Phương Huyền
Writer
Trên chiến trường Ukraine, ưu tiên tầm bắn xa và sự bùng nổ của UAV đang định hình lại nghệ thuật bắn tỉa. Huyền thoại SVD Dragunov vì thế đứng trước nguy cơ bị khai tử sau xung đột Nga – Ukraine.
Thực tiễn giao tranh đã thay đổi từ gốc. Các lực lượng đặc nhiệm của Nga, Ukraine và cả NATO hoạt động tại Ukraine cho thấy một sự dịch chuyển rõ rệt. Cụ thể, vai trò bắn tỉa nhiều khi được thay bằng các tổ hợp tên lửa chống tăng có điều khiển. Khi xe tăng và thiết giáp dần vắng bóng, những tổ cơ động mang ATGM đảm nhiệm luôn việc xóa sổ hỏa điểm hoặc bộ binh đối phương, qua đó yểm trợ trực tiếp cho mũi xung kích. Nga phát triển cách dùng ba lớp ATGM theo cự ly gồm Kornet tầm xa, Konkurs tầm trung và Fagot trong cận chiến.
Lý do của sự thay thế khá đơn giản. Đào tạo một cặp xạ thủ đạt chuẩn để hạ mục tiêu ở 1.000 m vừa tốn thời gian vừa đòi hỏi nguồn lực. Trong khi đó, ATGM có thể tiêu diệt mục tiêu từ khoảng cách xa hơn súng bắn tỉa, giảm đáng kể rủi ro bị bắn trả. Từ đây, câu chuyện của SVD Dragunov mẫu súng đặc chủng đầu tiên từng gắn với nhiều huyền thoại dần biến mất trên chiến trường.
Yếu tố then chốt là bầu trời chiến thuật. Trinh sát trên không mở rộng “vùng xám”, khiến việc bố trí vị trí bắn tỉa trong cự ly dưới 1.000 m ngày càng khó. Các loại hỏa lực chính xác vì vậy phải làm việc ở trên 1 km. Ở ngưỡng này, SVD hầu như mất tác dụng do tầm bắn hiệu quả chỉ khoảng 300 đến 400 m. Ngay cả khi dùng súng tầm xa, tổ bắn tỉa vẫn cần nghi binh bằng súng máy vì đối phương có thể định vị nhanh. Hơn nữa, đội hình bắn tỉa hiện nay thường không còn gói gọn trong hai người, mà mở rộng thành 3 đến 5 người gồm người quan sát, xạ thủ súng máy, điều khiển UAV và thậm chí cả nhóm sơ tán.
Nhịp độ tác chiến ban đêm càng làm cuộc chơi nghiêng thêm. Theo khảo sát ở tiền tuyến, tới 80% hoạt động diễn ra vào ban đêm. Ảnh nhiệt giúp tăng tương phản mục tiêu và giảm nguy cơ lộ vị trí, song đồng thời cũng rút ngắn tầm bắn hiệu quả, bất lợi cho xạ thủ sử dụng SVD.
Một biến số khác nằm ở cấu trúc lực lượng. Nga chuyển từ đơn vị tấn công cấp tiểu đội sang nhóm nhỏ 2 đến 3 người. Trước đây, trong tiểu đội bộ binh cơ giới, một xạ thủ SVD vừa hỗ trợ hỏa lực chính xác, vừa là tay súng tấn công với AK-74. Hiện thực chiến trường khiến phương án “xung phong với SVD” trở nên khó chấp nhận. Nhiệm vụ chủ đạo của bắn tỉa chuyển sang cắt đường tiếp cận đối phương, triệt hạ vị trí súng máy, tổ ATGM và súng phóng lựu tự động.
Những gì xuất hiện trên hình ảnh và video cũng phản ánh điều đó. Sau năm đầu của xung đột, SVD gần như vắng bóng ở cả hai phía, nhường chỗ cho ATGM hạng nặng và các súng bắn tỉa tầm xa. Không ngẫu nhiên mà súng bắn tỉa Chukavin với tầm 1.200 m đã xuất hiện để thay thế thế hệ cũ.
Dù vậy, SVD chưa hẳn hết đất dụng võ. Trong các trận đô thị, mục tiêu thường nằm trong các tòa nhà cao tầng và cự ly giao chiến thu hẹp về 200 đến 300 m. Ở khoảng cách này, cơ chế bán tự động cùng nhịp bắn của SVD phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, cách tấn công hiện nay thường ưu tiên vũ khí hạng nặng dọn đường trước: bom FAB, tên lửa, đạn nhiệt áp và UAV FPV, rồi bộ binh mới tiếp cận. Tháng 4/2023, tại Bakhmut, Nga từng đưa pháo tự hành 152 mm 2S19 Msta-S áp sát, bắn trực xạ để dập hỏa điểm của AFU trong các tòa cao tầng.
Một hướng sử dụng khác là chống UAV hạng nặng. Các thiết bị dân dụng được cải hoán như Baba Yaga của Ukraine thường hoạt động ban đêm và có tốc độ chậm. Cùng với súng máy gắn kính ngắm ảnh nhiệt, xạ thủ bắn tỉa cũng có thể hiệu quả. SVD với cơ chế tự nạp cho phép bắn hạ Baba Yaga ở cự ly xa chỉ sau phát thứ ba hoặc thứ tư, một lợi thế không nên bỏ qua.
