Thảo Nông
Writer
Từ "nằm thẳng" đến "người chuột", một xu hướng mới đang lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội Trung Quốc, phơi bày những áp lực và sự mệt mỏi của một thế hệ trước cuộc đua khốc liệt của xã hội hiện đại. "Cố gắng để làm gì?" là câu hỏi mà nhiều người trong số họ đang đặt ra.
Hãy tưởng tượng một ngày của bạn bắt đầu bằng việc ngủ một giấc đến 11 giờ trưa mới thức dậy. Nhưng thay vì nhanh chóng ra khỏi giường để rửa mặt và bắt đầu ngày mới, bạn vẫn quyết định trùm chăn thêm vài tiếng nữa, lướt các trang mạng xã hội, các ứng dụng mua sắm hoặc xem Netflix một cách vô định.
Chỉ đến 3 giờ chiều, bạn mới uể oải đứng dậy để nấu bữa ăn đầu tiên trong ngày. Nhưng rồi vòng lặp lại tiếp tục, bạn ăn, rồi lại nằm trên giường và tiếp tục lướt điện thoại cho đến tận khi quyết định đi ngủ, thường là vào lúc tờ mờ sáng của ngày hôm sau.
Đây chính là cuộc sống của một "người chuột" hay "lao shu ren" (老鼠人) trong tiếng Trung, một thuật ngữ mới đang lan truyền với tốc độ chóng mặt trong giới trẻ Trung Quốc trên các nền tảng mạng xã hội. Khái niệm này mô tả một lối sống của một người chẳng khác gì một con chuột – chủ yếu hoạt động về đêm, sống một cách ẩn dật, khép kín và luôn nép mình sang một bên để tránh né xã hội.
Được coi như một hình thức phản kháng thầm lặng chống lại văn hóa làm việc "hối hả" (hustle culture) và nhịp sống quá nhanh của xã hội hiện đại, lối sống "người chuột" đã gây được tiếng vang và sự đồng cảm lớn trong giới trẻ Trung Quốc. Dù được thể hiện dưới hình thức một trào lưu có phần vui vẻ và hài hước, kiểu sống này thực chất đã phơi bày những áp lực vô cùng nghiêm trọng mà giới trẻ Trung Quốc đang phải đối mặt ở cả trường học và nơi làm việc – từ những yêu cầu học tập khắt khe cho đến một thị trường việc làm có tính cạnh tranh gay gắt.
Hình ảnh về một ngày sống như trên cũng là một ngày rất thường thấy trong cuộc sống của Pu Yiqin, một học viên thạc sĩ 23 tuổi người Trung Quốc hiện đang theo học tại King's College London (Anh) – người phụ nữ đã tự nhận mình là một "người chuột". Cô thường xuyên ghi lại những thói quen sống khép kín của mình thông qua các vlog "hài hước" được chia sẻ hàng ngày trên nền tảng mạng xã hội Xiaohongshu. Trong một video, cô đi ngủ sau 1 giờ 30 sáng với một câu nói đùa: "Tối nay đi ngủ sớm nhé, chúc ngủ ngon". Rèm trong phòng ngủ của cô thì liên tục được kéo lại. "Đèn quá sáng, chuột cần một môi trường tối," cô nói.
Thuật ngữ "người chuột" được cho là đã xuất hiện sau một video lan truyền vào cuối tháng 2, trong đó một phụ nữ trẻ đến từ tỉnh Chiết Giang đã chia sẻ về một ngày sống vô cùng uể oải của mình. Video này đã nhanh chóng lan truyền trên mạng, thu hút hơn 400.000 lượt thích và bình luận. Các bài đăng có liên quan đến "người chuột" cũng đã thu hút tới hơn 2 tỷ lượt xem trên các mạng xã hội của Trung Quốc.
Phó giáo sư Kuang Xianwen từ Đại học Xi'an Jiaotong-Liverpool (XJTLU) ở Tô Châu cho biết, việc hình thành bản sắc "người chuột" có liên quan mật thiết đến những áp lực khác nhau mà các thế hệ thanh niên Trung Quốc đang phải đối mặt hiện nay.
Ông chia sẻ với kênh CNA rằng thế hệ thanh niên hiện nay, không giống như thế hệ của những năm 1980, cảm thấy rằng việc có thể gặt hái được những thành quả xứng đáng từ công sức lao động của mình là một điều vô cùng khó khăn, mặc dù họ đã nỗ lực rất nhiều.
"Họ bước vào xã hội, họ làm việc nhưng có vô vàn các áp lực… ai cũng đang nỗ lực rất nhiều nhưng có những người cảm thấy rằng chẳng còn hy vọng gì nữa, sự cạnh tranh là quá khốc liệt – vậy thì, cố gắng để làm gì?" ông nói.
