Trường Sơn
Writer
Khi Elon Musk bận rộn theo đuổi tham vọng chinh phục sao Hỏa, ông cũng đang thực hiện một thí nghiệm thầm lặng và gây tranh cãi hơn ngay trên Trái đất: tối ưu hóa gen cho thế hệ con cái của mình.
Theo Washington Post, ít nhất một trong những người con của Elon Musk đã được tạo ra thông qua phương pháp sàng lọc phôi đa gen (PGT-P) - một công nghệ tiên tiến đang nổi lên ở Thung lũng Silicon, nơi giới nhà giàu đổ xô đầu tư với hy vọng tạo ra những “siêu em bé” thông minh, khỏe mạnh và vượt trội về mọi mặt.
Nhưng liệu đây có thực sự là tương lai của sự tiến hóa nhân loại, hay chỉ là một canh bạc nguy hiểm giữa công nghệ, vốn đầu tư và đạo đức khoa học?
PGT-P: Cánh cửa mới tới "siêu em bé"
Xét nghiệm di truyền trước khi cấy ghép (PGT) không còn xa lạ. Từ những năm 1990, kỹ thuật này đã được sử dụng trong quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) để phát hiện sớm các bệnh lý di truyền như:
PGT-M: Phát hiện bệnh đơn gen (xơ nang, thiếu máu hồng cầu hình liềm...)
PGT-A: Sàng lọc bất thường nhiễm sắc thể (hội chứng Down, xác định giới tính...)
PGT-SR: Phát hiện bất thường cấu trúc nhiễm sắc thể
Tuy nhiên, các kỹ thuật trên chủ yếu dùng để loại trừ bệnh, không can thiệp vào các đặc điểm phức tạp như trí tuệ, tính cách hay ngoại hình.
Đó là lúc công nghệ PGT-P (Polygenic Risk Scoring) xuất hiện. PGT-P không chỉ phát hiện bệnh, mà còn đưa ra điểm rủi ro đa gen, một loại "thẻ điểm" cho từng phôi thai dựa trên hàng trăm hoặc hàng nghìn gen liên quan đến IQ, bệnh tâm thần, tiểu đường, nguy cơ béo phì, và thậm chí cả... thuận tay trái.
Thung lũng Silicon đổ tiền vào giấc mơ tối ưu hóa thế hệ tương lai
Một loạt startup công nghệ gen đã nhanh chóng bước vào cuộc đua:
1. Genomic Prediction - Người tiên phong thận trọng
Ra đời từ năm 2019, Genomic Prediction nhấn mạnh rằng họ chỉ sàng lọc bệnh tật, không tạo “em bé hoàn hảo”. Dù từng thử nghiệm sàng lọc trí thông minh, họ nhanh chóng rút lại sản phẩm này do áp lực đạo đức.
2. Orchid - Startup táo bạo được Elon Musk sử dụng
Do nữ doanh nhân Noor Siddiqui sáng lập, Orchid nhận vốn từ nhiều ông lớn công nghệ như Vitalik Buterin (Ethereum). Orchid không ngần ngại đề cập đến khả năng sàng lọc IQ, và theo báo cáo, Elon Musk đã sử dụng dịch vụ này khi sinh con với Shivon Zilis, giám đốc điều hành Neuralink.
3. Nucleus Genomics - Sàng lọc từ IQ đến... mụn trứng cá
Do Kian Sadeghi (25 tuổi) sáng lập, Nucleus cho phép khách hàng sàng lọc hơn 2.000 đặc điểm, bao gồm lo âu, ADHD, nghiện rượu, mắt xanh, và cả... xu hướng mụn nặng. Dù bị cáo buộc cổ xúy thuyết ưu sinh, công ty tự gọi mình là “nền tảng tối ưu hóa di truyền”.
4. Herasight - Dịch vụ đắt đỏ nhất, khách hàng bí ẩn nhất
Ra mắt giữa năm 2024, Herasight thu hút sự chú ý khi tuyên bố có thể phân biệt IQ lên tới 15 điểm giữa các phôi trong cùng một lứa. Dịch vụ của họ có giá lên đến 50.000 USD/lần - và Elon Musk công khai bày tỏ sự ủng hộ bằng một từ duy nhất trên X: "Tuyệt vời."
Những cảnh báo lạnh lùng từ giới khoa học
Dù công nghệ gen đang phát triển với tốc độ chóng mặt, nhiều tổ chức y khoa và di truyền học quốc tế vẫn tỏ ra lo ngại.
Năm 2021, Hiệp hội Di truyền học Người Châu Âu khẳng định: "Chưa có bất kỳ nghiên cứu lâm sàng nào chứng minh hiệu quả của PGT-P trong sàng lọc đặc điểm phức tạp."