#chiếntranhngavàukraine
Thực tiễn giao tranh đã thay đổi từ gốc. Các lực lượng đặc nhiệm của Nga, Ukraine và cả NATO hoạt động tại Ukraine cho thấy một sự dịch chuyển rõ rệt. Cụ thể, vai trò bắn tỉa nhiều khi được thay bằng các tổ hợp tên lửa chống tăng có điều khiển. Khi xe tăng và thiết giáp dần vắng bóng, những tổ cơ động mang ATGM đảm nhiệm luôn việc xóa sổ hỏa điểm hoặc bộ binh đối phương, qua đó yểm trợ trực tiếp cho mũi xung kích. Nga phát triển cách dùng ba lớp ATGM theo cự ly gồm Kornet tầm xa, Konkurs tầm trung và Fagot trong cận chiến.
Lý do của sự thay thế khá đơn giản. Đào tạo một cặp xạ thủ đạt chuẩn để hạ mục tiêu ở 1.000 m vừa tốn thời gian vừa đòi hỏi nguồn lực. Trong khi đó, ATGM có thể tiêu diệt mục tiêu từ khoảng cách xa hơn súng bắn tỉa, giảm đáng kể rủi ro bị bắn trả. Từ đây, câu chuyện của SVD Dragunov mẫu súng đặc chủng đầu tiên từng gắn với nhiều huyền thoại dần biến mất trên chiến trường.
Yếu tố then chốt là bầu trời chiến thuật. Trinh sát trên không mở rộng “vùng xám”, khiến việc bố trí vị trí bắn tỉa trong cự ly dưới 1.000 m ngày càng khó. Các loại hỏa lực chính xác vì vậy phải làm việc ở trên 1 km. Ở ngưỡng này, SVD hầu như mất tác dụng do tầm bắn hiệu quả chỉ khoảng 300 đến 400 m. Ngay cả khi dùng súng tầm xa, tổ bắn tỉa vẫn cần nghi binh bằng súng máy vì đối phương có thể định vị nhanh. Hơn nữa, đội hình bắn tỉa hiện nay thường không còn gói gọn trong hai người, mà mở rộng thành 3 đến 5 người gồm người quan sát, xạ thủ súng máy, điều khiển UAV và thậm chí cả nhóm sơ tán.
Nhịp độ tác chiến ban đêm càng làm cuộc chơi nghiêng thêm. Theo khảo sát ở tiền tuyến, tới 80% hoạt động diễn ra vào ban đêm. Ảnh nhiệt giúp tăng tương phản mục tiêu và giảm nguy cơ lộ vị trí, song đồng thời cũng rút ngắn tầm bắn hiệu quả, bất lợi cho xạ thủ sử dụng SVD.
Một biến số khác nằm ở cấu trúc lực lượng. Nga chuyển từ đơn vị tấn công cấp tiểu đội sang nhóm nhỏ 2 đến 3 người. Trước đây, trong tiểu đội bộ binh cơ giới, một xạ thủ SVD vừa hỗ trợ hỏa lực chính xác, vừa là tay súng tấn công với AK-74. Hiện thực chiến trường khiến phương án “xung phong với SVD” trở nên khó chấp nhận. Nhiệm vụ chủ đạo của bắn tỉa chuyển sang cắt đường tiếp cận đối phương, triệt hạ vị trí súng máy, tổ ATGM và súng phóng lựu tự động.
Những gì xuất hiện trên hình ảnh và video cũng phản ánh điều đó. Sau năm đầu của xung đột, SVD gần như vắng bóng ở cả hai phía, nhường chỗ cho ATGM hạng nặng và các súng bắn tỉa tầm xa. Không ngẫu nhiên mà súng bắn tỉa Chukavin với tầm 1.200 m đã xuất hiện để thay thế thế hệ cũ.
Dù vậy, SVD chưa hẳn hết đất dụng võ. Trong các trận đô thị, mục tiêu thường nằm trong các tòa nhà cao tầng và cự ly giao chiến thu hẹp về 200 đến 300 m. Ở khoảng cách này, cơ chế bán tự động cùng nhịp bắn của SVD phát huy hiệu quả. Tuy nhiên, cách tấn công hiện nay thường ưu tiên vũ khí hạng nặng dọn đường trước: bom FAB, tên lửa, đạn nhiệt áp và UAV FPV, rồi bộ binh mới tiếp cận. Tháng 4/2023, tại Bakhmut, Nga từng đưa pháo tự hành 152 mm 2S19 Msta-S áp sát, bắn trực xạ để dập hỏa điểm của AFU trong các tòa cao tầng.
Một hướng sử dụng khác là chống UAV hạng nặng. Các thiết bị dân dụng được cải hoán như Baba Yaga của Ukraine thường hoạt động ban đêm và có tốc độ chậm. Cùng với súng máy gắn kính ngắm ảnh nhiệt, xạ thủ bắn tỉa cũng có thể hiệu quả. SVD với cơ chế tự nạp cho phép bắn hạ Baba Yaga ở cự ly xa chỉ sau phát thứ ba hoặc thứ tư, một lợi thế không nên bỏ qua.
#chiếntranhngavàukraine
