Lizzie
Writer
Bộ Nội vụ và Truyền thông Nhật Bản đã công bố "Sách Trắng Thông tin và Truyền thông" phiên bản 2025 vào tháng 7. Dữ liệu khảo sát liên quan đến việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cho thấy trong năm tài chính 2024 (từ tháng 4 năm 2024 đến tháng 3 năm 2025), chỉ có 26,7% người dân Nhật Bản "đã sử dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh". Mặc dù tỷ lệ này cao gấp khoảng ba lần so với năm tài chính trước, nhưng số liệu thống kê từ Bộ Nội vụ và Truyền thông cho thấy tỷ lệ sử dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh ở người dân Trung Quốc đã đạt 81%, trong khi ở Hoa Kỳ là 68,8%. Nhật Bản rõ ràng đang tụt hậu về mặt này.
Dữ liệu cũng cho thấy chỉ 49,7% công ty Nhật Bản có chính sách ứng dụng AI tạo sinh, so với 84,8% ở Hoa Kỳ và 76,4% ở Đức. Tờ Asahi Shimbun của Nhật Bản nhận định rằng việc áp dụng AI tạo sinh còn hạn chế trong giới doanh nghiệp Nhật Bản đã trở thành một vấn đề mang tính cấu trúc, cản trở sự phát triển đổi mới của các công ty Nhật Bản. Nếu vấn đề này không được giải quyết nghiêm túc, năng lực cạnh tranh công nghiệp của Nhật Bản sẽ "tiếp tục tụt hậu".
Việc sử dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo đang phải đối mặt với nhiều trở ngại
Việc áp dụng rộng rãi AI tạo sinh tại Nhật Bản gặp nhiều khó khăn vì nhiều lý do, trong đó văn hóa xã hội Nhật Bản tương đối bảo thủ và coi trọng sự ổn định là một trở ngại lớn. Tờ Nikkei đưa tin, sách trắng của Bộ Nội vụ và Truyền thông không chỉ nêu bật thực tế khắc nghiệt về sự chậm trễ của Nhật Bản trong việc ứng dụng AI tạo sinh, mà còn nhấn mạnh bản chất e ngại rủi ro tiềm ẩn của người dân Nhật Bản.
Việc áp dụng rộng rãi AI tạo sinh tại Nhật Bản gặp nhiều khó khăn vì nhiều lý do, trong đó văn hóa xã hội Nhật Bản tương đối bảo thủ và coi trọng sự ổn định là một trở ngại lớn. Tờ Nikkei đưa tin, sách trắng của Bộ Nội vụ và Truyền thông không chỉ nêu bật thực tế khắc nghiệt về sự chậm trễ của Nhật Bản trong việc ứng dụng AI tạo sinh, mà còn nhấn mạnh bản chất e ngại rủi ro tiềm ẩn của người dân Nhật Bản.
"Hiện tại, AI tạo sinh vẫn cần được sử dụng 'bí mật' tại nơi làm việc", một nhân viên tại một công ty sản xuất lớn ở Tokyo chia sẻ với các phóng viên. "Đối với người Nhật, việc áp dụng rộng rãi các công nghệ mới là rất khó khăn nếu không có quy định rõ ràng." Một báo cáo của Viện Nghiên cứu Nomura (Nhật Bản) chỉ ra rằng trong khi hầu hết các công ty ở Mỹ và Úc sử dụng AI tạo sinh trong công việc hàng ngày đều áp dụng phương pháp "triển khai trên quy mô lớn trước, sau đó mới đưa ra các quy định chi tiết để quản lý", thì các công ty Nhật Bản thường bày tỏ lo ngại về bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư cá nhân liên quan đến AI tạo sinh. Trong số các công ty Nhật Bản cho phép nhân viên sử dụng AI tạo sinh, hơn 60% thích áp dụng các điều khoản cấm hơn là chủ động hướng dẫn họ. Các công ty chủ yếu quản lý hành vi của nhân viên bằng cách liệt kê các tình huống bị cấm và các hạn chế vận hành, cho thấy các công ty Nhật Bản vẫn thận trọng với việc ứng dụng AI tạo sinh trên quy mô lớn.
