myle.vnreview
Writer
Trung Quốc đã khởi công xây dựng đập thủy điện lớn nhất thế giới, dự án được dự kiến sẽ lớn hơn nhiều so với đập Tam Hiệp - vốn đã là nguồn năng lượng xanh lớn nhất thế giới - và tốn kém hơn cả Trạm Vũ trụ Quốc tế.
Một đoạn sông Yarlung Tsangpo ở Khu tự trị Tây Tạng của Trung Quốc, nơi đập lớn sẽ được xây dựng.
Công trình khổng lồ này ở vùng núi Tây Tạng dự kiến sẽ tiêu tốn khoảng 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (167 tỷ USD), có thể mất ít nhất một thập kỷ để hoàn thành và sẽ thúc đẩy sản lượng năng lượng sạch của Trung Quốc. Dự án cũng sẽ gây tranh cãi về tác động tiềm tàng đến môi trường địa phương, và có thể làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ với nước láng giềng Ấn Độ ở hạ lưu.
Dự án bao gồm những gì?
Năm đập "thác" sẽ được xây dựng xung quanh thành phố Nyingchi ở phía đông nam khu tự trị Tây Tạng. Các công trình này sẽ giữ nước của sông Yarlung Tsangpo, một trong số những con sông lớn được nuôi dưỡng bởi các sông băng rộng lớn của Tây Tạng và cung cấp nước uống, thủy lợi và thủy điện cho hơn 1,3 tỷ người ở mười quốc gia.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã khởi công xây dựng đập vào ngày 19/7/2025. Theo Tân Hoa Xã, một công ty mới, Tập đoàn Yajiang Trung Quốc, đã được thành lập để giám sát quá trình phát triển dự án. Mặc dù chưa rõ nguồn vốn sẽ được cấp như thế nào, nhưng Trung Quốc đã có bề dày kinh nghiệm trong việc tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn thông qua các khoản vay do nhà nước bảo lãnh, với nguồn thu từ thủy điện trong tương lai sẽ giúp trả nợ.
Tại sao dự án này lại là một thách thức?
Con đập mới sẽ được xây dựng tại khu vực có hoạt động địa chấn mạnh mẽ của Tây Tạng thuộc dãy Himalaya. Các con đập và hồ chứa nhân tạo có thể làm thay đổi cảnh quan thiên nhiên đến mức làm tăng nguy cơ động đất. Vì vậy, các nhà khoa học và kỹ sư tham gia sẽ cần phải nỗ lực hết sức để đảm bảo đập đủ vững chắc và ổn định để tránh thiệt hại thảm khốc trong trường hợp xảy ra động đất lớn.
Các quốc gia khác cũng đã bắt tay vào xây dựng những siêu đập tương tự, với những thành công khác nhau: Đập Grand Inga của Cộng hòa Dân chủ Congo, được dự kiến sẽ lớn gấp đôi Đập Tam Hiệp và là dự án thủy điện lớn nhất thế giới, đã bị đình trệ trong nhiều thập kỷ do những rào cản về tài chính, bất ổn chính trị và những thách thức về hậu cần.
Mục đích của con đập này là gì?
Nó có thể cung cấp tới 70 gigawatt điện - gấp ba lần Đập Tam Hiệp và lớn hơn toàn bộ công suất lắp đặt của Ba Lan. Điều đó gần như chắc chắn sẽ biến nó thành nguồn năng lượng xanh lớn nhất thế giới.
Dự án này sẽ giúp thúc đẩy nhu cầu về thép, xi măng và lao động tại Trung Quốc trong bối cảnh quốc gia này đang phải chịu đựng cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài, và sẽ đóng góp đáng kể vào mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2060 của quốc gia này. Phần lớn điện năng được tạo ra sẽ được truyền tải đến các khu vực khác của đất nước.
Theo Enterprise Observation News, một cơ quan truyền thông nhà nước Trung Quốc, dự án này có thể thay thế đủ lượng điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch của Trung Quốc để cắt giảm 300 triệu tấn khí thải carbon dioxide mỗi năm.