Năm 2024, Tạp chí Y học Lâm sàng cảnh báo rằng sàng lọc IQ và đặc điểm hành vi vẫn chưa có đủ bằng chứng khoa học hỗ trợ, đặc biệt khi chỉ áp dụng trong nhóm phôi thai cực nhỏ (thường chỉ 5–10 phôi mỗi lần IVF).
Các thuật toán dự đoán hiện tại hầu hết dựa trên dữ liệu từ người da trắng gốc Âu, khiến kết quả khó chính xác đối với các nhóm sắc tộc khác.
Và quan trọng nhất: Di truyền không phải là định mệnh. Trí tuệ, tính cách hay thành công của một con người còn phụ thuộc vào giáo dục, môi trường sống và xã hội — những yếu tố mà xét nghiệm gen không thể đo lường.
PGT-P: Giải pháp khoa học hay trò chơi thượng lưu?
Một điều rõ ràng: có sự khác biệt lớn giữa việc sàng lọc bệnh di truyền nghiêm trọng và chọn lựa đặc điểm con người dựa trên điểm gen.
Giảm nguy cơ bệnh tật là điều nhân văn.
Tạo ra những “em bé hoàn hảo” theo đơn đặt hàng lại dẫn đến hàng loạt hệ lụy đạo đức và xã hội chưa từng có tiền lệ.
Khi PGT-P được marketing như một “vé vàng” cho giới siêu giàu, sự bất bình đẳng di truyền có thể trở thành hiện thực, làm sâu sắc hơn khoảng cách giai cấp — không chỉ về tài sản, mà còn cả gen di truyền.
Công nghệ gen có thể thay đổi nhân loại, nhưng không phải bằng cách chọn trẻ con từ “giá kệ” như một sản phẩm.
Điều đáng sợ không phải là việc chúng ta “chọn sai phôi”, mà là việc chúng ta tưởng rằng mình có thể chọn đúng, trong khi chưa hiểu đủ về sự phức tạp của chính mình.
Khi bong bóng “super baby” vỡ tung dưới sức ép của vốn đầu tư và khát vọng hoàn hảo, thứ còn sót lại có thể chỉ là những kỳ vọng tan vỡ, hệ lụy đạo đức sâu sắc và những đứa trẻ mang gánh nặng “được lập trình để thành công”.
Tối ưu hóa con người bằng gen là một hành trình đầy cám dỗ, nhưng không thể thay thế tình yêu, giáo dục, và sự nuôi dưỡng từ cha mẹ, gia đình và xã hội.
Con người không phải là một sản phẩm lắp ráp.
Và tương lai của nhân loại không nên được quyết định trong các bảng điểm xác suất lạnh lùng của phòng thí nghiệm.
Theo Washington Post, ít nhất một trong những người con của Elon Musk đã được tạo ra thông qua phương pháp sàng lọc phôi đa gen (PGT-P) - một công nghệ tiên tiến đang nổi lên ở Thung lũng Silicon, nơi giới nhà giàu đổ xô đầu tư với hy vọng tạo ra những “siêu em bé” thông minh, khỏe mạnh và vượt trội về mọi mặt.
Nhưng liệu đây có thực sự là tương lai của sự tiến hóa nhân loại, hay chỉ là một canh bạc nguy hiểm giữa công nghệ, vốn đầu tư và đạo đức khoa học?
PGT-P: Cánh cửa mới tới "siêu em bé"
Xét nghiệm di truyền trước khi cấy ghép (PGT) không còn xa lạ. Từ những năm 1990, kỹ thuật này đã được sử dụng trong quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) để phát hiện sớm các bệnh lý di truyền như:
PGT-M: Phát hiện bệnh đơn gen (xơ nang, thiếu máu hồng cầu hình liềm...)
PGT-A: Sàng lọc bất thường nhiễm sắc thể (hội chứng Down, xác định giới tính...)
PGT-SR: Phát hiện bất thường cấu trúc nhiễm sắc thể
Tuy nhiên, các kỹ thuật trên chủ yếu dùng để loại trừ bệnh, không can thiệp vào các đặc điểm phức tạp như trí tuệ, tính cách hay ngoại hình.
Đó là lúc công nghệ PGT-P (Polygenic Risk Scoring) xuất hiện. PGT-P không chỉ phát hiện bệnh, mà còn đưa ra điểm rủi ro đa gen, một loại "thẻ điểm" cho từng phôi thai dựa trên hàng trăm hoặc hàng nghìn gen liên quan đến IQ, bệnh tâm thần, tiểu đường, nguy cơ béo phì, và thậm chí cả... thuận tay trái.
Thung lũng Silicon đổ tiền vào giấc mơ tối ưu hóa thế hệ tương lai
Một loạt startup công nghệ gen đã nhanh chóng bước vào cuộc đua:
1. Genomic Prediction - Người tiên phong thận trọng
Ra đời từ năm 2019, Genomic Prediction nhấn mạnh rằng họ chỉ sàng lọc bệnh tật, không tạo “em bé hoàn hảo”. Dù từng thử nghiệm sàng lọc trí thông minh, họ nhanh chóng rút lại sản phẩm này do áp lực đạo đức.