Hơn nữa, tình trạng thiếu hụt nhân tài kỹ thuật, thiếu giáo dục và chuỗi cung ứng sản xuất chưa hoàn thiện cũng đang cản trở sự phát triển và áp dụng ngành công nghiệp AI của Nhật Bản. Thống kê từ Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho thấy tình trạng thiếu hụt nhân tài đáng kể trong ngành công nghệ số, với dự báo thiếu hụt nhân tài khoảng 790.000 kỹ sư phần mềm vào năm 2030. Một báo cáo từ Viện Khoa học, Công nghệ và Chính sách Học thuật, trực thuộc Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản, cũng chỉ ra rằng số lượng bài báo được công bố tại Nhật Bản liên quan đến nghiên cứu AI còn kém xa so với Trung Quốc và Hoa Kỳ. Chỉ số Nghiên cứu Đại học do một viện nghiên cứu của Hoa Kỳ công bố cho thấy mặc dù Đại học Tokyo là trường đại học được xếp hạng cao nhất của Nhật Bản về nghiên cứu AI, nhưng trường này chỉ xếp hạng 127 trên toàn cầu. 100 trường đại học hàng đầu hầu như chỉ bao gồm các trường đại học hàng đầu ở Trung Quốc và Hoa Kỳ, điều này làm nổi bật khó khăn của giới học thuật Nhật Bản trong việc đạt được khả năng cạnh tranh quốc tế trong lĩnh vực AI.
Các nhà phân tích Nhật Bản tin rằng trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, việc duy trì sức mạnh phát triển công nghiệp liên quan và khả năng cạnh tranh về cơ sở hạ tầng đòi hỏi khả năng phát triển và mua sắm các sản phẩm bán dẫn tiên tiến, cũng như một chuỗi công nghiệp sản xuất cao cấp tương đối hoàn chỉnh. Để "tái định hình khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp bán dẫn Nhật Bản" và sản xuất hàng loạt chip với quy trình dưới 2nm, tám công ty hàng đầu Nhật Bản, bao gồm Sony và Toyota, đã cùng đầu tư vào Rapidus, một công ty được chính phủ hỗ trợ đáng kể. Tuy nhiên, theo Nikkei, công ty vẫn đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng mới và chuỗi sản xuất chưa hoàn thiện. Báo cáo lưu ý rằng Rapidus đang gặp khó khăn trong việc thu hút các khách hàng toàn cầu cao cấp, và Nhật Bản thiếu các công ty sản xuất sáng tạo cần số lượng lớn chip tiên tiến. Điều này cản trở việc hình thành một chu kỳ tích cực trong việc thu hút khách hàng cao cấp bằng các sản phẩm cao cấp và cuối cùng là thiết lập quy mô kinh tế. Nếu Nhật Bản không nhanh chóng phát triển các khách hàng sản xuất có khả năng hấp thụ chip tiên tiến, sự phục hưng thực sự của các ngành công nghiệp công nghệ cao của nước này sẽ rất khó khăn.
Hoa Kỳ có thể gặp khó khăn khi trở thành đối tác trí tuệ nhân tạo của Nhật Bản
Vào ngày 23/7, chính quyền Trump đã công bố chiến lược quốc gia về phát triển ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo của Hoa Kỳ - "Chiến thắng trong cuộc đua AI: Kế hoạch hành động AI của Hoa Kỳ". Tài liệu này tập trung vào ba trụ cột: "thúc đẩy đổi mới", "xây dựng cơ sở hạ tầng AI" và "dẫn đầu ngoại giao và an ninh quốc tế". Tài liệu đề xuất xuất khẩu "gói xuất khẩu AI đầy đủ" - bao gồm phần cứng, mô hình, phần mềm, quy tắc và tiêu chuẩn - do Hoa Kỳ phát triển cho các đồng minh như Nhật Bản.
