Lizzie
Writer
Trong tiểu thuyết Tam Quốc Diễn Nghĩa, Mã Đại là một nhân vật oai phong, từng nhiều phen vào sinh ra tử, lập công không ít trên sa trường, lại được Gia Cát Lượng tin dùng. Thế nhưng, nếu nhìn vào sử sách chính thống, Mã Đại lại là một người khá trầm lặng, mờ nhạt. Dù là anh họ của danh tướng Mã Siêu, và cũng được xếp vào “Ngũ tử lương tướng” (năm vị tướng ngựa Tây Lương), nhưng ghi chép về ông trong Tam Quốc Chí rất ít ỏi, đặc biệt là trong giai đoạn Bắc phạt - Mã Đại gần như biến mất khỏi chính sử.
Vì sao một tướng từng theo chân Mã Siêu chinh chiến bốn phương lại không để lại dấu ấn gì lớn trong triều đại Thục Hán?
Trong lịch sử, Mã Đại không có tiểu sử riêng. Những thông tin về ông chỉ rải rác trong vài ghi chép. Có thể xác định rằng ông từng cùng Mã Siêu tham gia trận Đồng Quan, sau đó ẩn náu tại đất Hán Trung cùng Trương Lỗ, rồi cùng nhau đầu hàng Lưu Bị, theo về Thục. Tuy nhiên, sau khi về Thục, ngoài việc có mặt trong trận Hán Trung, ông không hề ghi lại chiến công nào đáng kể, không hề tham gia các trận chiến lớn như bình định Man tộc, hay các cuộc Bắc phạt nổi tiếng như trong tiểu thuyết. Có thể nói, Mã Đại trong chính sử là một nhân vật “ghế lạnh”, mờ nhạt và ít được sử dụng trong các chiến dịch quân sự quan trọng.
Vụ việc giết Ngụy Diên: bước ngoặt định mệnh
Dù vậy, Mã Đại vẫn có một khoảnh khắc lịch sử khiến tên tuổi ông được nhắc tới – đó là vụ giết Ngụy Diên. Sự kiện này cho đến nay vẫn gây nhiều tranh cãi.
Khi Gia Cát Lượng lâm bệnh trước giờ lui binh, ông đã sắp xếp sẵn đường rút quân. Lúc ấy, ông có nói rằng: nếu Ngụy Diên không nghe theo, có thể tự rút đi. Nhưng khi Gia Cát mất, Dương Nghi, kẻ có hiềm khích với Ngụy Diên từ lâu, lại vội vã hành động. Ông ta lấy cớ Ngụy Diên “nổi loạn”, điều quân tấn công.
Ngụy Diên khi ấy do dự: nếu phản công, sẽ thành loạn thật; nếu đầu hàng Ngụy, lại mang tiếng *********. Cuối cùng, ông chỉ chọn rút về Hán Trung, đưa theo binh sĩ và gia quyến. Trên đường, Mã Đại – khi ấy đi cùng Dương Nghi – truy kích và ********* Ngụy Diên.
Nhiều sử gia sau này phân tích rằng: không có chứng cứ nào cho thấy Ngụy Diên thực sự mưu phản. Cái chết của ông phần nhiều là do mâu thuẫn cá nhân giữa ông và Dương Nghi. Nếu Ngụy Diên có lòng phản loạn, tại sao không giết Dương Nghi từ trước, hoặc đầu hàng Ngụy ngay khi có cơ hội? Rốt cuộc, ông chỉ chọn rút lui – một hành động không mang tính phản nghịch, nhưng lại phải chết một cách oan ức.
Mã Đại chỉ là người chấp hành mệnh lệnh?
Xét kỹ thì Mã Đại và Ngụy Diên vốn không có thù oán cá nhân, và việc giết Ngụy Diên gần như chỉ là chấp hành lệnh cấp trên. Dù là một tướng trấn giữ biên cương, Mã Đại chắc chắn không thể đơn phương quyết định việc giết một trọng tướng như Ngụy Diên. Điều này cho thấy Lưu Thiện, hoặc ít nhất là triều đình Thục lúc đó đã đồng tình với hành động này.
