "giây nhuận", sẽ chỉ được xem xét khi sự chênh lệch tích lũy lớn hơn 0,9 giây (tức 900 mili giây).
Hiện tượng ngày ngắn lại tạm thời này diễn ra trong một bối cảnh rất thú vị. Về mặt dài hạn, tốc độ quay của Trái Đất thực chất đang chậm lại. Kể từ khi hình thành, do Mặt Trăng đang dần di chuyển ra xa, vòng quay của hành tinh chúng ta đã chậm đi, khiến ngày dài hơn. Khoảng 1-2 tỷ năm trước, một ngày trên Trái Đất chỉ dài có 19 giờ.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các nhà khoa học lại ghi nhận một sự biến đổi bất ngờ: Trái Đất đang có xu hướng quay nhanh hơn. Ngày ngắn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử là vào ngày 5 tháng 7 năm 2024, khi nó ngắn hơn 1,66 mili giây so với 24 giờ. Nghịch lý này cho thấy có nhiều yếu tố phức tạp đang cùng lúc tác động đến vòng quay của hành tinh.
Bên cạnh lực hấp dẫn của Mặt Trời và Mặt Trăng, vòng quay của Trái Đất còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác, bao gồm cả sự thay đổi của từ trường và sự phân bổ khối lượng trên hành tinh. Ngay cả sự thay đổi theo mùa cũng có tác động. Theo nhà địa vật lý Richard Holme, vào mùa hè ở Bắc bán cầu, khi khối lượng của Trái Đất di chuyển ra xa lõi hơn (ví dụ như lá cây phát triển), tốc độ quay của nó sẽ giảm nhẹ, làm cho ngày dài ra một chút.
Đáng chú ý, các hoạt động của con người cũng đang góp phần vào sự thay đổi này. Một nghiên cứu gần đây của NASA đã tính toán rằng, sự tan chảy của băng ở hai cực và sự di chuyển của nước ngầm do biến đổi khí hậu đã làm cho độ dài của một ngày tăng thêm 1,33 mili giây mỗi thế kỷ trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2018.
Dù những ngày ngắn sắp tới chỉ là một hiện tượng thiên văn vô hại, chúng lại là một lời nhắc nhở về sự cân bằng tinh vi của các lực lượng đang định hình nên hành tinh của chúng ta, từ những chu kỳ vũ trụ hàng tỷ năm cho đến cả những tác động không ngờ tới từ chính hoạt động của con người.
Những ngày ngắn bất thường và vai trò của Mặt Trăng
Theo Live Science, vào các ngày 9 tháng 7, 22 tháng 7 và 5 tháng 8 tới đây, vòng quay của Trái Đất sẽ tăng tốc, làm cho mỗi ngày ngắn hơn từ 1,3 đến 1,51 mili giây so với một ngày 24 giờ tiêu chuẩn.
Nguyên nhân chính của hiện tượng này là do vị trí của Mặt Trăng. Vào những ngày này, Mặt Trăng sẽ ở khoảng cách xa nhất so với đường xích đạo của Trái Đất. Khi Mặt Trăng ở gần các vùng cực hơn, lực hấp dẫn của Mặt Trăng sẽ tạo ra một tác động khác lên trục quay của hành tinh, khiến Trái Đất quay nhanh hơn một chút.
Tất nhiên, sự thay đổi này là cực kỳ nhỏ và không thể nhận thấy trong đời sống hàng ngày. Đồng hồ của chúng ta vẫn sẽ đếm đủ 24 giờ. Việc thay đổi múi giờ, chẳng hạn như thêm một "giây nhuận", sẽ chỉ được xem xét khi sự chênh lệch tích lũy lớn hơn 0,9 giây (tức 900 mili giây).
Nghịch lý của vòng quay Trái Đất: Giữa xu hướng chậm lại và sự tăng tốc bất ngờ
Hiện tượng ngày ngắn lại tạm thời này diễn ra trong một bối cảnh rất thú vị. Về mặt dài hạn, tốc độ quay của Trái Đất thực chất đang chậm lại. Kể từ khi hình thành, do Mặt Trăng đang dần di chuyển ra xa, vòng quay của hành tinh chúng ta đã chậm đi, khiến ngày dài hơn. Khoảng 1-2 tỷ năm trước, một ngày trên Trái Đất chỉ dài có 19 giờ.
Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các nhà khoa học lại ghi nhận một sự biến đổi bất ngờ: Trái Đất đang có xu hướng quay nhanh hơn. Ngày ngắn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử là vào ngày 5 tháng 7 năm 2024, khi nó ngắn hơn 1,66 mili giây so với 24 giờ. Nghịch lý này cho thấy có nhiều yếu tố phức tạp đang cùng lúc tác động đến vòng quay của hành tinh.
Những yếu tố khác định hình một ngày trên Trái Đất
Bên cạnh lực hấp dẫn của Mặt Trời và Mặt Trăng, vòng quay của Trái Đất còn bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác, bao gồm cả sự thay đổi của từ trường và sự phân bổ khối lượng trên hành tinh. Ngay cả sự thay đổi theo mùa cũng có tác động. Theo nhà địa vật lý Richard Holme, vào mùa hè ở Bắc bán cầu, khi khối lượng của Trái Đất di chuyển ra xa lõi hơn (ví dụ như lá cây phát triển), tốc độ quay của nó sẽ giảm nhẹ, làm cho ngày dài ra một chút.
Đáng chú ý, các hoạt động của con người cũng đang góp phần vào sự thay đổi này. Một nghiên cứu gần đây của NASA đã tính toán rằng, sự tan chảy của băng ở hai cực và sự di chuyển của nước ngầm do biến đổi khí hậu đã làm cho độ dài của một ngày tăng thêm 1,33 mili giây mỗi thế kỷ trong giai đoạn từ năm 2000 đến 2018.
Dù những ngày ngắn sắp tới chỉ là một hiện tượng thiên văn vô hại, chúng lại là một lời nhắc nhở về sự cân bằng tinh vi của các lực lượng đang định hình nên hành tinh của chúng ta, từ những chu kỳ vũ trụ hàng tỷ năm cho đến cả những tác động không ngờ tới từ chính hoạt động của con người.