Theo các số liệu chính thức, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc đã đạt mức 15,8% vào tháng 4. Mặc dù tỷ lệ này, vốn không bao gồm các sinh viên đang đi học, là mức thấp nhất được ghi nhận cho đến nay trong năm nay, nhưng nó vẫn cao hơn mức 14,7% của cùng kỳ năm ngoái. Đồng thời, dự kiến sẽ có tới 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học trong năm nay, một con số tăng mạnh so với khoảng 9 triệu sinh viên tốt nghiệp vào năm 2021.
Kết quả của những áp lực này là, một số người trẻ đã chọn cách từ chối tham gia vào cuộc đua, trở nên lười biếng và chỉ làm vừa đủ để có thể tồn tại. Đây là một xu hướng đã từng được biết đến với tên gọi là "nằm thẳng" hay "tang ping" (躺平) trong tiếng Trung.
Xu hướng "người chuột" được coi là một sự tiến hóa của trào lưu "nằm thẳng". Bà Yuan Yuan, một giảng viên tại XJTLU, nói với CNA rằng xu hướng này ám chỉ những người trẻ tuổi đã quyết định "từ bỏ hẳn sự cạnh tranh xã hội".
"Đó là một hình thức từ bỏ hoàn toàn việc cố gắng leo lên các nấc thang xã hội. Thay vào đó, tôi sẽ dồn toàn bộ năng lượng của mình vào các hoạt động diễn ra vào ban đêm, trên thế giới Internet, và vai trò của tôi trong xã hội này chỉ đơn giản là tồn tại như một cỗ máy," bà nói, diễn giải suy nghĩ của những "người chuột". "Khi bạn trưởng thành, bạn sẽ nhận ra rằng có những việc ở công ty dù mình không thích những vẫn phải làm. Bạn sẽ không nghỉ việc mà chấp nhận rằng đó là một phần của công việc. Tuy nhiên, những người chuột lại không thích như thế."
Một bình luận rất phổ biến trên mạng xã hội đã cho thấy một cái nhìn tổng quát nhất về suy nghĩ của những "người chuột":
"Chúng ta đã chán ngán cái lối sống hào nhoáng, vội vã, ép buộc mà mình đang phải chịu đựng. Thứ chúng ta muốn là được tự do nằm xuống bất cứ khi nào và bất cứ nơi nào."
Chân dung một "người chuột" thời hiện đại
Hãy tưởng tượng một ngày của bạn bắt đầu bằng việc ngủ một giấc đến 11 giờ trưa mới thức dậy. Nhưng thay vì nhanh chóng ra khỏi giường để rửa mặt và bắt đầu ngày mới, bạn vẫn quyết định trùm chăn thêm vài tiếng nữa, lướt các trang mạng xã hội, các ứng dụng mua sắm hoặc xem Netflix một cách vô định.
Chỉ đến 3 giờ chiều, bạn mới uể oải đứng dậy để nấu bữa ăn đầu tiên trong ngày. Nhưng rồi vòng lặp lại tiếp tục, bạn ăn, rồi lại nằm trên giường và tiếp tục lướt điện thoại cho đến tận khi quyết định đi ngủ, thường là vào lúc tờ mờ sáng của ngày hôm sau.
Đây chính là cuộc sống của một "người chuột" hay "lao shu ren" (老鼠人) trong tiếng Trung, một thuật ngữ mới đang lan truyền với tốc độ chóng mặt trong giới trẻ Trung Quốc trên các nền tảng mạng xã hội. Khái niệm này mô tả một lối sống của một người chẳng khác gì một con chuột – chủ yếu hoạt động về đêm, sống một cách ẩn dật, khép kín và luôn nép mình sang một bên để tránh né xã hội.
Được coi như một hình thức phản kháng thầm lặng chống lại văn hóa làm việc "hối hả" (hustle culture) và nhịp sống quá nhanh của xã hội hiện đại, lối sống "người chuột" đã gây được tiếng vang và sự đồng cảm lớn trong giới trẻ Trung Quốc. Dù được thể hiện dưới hình thức một trào lưu có phần vui vẻ và hài hước, kiểu sống này thực chất đã phơi bày những áp lực vô cùng nghiêm trọng mà giới trẻ Trung Quốc đang phải đối mặt ở cả trường học và nơi làm việc – từ những yêu cầu học tập khắt khe cho đến một thị trường việc làm có tính cạnh tranh gay gắt.