2. Orchid - Startup táo bạo được Elon Musk sử dụng
Do nữ doanh nhân Noor Siddiqui sáng lập, Orchid nhận vốn từ nhiều ông lớn công nghệ như Vitalik Buterin (Ethereum). Orchid không ngần ngại đề cập đến khả năng sàng lọc IQ, và theo báo cáo, Elon Musk đã sử dụng dịch vụ này khi sinh con với Shivon Zilis, giám đốc điều hành Neuralink.
3. Nucleus Genomics - Sàng lọc từ IQ đến... mụn trứng cá
Do Kian Sadeghi (25 tuổi) sáng lập, Nucleus cho phép khách hàng sàng lọc hơn 2.000 đặc điểm, bao gồm lo âu, ADHD, nghiện rượu, mắt xanh, và cả... xu hướng mụn nặng. Dù bị cáo buộc cổ xúy thuyết ưu sinh, công ty tự gọi mình là “nền tảng tối ưu hóa di truyền”.
4. Herasight - Dịch vụ đắt đỏ nhất, khách hàng bí ẩn nhất
Ra mắt giữa năm 2024, Herasight thu hút sự chú ý khi tuyên bố có thể phân biệt IQ lên tới 15 điểm giữa các phôi trong cùng một lứa. Dịch vụ của họ có giá lên đến 50.000 USD/lần - và Elon Musk công khai bày tỏ sự ủng hộ bằng một từ duy nhất trên X: "Tuyệt vời."
Những cảnh báo lạnh lùng từ giới khoa học
Dù công nghệ gen đang phát triển với tốc độ chóng mặt, nhiều tổ chức y khoa và di truyền học quốc tế vẫn tỏ ra lo ngại.
Năm 2021, Hiệp hội Di truyền học Người Châu Âu khẳng định: "Chưa có bất kỳ nghiên cứu lâm sàng nào chứng minh hiệu quả của PGT-P trong sàng lọc đặc điểm phức tạp."
Năm 2024, Tạp chí Y học Lâm sàng cảnh báo rằng sàng lọc IQ và đặc điểm hành vi vẫn chưa có đủ bằng chứng khoa học hỗ trợ, đặc biệt khi chỉ áp dụng trong nhóm phôi thai cực nhỏ (thường chỉ 5–10 phôi mỗi lần IVF).
Các thuật toán dự đoán hiện tại hầu hết dựa trên dữ liệu từ người da trắng gốc Âu, khiến kết quả khó chính xác đối với các nhóm sắc tộc khác.
Và quan trọng nhất: Di truyền không phải là định mệnh. Trí tuệ, tính cách hay thành công của một con người còn phụ thuộc vào giáo dục, môi trường sống và xã hội — những yếu tố mà xét nghiệm gen không thể đo lường.
PGT-P: Giải pháp khoa học hay trò chơi thượng lưu?
Một điều rõ ràng: có sự khác biệt lớn giữa việc sàng lọc bệnh di truyền nghiêm trọng và chọn lựa đặc điểm con người dựa trên điểm gen.
Giảm nguy cơ bệnh tật là điều nhân văn.
Tạo ra những “em bé hoàn hảo” theo đơn đặt hàng lại dẫn đến hàng loạt hệ lụy đạo đức và xã hội chưa từng có tiền lệ.
Khi PGT-P được marketing như một “vé vàng” cho giới siêu giàu, sự bất bình đẳng di truyền có thể trở thành hiện thực, làm sâu sắc hơn khoảng cách giai cấp — không chỉ về tài sản, mà còn cả gen di truyền.
Công nghệ gen có thể thay đổi nhân loại, nhưng không phải bằng cách chọn trẻ con từ “giá kệ” như một sản phẩm.
Điều đáng sợ không phải là việc chúng ta “chọn sai phôi”, mà là việc chúng ta tưởng rằng mình có thể chọn đúng, trong khi chưa hiểu đủ về sự phức tạp của chính mình.
Khi bong bóng “super baby” vỡ tung dưới sức ép của vốn đầu tư và khát vọng hoàn hảo, thứ còn sót lại có thể chỉ là những kỳ vọng tan vỡ, hệ lụy đạo đức sâu sắc và những đứa trẻ mang gánh nặng “được lập trình để thành công”.
Tối ưu hóa con người bằng gen là một hành trình đầy cám dỗ, nhưng không thể thay thế tình yêu, giáo dục, và sự nuôi dưỡng từ cha mẹ, gia đình và xã hội.
Con người không phải là một sản phẩm lắp ráp.
Và tương lai của nhân loại không nên được quyết định trong các bảng điểm xác suất lạnh lùng của phòng thí nghiệm.