Tại sao dự án này lại gây tranh cãi?
Các nhà môi trường Trung Quốc đã cảnh báo về những thiệt hại không thể khắc phục đối với hẻm núi Yarlung Tsangpo, nơi dòng sông hạ độ cao 2.000 mét trên đoạn sông dài 50 km trong khu vực có khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia và là một trong những khu vực đa dạng sinh học nhất của Trung Quốc.
Một báo cáo tháng 12 của Chiến dịch Quốc tế vì Tây Tạng lưu ý rằng việc xây dựng đập trong khu vực thường xuyên làm gián đoạn sinh kế của các cộng đồng địa phương và khiến nhiều người phải di dời vĩnh viễn. Chính quyền Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ không gây hại cho các khu vực hạ lưu đập và cam kết đảm bảo an toàn và bảo vệ môi trường địa phương.
Con đập này liên quan gì đến Ấn Độ?
Xuôi dòng từ vị trí này, sông Yarlung Tsangpo chảy qua bang Arunachal Pradesh, đông bắc Ấn Độ - một khu vực mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền - và đổ vào một trong những con sông lớn của Ấn Độ, sông Brahmaputra, trước khi chảy vào Bangladesh.
Các quan chức Ấn Độ từ lâu đã bày tỏ lo ngại về con đập được đề xuất, cho rằng nguồn nước của con sông này rất quan trọng đối với sinh kế của hàng triệu người. Tapir Gao, một thành viên của Đảng Bharatiya Janata cầm quyền của Ấn Độ, cho biết "con đập khổng lồ" này sẽ gây ra thảm họa cho đông bắc Ấn Độ và Bangladesh. Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết họ đã bày tỏ quan ngại với Trung Quốc về dự án này và kêu gọi "minh bạch và tham vấn với các nước hạ nguồn".
Quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc gần đây đã ổn định trở lại sau bốn năm căng thẳng do xung đột biên giới năm 2020. Bắc Kinh đã bổ nhiệm một đại sứ mới tại Ấn Độ vào năm 2024, thể hiện ý định bình thường hóa quan hệ. Đầu năm nay, hai nước đã đồng ý nối lại các chuyến bay thẳng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc cấp thị thực du lịch. Cuộc hành hương hàng năm của người Ấn Độ đến các ngọn núi và hồ thiêng của Tây Tạng cũng sẽ sớm được nối lại sau 5 năm bị đình chỉ.
Tuy nhiên, căng thẳng vẫn còn, và New Delhi lo ngại rằng trong tương lai Bắc Kinh có thể đe dọa hạn chế dòng chảy qua con đập khổng lồ này như một cách để giành lợi thế trong các tranh chấp chính trị.
Còn lý do nào khác khiến nước gây ra vấn đề trong khu vực?
Nước đang ngày càng trở thành một tài sản chiến lược và do đó là nguồn gốc gây căng thẳng ở một số khu vực Nam Á, nơi một số con sông lớn chảy qua biên giới quốc gia. Ấn Độ gần đây đã tạm dừng tham gia hiệp ước quản lý sông Ấn đã tồn tại 65 năm với Pakistan trong một cuộc đối đầu quân sự ngắn ngủi. Và Hiệp ước Nước sông Hằng đã tồn tại 30 năm giữa Ấn Độ và Bangladesh sẽ hết hạn vào năm tới.
Đáp lại thông báo mới nhất của Trung Quốc, một số quan chức ở New Delhi đang kêu gọi Ấn Độ đẩy nhanh việc xây dựng một con đập ở Arunachal Pradesh, được gọi là Dự án Thủy điện Thượng Siang. Ojing Tasing, bộ trưởng thuộc đảng BJP trong chính quyền bang, cho biết các quan chức đang làm việc với cộng đồng địa phương để xây dựng sự ủng hộ cho dự án 11.500 megawatt này.
"Trung Quốc đã khởi công xây dựng đập, và chúng ta không thể ngồi yên. Chúng ta phải hành động", ông nói với một cơ quan truyền thông địa phương.
