"Siêu bom" phá hầm ngầm GBU-57 của Mỹ hoạt động như thế nào?

[Mai Nhung]

Rạng sáng thứ Bảy, ngày 21 tháng 6, Mỹ đã tiến hành một cuộc không kích quy mô lớn vào ba cơ sở hạt nhân của Iran, lần đầu tiên trong lịch sử sử dụng loại bom xuyên phá boong-ke hạng nặng GBU-57. Cuộc tấn công này không chỉ là một hành động quân sự quan trọng mà còn là một thử nghiệm thực tế cho khả năng của loại vũ khí được mệnh danh là "quái vật" này.

GBU-57: "Quái vật" 13 tấn lần đầu lâm trận​

Trong nhiều năm, các chuyên gia và cộng đồng quốc tế đã tranh luận về việc liệu một cuộc tấn công vào các cơ sở hạt nhân Iran có thành công hay không. Giới chuyên môn đều đồng tình rằng các loại bom hoặc tên lửa xuyên phá cỡ nhỏ hơn, vốn từng được lực lượng Israel triển khai, sẽ không đủ sức vươn tới các cơ sở được gia cố kiên cố và nằm sâu dưới lòng đất. Chỉ có GBU-57, loại bom do Không quân Hoa Kỳ độc quyền vận hành, mới được xem là đủ lớn cho nhiệm vụ này.

Bom xuyên phá hạng nặng GBU-57 (Massive Ordnance Penetrator - MOP) là một loại bom xuyên phá boong-ke được thiết kế để đâm sâu nhất có thể vào đất, đá và bê tông trước khi phát nổ. Nó tự "đào" vào lòng đất nhờ lớp vỏ được gia cố cực kỳ chắc chắn, khối lượng lên tới 30.000 pound (hơn 13 tấn) và lực động năng khổng lồ tại thời điểm va chạm. Vụ nổ được điều khiển bởi sự kết hợp giữa bộ đếm thời gian và các cảm biến đo lường sự giảm tốc.

Dù được đưa vào biên chế từ năm 2009 với 20 quả được đặt hàng, GBU-57 chưa bao giờ được sử dụng trong thực chiến. Kinh nghiệm duy nhất đến từ các cuộc thử nghiệm tại Bãi thử tên lửa White Sands ở New Mexico, nơi có địa chất là trầm tích phù sa - một loại vật liệu tương đối mềm. Theo các thử nghiệm này, quả bom có khả năng xuyên sâu từ 200 đến 250 feet (60 đến 76 mét).

Thử thách địa chất: Phá hủy "pháo đài" Fordow​

Cơ sở Fordow, nơi đặt các máy ly tâm cần thiết cho việc làm giàu uranium, được xây dựng sâu dưới lòng đất trong Dãy núi Zagros.4 Các chuyên gia ước tính lớp che phủ của cơ sở này dày khoảng 260 đến 290 feet (80 đến 90 mét), bao gồm các lớp đá vôi và đá dolomit. Tùy thuộc vào thành phần và cấu trúc, loại đá nền này có thể vượt qua cả độ bền của bê tông cốt thép và đủ đàn hồi để hấp thụ sóng xung kích từ một vụ nổ.

Dựa trên lớp che phủ dày và các loại đá dự kiến, nhiều người đã suy đoán rằng ngay cả khi triển khai GBU-57, Mỹ cũng cần phải tấn công lặp đi lặp lại để làm "mềm" mặt đất và cho phép các quả bom sau xuyên sâu hơn. Trong một cuộc họp báo của Lầu Năm Góc vào ngày 22 tháng 6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Pete Hegseth và Tướng Không quân Dan Caine đã xác nhận "Chiến dịch Búa Nửa Đêm" (Operation Midnight Hammer) đã sử dụng tổng cộng 12 quả GBU-57.5 Các mục tiêu bao gồm lối vào đường hầm, trục thông gió và sườn núi, nơi được cho là có các hang động ngầm chứa máy ly tâm.

Đánh giá thiệt hại ban đầu và những gì chưa biết​

Trong khi Fordow là một mục tiêu cực kỳ kiên cố, cơ sở làm giàu uranium khác là Natanz lại nằm trong một lòng sông cũ, với lớp trầm tích mềm mang lại sự bảo vệ kém hơn nhiều. Tại đây, chỉ có hai quả bom MOP được triển khai.

Tại cuộc họp báo của Lầu Năm Góc, Tướng Dan Caine tuyên bố rằng cuộc tấn công đã gây ra "thiệt hại và phá hủy cực kỳ nghiêm trọng", nhưng ông cũng nói thêm rằng sẽ cần "một thời gian" để có được "đánh giá thiệt hại chiến trường cuối cùng". Trong khi đó, các hình ảnh vệ tinh do các công ty tư nhân như Planet Labs và Maxar Technologies công bố cho thấy các mảnh vỡ nằm rải rác xung quanh các địa điểm bị tấn công và một số hố lớn tại các điểm bom lao vào.