Các nhà phân tích tin rằng chính sách của chính quyền Trump có thể buộc Nhật Bản phải đánh giá lại chiến lược phát triển AI. Nếu Mỹ gây sức ép buộc Nhật Bản ưu tiên công nghệ AI, các công ty Nhật Bản có thể phải đối mặt với lựa chọn giữa sự phụ thuộc vào công nghệ và đổi mới sáng tạo độc lập, đặc biệt là trong các lĩnh vực như trung tâm dữ liệu và chất bán dẫn.
Tờ Nikkei, trích dẫn nguồn tin từ tổ chức tư vấn Chatham House của Anh, cho biết điều này không chỉ phản ánh ý định của chính quyền Trump trong việc sử dụng các giá trị của Mỹ để định hướng phát triển trí tuệ nhân tạo, mà còn phản ánh mong muốn bán các sản phẩm AI của Mỹ cho các đồng minh như Nhật Bản "theo cách độc quyền". Chính quyền Trump đang tìm kiếm "khách hàng doanh nghiệp, chứ không phải đối tác chân thành".
Theo dữ liệu do Văn phòng Nội các Nhật Bản công bố, trong những năm gần đây, chính phủ Nhật Bản đã liên tục ban hành các luật và quy định, chẳng hạn như "Luật Thúc đẩy Nghiên cứu, Phát triển và Ứng dụng Công nghệ liên quan đến Trí tuệ Nhân tạo", tăng trợ cấp đầu tư cho các ngành công nghệ cao như AI, và xây dựng một chiến lược toàn diện bao gồm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nghiên cứu và phát triển (R&D) trong ngành AI, xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy thương mại hóa và ứng dụng AI, đồng thời khôi phục giáo dục và phát triển nhân tài. Chính phủ cũng cam kết trở thành quốc gia thuận lợi nhất thế giới cho việc phát triển và ứng dụng AI, và là quốc gia được các nhà nghiên cứu AI mong muốn nhất. Tuy nhiên, tốc độ đổi mới công nghệ AI nhanh chóng có thể sẽ vượt xa khả năng phản ứng của hệ thống hành chính quan liêu truyền thống của Nhật Bản. Trước sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp AI toàn cầu và sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, liệu Nhật Bản có thể nhanh chóng thoát khỏi lối tiếp cận bảo thủ và thận trọng của mình để tập hợp lại và thúc đẩy ngành này hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ.
Dữ liệu cũng cho thấy chỉ 49,7% công ty Nhật Bản có chính sách ứng dụng AI tạo sinh, so với 84,8% ở Hoa Kỳ và 76,4% ở Đức. Tờ Asahi Shimbun của Nhật Bản nhận định rằng việc áp dụng AI tạo sinh còn hạn chế trong giới doanh nghiệp Nhật Bản đã trở thành một vấn đề mang tính cấu trúc, cản trở sự phát triển đổi mới của các công ty Nhật Bản. Nếu vấn đề này không được giải quyết nghiêm túc, năng lực cạnh tranh công nghiệp của Nhật Bản sẽ "tiếp tục tụt hậu".
Việc sử dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo đang phải đối mặt với nhiều trở ngại
Việc áp dụng rộng rãi AI tạo sinh tại Nhật Bản gặp nhiều khó khăn vì nhiều lý do, trong đó văn hóa xã hội Nhật Bản tương đối bảo thủ và coi trọng sự ổn định là một trở ngại lớn. Tờ Nikkei đưa tin, sách trắng của Bộ Nội vụ và Truyền thông không chỉ nêu bật thực tế khắc nghiệt về sự chậm trễ của Nhật Bản trong việc ứng dụng AI tạo sinh, mà còn nhấn mạnh bản chất e ngại rủi ro tiềm ẩn của người dân Nhật Bản.