Một đoạn sông Yarlung Tsangpo ở Khu tự trị Tây Tạng của Trung Quốc, nơi đập lớn sẽ được xây dựng.
Công trình khổng lồ này ở vùng núi Tây Tạng dự kiến sẽ tiêu tốn khoảng 1,2 nghìn tỷ nhân dân tệ (167 tỷ USD), có thể mất ít nhất một thập kỷ để hoàn thành và sẽ thúc đẩy sản lượng năng lượng sạch của Trung Quốc. Dự án cũng sẽ gây tranh cãi về tác động tiềm tàng đến môi trường địa phương, và có thể làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ với nước láng giềng Ấn Độ ở hạ lưu.
Dự án bao gồm những gì?
Năm đập "thác" sẽ được xây dựng xung quanh thành phố Nyingchi ở phía đông nam khu tự trị Tây Tạng. Các công trình này sẽ giữ nước của sông Yarlung Tsangpo, một trong số những con sông lớn được nuôi dưỡng bởi các sông băng rộng lớn của Tây Tạng và cung cấp nước uống, thủy lợi và thủy điện cho hơn 1,3 tỷ người ở mười quốc gia.
Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường đã khởi công xây dựng đập vào ngày 19/7/2025. Theo Tân Hoa Xã, một công ty mới, Tập đoàn Yajiang Trung Quốc, đã được thành lập để giám sát quá trình phát triển dự án. Mặc dù chưa rõ nguồn vốn sẽ được cấp như thế nào, nhưng Trung Quốc đã có bề dày kinh nghiệm trong việc tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn thông qua các khoản vay do nhà nước bảo lãnh, với nguồn thu từ thủy điện trong tương lai sẽ giúp trả nợ.
Tại sao dự án này lại là một thách thức?
Con đập mới sẽ được xây dựng tại khu vực có hoạt động địa chấn mạnh mẽ của Tây Tạng thuộc dãy Himalaya. Các con đập và hồ chứa nhân tạo có thể làm thay đổi cảnh quan thiên nhiên đến mức làm tăng nguy cơ động đất. Vì vậy, các nhà khoa học và kỹ sư tham gia sẽ cần phải nỗ lực hết sức để đảm bảo đập đủ vững chắc và ổn định để tránh thiệt hại thảm khốc trong trường hợp xảy ra động đất lớn.
Các quốc gia khác cũng đã bắt tay vào xây dựng những siêu đập tương tự, với những thành công khác nhau: Đập Grand Inga của Cộng hòa Dân chủ Congo, được dự kiến sẽ lớn gấp đôi Đập Tam Hiệp và là dự án thủy điện lớn nhất thế giới, đã bị đình trệ trong nhiều thập kỷ do những rào cản về tài chính, bất ổn chính trị và những thách thức về hậu cần.
Mục đích của con đập này là gì?
Nó có thể cung cấp tới 70 gigawatt điện - gấp ba lần Đập Tam Hiệp và lớn hơn toàn bộ công suất lắp đặt của Ba Lan. Điều đó gần như chắc chắn sẽ biến nó thành nguồn năng lượng xanh lớn nhất thế giới.
Dự án này sẽ giúp thúc đẩy nhu cầu về thép, xi măng và lao động tại Trung Quốc trong bối cảnh quốc gia này đang phải chịu đựng cuộc khủng hoảng bất động sản kéo dài, và sẽ đóng góp đáng kể vào mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2060 của quốc gia này. Phần lớn điện năng được tạo ra sẽ được truyền tải đến các khu vực khác của đất nước.
Theo Enterprise Observation News, một cơ quan truyền thông nhà nước Trung Quốc, dự án này có thể thay thế đủ lượng điện sản xuất từ nhiên liệu hóa thạch của Trung Quốc để cắt giảm 300 triệu tấn khí thải carbon dioxide mỗi năm.
Tại sao dự án này lại gây tranh cãi?