Từ video lan truyền đến trào lưu tỷ view
Hình ảnh về một ngày sống như trên cũng là một ngày rất thường thấy trong cuộc sống của Pu Yiqin, một học viên thạc sĩ 23 tuổi người Trung Quốc hiện đang theo học tại King's College London (Anh) – người phụ nữ đã tự nhận mình là một "người chuột". Cô thường xuyên ghi lại những thói quen sống khép kín của mình thông qua các vlog "hài hước" được chia sẻ hàng ngày trên nền tảng mạng xã hội Xiaohongshu. Trong một video, cô đi ngủ sau 1 giờ 30 sáng với một câu nói đùa: "Tối nay đi ngủ sớm nhé, chúc ngủ ngon". Rèm trong phòng ngủ của cô thì liên tục được kéo lại. "Đèn quá sáng, chuột cần một môi trường tối," cô nói.
Thuật ngữ "người chuột" được cho là đã xuất hiện sau một video lan truyền vào cuối tháng 2, trong đó một phụ nữ trẻ đến từ tỉnh Chiết Giang đã chia sẻ về một ngày sống vô cùng uể oải của mình. Video này đã nhanh chóng lan truyền trên mạng, thu hút hơn 400.000 lượt thích và bình luận. Các bài đăng có liên quan đến "người chuột" cũng đã thu hút tới hơn 2 tỷ lượt xem trên các mạng xã hội của Trung Quốc.
"Cố gắng để làm gì?" – Tiếng nói của một thế hệ
Phó giáo sư Kuang Xianwen từ Đại học Xi'an Jiaotong-Liverpool (XJTLU) ở Tô Châu cho biết, việc hình thành bản sắc "người chuột" có liên quan mật thiết đến những áp lực khác nhau mà các thế hệ thanh niên Trung Quốc đang phải đối mặt hiện nay.
Ông chia sẻ với kênh CNA rằng thế hệ thanh niên hiện nay, không giống như thế hệ của những năm 1980, cảm thấy rằng việc có thể gặt hái được những thành quả xứng đáng từ công sức lao động của mình là một điều vô cùng khó khăn, mặc dù họ đã nỗ lực rất nhiều.
"Họ bước vào xã hội, họ làm việc nhưng có vô vàn các áp lực… ai cũng đang nỗ lực rất nhiều nhưng có những người cảm thấy rằng chẳng còn hy vọng gì nữa, sự cạnh tranh là quá khốc liệt – vậy thì, cố gắng để làm gì?" ông nói.
Theo các số liệu chính thức, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc đã đạt mức 15,8% vào tháng 4. Mặc dù tỷ lệ này, vốn không bao gồm các sinh viên đang đi học, là mức thấp nhất được ghi nhận cho đến nay trong năm nay, nhưng nó vẫn cao hơn mức 14,7% của cùng kỳ năm ngoái. Đồng thời, dự kiến sẽ có tới 12,22 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học trong năm nay, một con số tăng mạnh so với khoảng 9 triệu sinh viên tốt nghiệp vào năm 2021.
Sự tiến hóa từ "Nằm thẳng"
Kết quả của những áp lực này là, một số người trẻ đã chọn cách từ chối tham gia vào cuộc đua, trở nên lười biếng và chỉ làm vừa đủ để có thể tồn tại. Đây là một xu hướng đã từng được biết đến với tên gọi là "nằm thẳng" hay "tang ping" (躺平) trong tiếng Trung.
Xu hướng "người chuột" được coi là một sự tiến hóa của trào lưu "nằm thẳng". Bà Yuan Yuan, một giảng viên tại XJTLU, nói với CNA rằng xu hướng này ám chỉ những người trẻ tuổi đã quyết định "từ bỏ hẳn sự cạnh tranh xã hội".
"Đó là một hình thức từ bỏ hoàn toàn việc cố gắng leo lên các nấc thang xã hội. Thay vào đó, tôi sẽ dồn toàn bộ năng lượng của mình vào các hoạt động diễn ra vào ban đêm, trên thế giới Internet, và vai trò của tôi trong xã hội này chỉ đơn giản là tồn tại như một cỗ máy," bà nói, diễn giải suy nghĩ của những "người chuột". "Khi bạn trưởng thành, bạn sẽ nhận ra rằng có những việc ở công ty dù mình không thích những vẫn phải làm. Bạn sẽ không nghỉ việc mà chấp nhận rằng đó là một phần của công việc. Tuy nhiên, những người chuột lại không thích như thế."
Một bình luận rất phổ biến trên mạng xã hội đã cho thấy một cái nhìn tổng quát nhất về suy nghĩ của những "người chuột":
"Chúng ta đã chán ngán cái lối sống hào nhoáng, vội vã, ép buộc mà mình đang phải chịu đựng. Thứ chúng ta muốn là được tự do nằm xuống bất cứ khi nào và bất cứ nơi nào."