Việc áp dụng rộng rãi AI tạo sinh tại Nhật Bản gặp nhiều khó khăn vì nhiều lý do, trong đó văn hóa xã hội Nhật Bản tương đối bảo thủ và coi trọng sự ổn định là một trở ngại lớn. Tờ Nikkei đưa tin, sách trắng của Bộ Nội vụ và Truyền thông không chỉ nêu bật thực tế khắc nghiệt về sự chậm trễ của Nhật Bản trong việc ứng dụng AI tạo sinh, mà còn nhấn mạnh bản chất e ngại rủi ro tiềm ẩn của người dân Nhật Bản.
"Hiện tại, AI tạo sinh vẫn cần được sử dụng 'bí mật' tại nơi làm việc", một nhân viên tại một công ty sản xuất lớn ở Tokyo chia sẻ với các phóng viên. "Đối với người Nhật, việc áp dụng rộng rãi các công nghệ mới là rất khó khăn nếu không có quy định rõ ràng." Một báo cáo của Viện Nghiên cứu Nomura (Nhật Bản) chỉ ra rằng trong khi hầu hết các công ty ở Mỹ và Úc sử dụng AI tạo sinh trong công việc hàng ngày đều áp dụng phương pháp "triển khai trên quy mô lớn trước, sau đó mới đưa ra các quy định chi tiết để quản lý", thì các công ty Nhật Bản thường bày tỏ lo ngại về bảo mật dữ liệu và quyền riêng tư cá nhân liên quan đến AI tạo sinh. Trong số các công ty Nhật Bản cho phép nhân viên sử dụng AI tạo sinh, hơn 60% thích áp dụng các điều khoản cấm hơn là chủ động hướng dẫn họ. Các công ty chủ yếu quản lý hành vi của nhân viên bằng cách liệt kê các tình huống bị cấm và các hạn chế vận hành, cho thấy các công ty Nhật Bản vẫn thận trọng với việc ứng dụng AI tạo sinh trên quy mô lớn.
Hơn nữa, tình trạng thiếu hụt nhân tài kỹ thuật, thiếu giáo dục và chuỗi cung ứng sản xuất chưa hoàn thiện cũng đang cản trở sự phát triển và áp dụng ngành công nghiệp AI của Nhật Bản. Thống kê từ Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản cho thấy tình trạng thiếu hụt nhân tài đáng kể trong ngành công nghệ số, với dự báo thiếu hụt nhân tài khoảng 790.000 kỹ sư phần mềm vào năm 2030. Một báo cáo từ Viện Khoa học, Công nghệ và Chính sách Học thuật, trực thuộc Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản, cũng chỉ ra rằng số lượng bài báo được công bố tại Nhật Bản liên quan đến nghiên cứu AI còn kém xa so với Trung Quốc và Hoa Kỳ. Chỉ số Nghiên cứu Đại học do một viện nghiên cứu của Hoa Kỳ công bố cho thấy mặc dù Đại học Tokyo là trường đại học được xếp hạng cao nhất của Nhật Bản về nghiên cứu AI, nhưng trường này chỉ xếp hạng 127 trên toàn cầu. 100 trường đại học hàng đầu hầu như chỉ bao gồm các trường đại học hàng đầu ở Trung Quốc và Hoa Kỳ, điều này làm nổi bật khó khăn của giới học thuật Nhật Bản trong việc đạt được khả năng cạnh tranh quốc tế trong lĩnh vực AI.
Các nhà phân tích Nhật Bản tin rằng trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, việc duy trì sức mạnh phát triển công nghiệp liên quan và khả năng cạnh tranh về cơ sở hạ tầng đòi hỏi khả năng phát triển và mua sắm các sản phẩm bán dẫn tiên tiến, cũng như một chuỗi công nghiệp sản xuất cao cấp tương đối hoàn chỉnh. Để "tái định hình khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp bán dẫn Nhật Bản" và sản xuất hàng loạt chip với quy trình dưới 2nm, tám công ty hàng đầu Nhật Bản, bao gồm Sony và Toyota, đã cùng đầu tư vào Rapidus, một công ty được chính phủ hỗ trợ đáng kể. Tuy nhiên, theo Nikkei, công ty vẫn đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm khách hàng mới và chuỗi sản xuất chưa hoàn thiện. Báo cáo lưu ý rằng Rapidus đang gặp khó khăn trong việc thu hút các khách hàng toàn cầu cao cấp, và Nhật Bản thiếu các công ty sản xuất sáng tạo cần số lượng lớn chip tiên tiến. Điều này cản trở việc hình thành một chu kỳ tích cực trong việc thu hút khách hàng cao cấp bằng các sản phẩm cao cấp và cuối cùng là thiết lập quy mô kinh tế. Nếu Nhật Bản không nhanh chóng phát triển các khách hàng sản xuất có khả năng hấp thụ chip tiên tiến, sự phục hưng thực sự của các ngành công nghiệp công nghệ cao của nước này sẽ rất khó khăn.