Các nhà môi trường Trung Quốc đã cảnh báo về những thiệt hại không thể khắc phục đối với hẻm núi Yarlung Tsangpo, nơi dòng sông hạ độ cao 2.000 mét trên đoạn sông dài 50 km trong khu vực có khu bảo tồn thiên nhiên quốc gia và là một trong những khu vực đa dạng sinh học nhất của Trung Quốc.
Một báo cáo tháng 12 của Chiến dịch Quốc tế vì Tây Tạng lưu ý rằng việc xây dựng đập trong khu vực thường xuyên làm gián đoạn sinh kế của các cộng đồng địa phương và khiến nhiều người phải di dời vĩnh viễn. Chính quyền Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ không gây hại cho các khu vực hạ lưu đập và cam kết đảm bảo an toàn và bảo vệ môi trường địa phương.
Con đập này liên quan gì đến Ấn Độ?
Xuôi dòng từ vị trí này, sông Yarlung Tsangpo chảy qua bang Arunachal Pradesh, đông bắc Ấn Độ - một khu vực mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền - và đổ vào một trong những con sông lớn của Ấn Độ, sông Brahmaputra, trước khi chảy vào Bangladesh.
Các quan chức Ấn Độ từ lâu đã bày tỏ lo ngại về con đập được đề xuất, cho rằng nguồn nước của con sông này rất quan trọng đối với sinh kế của hàng triệu người. Tapir Gao, một thành viên của Đảng Bharatiya Janata cầm quyền của Ấn Độ, cho biết "con đập khổng lồ" này sẽ gây ra thảm họa cho đông bắc Ấn Độ và Bangladesh. Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết họ đã bày tỏ quan ngại với Trung Quốc về dự án này và kêu gọi "minh bạch và tham vấn với các nước hạ nguồn".
Quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc gần đây đã ổn định trở lại sau bốn năm căng thẳng do xung đột biên giới năm 2020. Bắc Kinh đã bổ nhiệm một đại sứ mới tại Ấn Độ vào năm 2024, thể hiện ý định bình thường hóa quan hệ. Đầu năm nay, hai nước đã đồng ý nối lại các chuyến bay thẳng và tạo điều kiện thuận lợi cho việc cấp thị thực du lịch. Cuộc hành hương hàng năm của người Ấn Độ đến các ngọn núi và hồ thiêng của Tây Tạng cũng sẽ sớm được nối lại sau 5 năm bị đình chỉ.
Tuy nhiên, căng thẳng vẫn còn, và New Delhi lo ngại rằng trong tương lai Bắc Kinh có thể đe dọa hạn chế dòng chảy qua con đập khổng lồ này như một cách để giành lợi thế trong các tranh chấp chính trị.
Còn lý do nào khác khiến nước gây ra vấn đề trong khu vực?
Nước đang ngày càng trở thành một tài sản chiến lược và do đó là nguồn gốc gây căng thẳng ở một số khu vực Nam Á, nơi một số con sông lớn chảy qua biên giới quốc gia. Ấn Độ gần đây đã tạm dừng tham gia hiệp ước quản lý sông Ấn đã tồn tại 65 năm với Pakistan trong một cuộc đối đầu quân sự ngắn ngủi. Và Hiệp ước Nước sông Hằng đã tồn tại 30 năm giữa Ấn Độ và Bangladesh sẽ hết hạn vào năm tới.
Đáp lại thông báo mới nhất của Trung Quốc, một số quan chức ở New Delhi đang kêu gọi Ấn Độ đẩy nhanh việc xây dựng một con đập ở Arunachal Pradesh, được gọi là Dự án Thủy điện Thượng Siang. Ojing Tasing, bộ trưởng thuộc đảng BJP trong chính quyền bang, cho biết các quan chức đang làm việc với cộng đồng địa phương để xây dựng sự ủng hộ cho dự án 11.500 megawatt này.
"Trung Quốc đã khởi công xây dựng đập, và chúng ta không thể ngồi yên. Chúng ta phải hành động", ông nói với một cơ quan truyền thông địa phương.
