Startup AI hàng đầu Trung Quốc giải thể bộ phận R&D. "Tái cấu trúc" có phải chỉ là cái cớ?

[Hoàng Nam]

Vào cuối tháng 9/2025, Zhipu AI, một trong những startup AI hàng đầu Trung Quốc, đã bất ngờ giải thể toàn bộ trung tâm R&D thuộc bộ phận thương mại hóa, với hơn 60 nhân sự. Sự việc khiến nhiều người trong ngành không khỏi bất ngờ, nhất là khi trung tâm này từng đảm nhiệm các nhiệm vụ kỹ thuật then chốt trong các dự án cho cả khách hàng chính phủ và doanh nghiệp.

Trong thông báo nội bộ ngắn gọn và phần lớn được truyền đạt miệng, Zhipu cho biết đây là một phần của quá trình "tái cấu trúc tổ chức". Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tin nội bộ, trung tâm R&D này có hiệu suất hoạt động tốt, nhiều dự án đã và đang triển khai, đơn hàng còn nhiều. Việc đột ngột giải thể, không thông báo chính thức bằng email, và yêu cầu nhân viên rời đi ngay trong ngày đã dấy lên nghi vấn: phải chăng “tái cấu trúc” chỉ là vỏ bọc cho một sự điều chỉnh chiến lược sâu xa hơn?

Sự thật nằm ở đâu?

Zhipu AI hiện có khoảng 1.000 nhân viên (bao gồm nhân viên thuê ngoài), cơ cấu tổ chức được chia làm hai khối chính: Viện AI phụ trách nghiên cứu mô hình, thuật toán và sản phẩm tiêu dùng; và Viện Kỹ thuật đảm bảo hạ tầng kỹ thuật. Trung tâm R&D bị giải thể nằm trong bộ phận thương mại hóa vốn là động lực doanh thu cốt lõi của Zhipu, phục vụ thị trường B2B và B2G.

Trung tâm này trước đây tập trung vào hai sản phẩm:

- Nền tảng thân xe thông minh, cung cấp giải pháp AI tùy biến cho các cơ quan chính phủ và doanh nghiệp lớn.
- Mô hình MAAS (Model-as-a-Service), giúp khách hàng triển khai các mô hình ngôn ngữ lớn một cách linh hoạt và riêng tư.

Tuy nhiên, theo một chuyên gia ngành, các sản phẩm tùy chỉnh nặng về nhân lực và kỹ thuật này đang trở thành gánh nặng dài hạn. Thị trường AI đang chuyển mình từ “công nghệ dẫn dắt” sang “sản phẩm dẫn dắt”, yêu cầu cao về khả năng tiêu chuẩn hóa, tối ưu chi phí và mở rộng quy mô.

“Trước kia, có kỹ thuật là có dự án. Giờ thì phải có sản phẩm tốt, nền tảng mạnh và mô hình kinh doanh bền vững. Chạy theo tùy biến là con dao hai lưỡi: hút được khách hàng lớn, nhưng không mở rộng được”, chuyên gia nhận định.

Giải thể R&D là một bước rút lui chiến lược

Việc giải thể trung tâm R&D không đồng nghĩa Zhipu từ bỏ thị trường chính phủ và doanh nghiệp, nhưng là dấu hiệu rõ ràng cho thấy công ty đang rút bớt khỏi chiến lược “nặng kỹ thuật- nhẹ sản phẩm”, để hướng tới mô hình “nền tảng nhẹ, quy mô lớn”. Đây là một bước đi cần thiết để chuẩn bị cho IPO, khi nhà đầu tư ngày càng đòi hỏi biên lợi nhuận rõ ràng và mô hình kinh doanh có thể sao chép.

Ngoài ra, đây là đợt tái cấu trúc lớn thứ hai của Zhipu chỉ trong năm 2025. Trước đó, vào tháng 6, CEO Zhang Fan đã rời công ty để khởi nghiệp riêng. Sau đó, các mảng To-B và To-G được sáp nhập, toàn bộ mảng thương mại hóa do Zhang Peng, lúc đó là CEO, tiếp quản.

Trong bối cảnh khó khăn với thị trường doanh nghiệp, Zhipu dồn lực vào mảng sản phẩm tiêu dùng (To-C), đặc biệt là nền tảng Z.ai, một trợ lý AI tổng hợp. Sản phẩm này đang tăng trưởng nhanh chóng, với lượt truy cập hàng tháng tăng hơn 200% trong tháng 8 vừa qua, đạt 3,47 triệu.

Trong khi đó, một sản phẩm To-C khác là Zhipu Qingyan, từng được kỳ vọng cao và có hơn 25 triệu người dùng, lại đang có dấu hiệu giảm dần về số người dùng hoạt động (MAU). Điều này khiến Zhipu phải linh hoạt chuyển hướng và đặt cược lớn vào Z.ai như là đầu tàu tăng trưởng mới.

Nếu chỉ nhìn vào lý do "tái cấu trúc", chúng ta sẽ bỏ qua bản chất thực sự của sự kiện: Zhipu đang phải chuyển mình để tồn tại và phát triển trong một thị trường AI ngày càng cạnh tranh. Việc duy trì một trung tâm R&D đắt đỏ, phục vụ các dự án kỹ thuật tùy biến, không còn phù hợp với chiến lược tối ưu hóa chi phí và chuẩn hóa sản phẩm - điều kiện tiên quyết cho IPO và mở rộng quy mô.

Nói cách khác, Zhipu không chỉ “cắt giảm nhân sự”: họ đang “cắt bỏ quá khứ”.