Hoa Kỳ có thể gặp khó khăn khi trở thành đối tác trí tuệ nhân tạo của Nhật Bản
Vào ngày 23/7, chính quyền Trump đã công bố chiến lược quốc gia về phát triển ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo của Hoa Kỳ - "Chiến thắng trong cuộc đua AI: Kế hoạch hành động AI của Hoa Kỳ". Tài liệu này tập trung vào ba trụ cột: "thúc đẩy đổi mới", "xây dựng cơ sở hạ tầng AI" và "dẫn đầu ngoại giao và an ninh quốc tế". Tài liệu đề xuất xuất khẩu "gói xuất khẩu AI đầy đủ" - bao gồm phần cứng, mô hình, phần mềm, quy tắc và tiêu chuẩn - do Hoa Kỳ phát triển cho các đồng minh như Nhật Bản.
Các nhà phân tích tin rằng chính sách của chính quyền Trump có thể buộc Nhật Bản phải đánh giá lại chiến lược phát triển AI. Nếu Mỹ gây sức ép buộc Nhật Bản ưu tiên công nghệ AI, các công ty Nhật Bản có thể phải đối mặt với lựa chọn giữa sự phụ thuộc vào công nghệ và đổi mới sáng tạo độc lập, đặc biệt là trong các lĩnh vực như trung tâm dữ liệu và chất bán dẫn.
Tờ Nikkei, trích dẫn nguồn tin từ tổ chức tư vấn Chatham House của Anh, cho biết điều này không chỉ phản ánh ý định của chính quyền Trump trong việc sử dụng các giá trị của Mỹ để định hướng phát triển trí tuệ nhân tạo, mà còn phản ánh mong muốn bán các sản phẩm AI của Mỹ cho các đồng minh như Nhật Bản "theo cách độc quyền". Chính quyền Trump đang tìm kiếm "khách hàng doanh nghiệp, chứ không phải đối tác chân thành".
Theo dữ liệu do Văn phòng Nội các Nhật Bản công bố, trong những năm gần đây, chính phủ Nhật Bản đã liên tục ban hành các luật và quy định, chẳng hạn như "Luật Thúc đẩy Nghiên cứu, Phát triển và Ứng dụng Công nghệ liên quan đến Trí tuệ Nhân tạo", tăng trợ cấp đầu tư cho các ngành công nghệ cao như AI, và xây dựng một chiến lược toàn diện bao gồm thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nghiên cứu và phát triển (R&D) trong ngành AI, xây dựng cơ sở hạ tầng, thúc đẩy thương mại hóa và ứng dụng AI, đồng thời khôi phục giáo dục và phát triển nhân tài. Chính phủ cũng cam kết trở thành quốc gia thuận lợi nhất thế giới cho việc phát triển và ứng dụng AI, và là quốc gia được các nhà nghiên cứu AI mong muốn nhất. Tuy nhiên, tốc độ đổi mới công nghệ AI nhanh chóng có thể sẽ vượt xa khả năng phản ứng của hệ thống hành chính quan liêu truyền thống của Nhật Bản. Trước sự phát triển nhanh chóng của ngành công nghiệp AI toàn cầu và sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt, liệu Nhật Bản có thể nhanh chóng thoát khỏi lối tiếp cận bảo thủ và thận trọng của mình để tập hợp lại và thúc đẩy ngành này hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ.