Dẫu vậy, sau đó, Mã Đại cũng không được trọng dụng, và dần dần biến mất khỏi lịch sử. Có giả thuyết cho rằng ông từng tham gia Bắc phạt lần cuối, cố gắng lập công, nhưng thất bại. rồi từ đó không còn ai nhắc đến tên ông nữa.
Lịch sử không ghi rõ kết cục của Mã Đại, nhưng có ba giả thiết thường được đưa ra:
- Lâm bệnh mà mất: Có thể ông mắc bệnh sau chiến dịch Bắc phạt thất bại, cộng với tâm lý sa sút vì không được trọng dụng, nên qua đời trong im lặng.
- Chán nản, quy ẩn: Sau thất bại và cảm thấy không còn cơ hội thể hiện, ông chọn rời khỏi triều đình, sống ẩn dật nơi sơn dã, tránh xa vòng xoáy quyền lực.
- Bị xử phạt vì thất bại: Tuy ít khả năng, nhưng vẫn có thể triều đình quy trách nhiệm cho ông trong thất bại Bắc phạt, và xử phạt ông. Tuy nhiên, điều này khó xảy ra, bởi Mã Siêu trước khi mất đã giao phó Mã Đại cho Lưu Bị, nhờ ông chăm sóc cho thấy Mã Đại là người thân cận, đáng tin.
Từ đó, nhiều người tin rằng Mã Đại không chết, mà chỉ bị giáng chức hoặc sống đời dân thường. Với xuất thân danh gia vọng tộc, lại có di ngôn của Mã Siêu làm hậu thuẫn, Lưu Thiện nhiều khả năng không dám xử tử ông một cách vô cớ.
Một số phận mờ nhạt, nhưng không hề vô nghĩa
Cuộc đời Mã Đại, dù không có chiến công lừng lẫy như Quan Vũ hay Trương Phi, nhưng vẫn là một phần không thể thiếu trong bức tranh lớn của Thục Hán. Ông từng vào sinh ra tử cùng Mã Siêu, từng là cánh tay phải của Gia Cát Lượng, và là người thực thi mệnh lệnh trong một biến cố gây tranh cãi nhất, cái chết của Ngụy Diên.
Thế nhưng, cũng như bao nhân vật khác bị bánh xe lịch sử cuốn đi, Mã Đại dần lặng lẽ rút lui, như một bóng hình nhạt nhòa bên bờ lịch sử – không phải phản diện, cũng chẳng phải anh hùng, mà là một người lính tận tụy, nhưng đứng nhầm phía trong một thời đại quá nhiều phân tranh.
Vì sao một tướng từng theo chân Mã Siêu chinh chiến bốn phương lại không để lại dấu ấn gì lớn trong triều đại Thục Hán?
Trong lịch sử, Mã Đại không có tiểu sử riêng. Những thông tin về ông chỉ rải rác trong vài ghi chép. Có thể xác định rằng ông từng cùng Mã Siêu tham gia trận Đồng Quan, sau đó ẩn náu tại đất Hán Trung cùng Trương Lỗ, rồi cùng nhau đầu hàng Lưu Bị, theo về Thục. Tuy nhiên, sau khi về Thục, ngoài việc có mặt trong trận Hán Trung, ông không hề ghi lại chiến công nào đáng kể, không hề tham gia các trận chiến lớn như bình định Man tộc, hay các cuộc Bắc phạt nổi tiếng như trong tiểu thuyết. Có thể nói, Mã Đại trong chính sử là một nhân vật “ghế lạnh”, mờ nhạt và ít được sử dụng trong các chiến dịch quân sự quan trọng.
Vụ việc giết Ngụy Diên: bước ngoặt định mệnh
Dù vậy, Mã Đại vẫn có một khoảnh khắc lịch sử khiến tên tuổi ông được nhắc tới – đó là vụ giết Ngụy Diên. Sự kiện này cho đến nay vẫn gây nhiều tranh cãi.
Khi Gia Cát Lượng lâm bệnh trước giờ lui binh, ông đã sắp xếp sẵn đường rút quân. Lúc ấy, ông có nói rằng: nếu Ngụy Diên không nghe theo, có thể tự rút đi. Nhưng khi Gia Cát mất, Dương Nghi, kẻ có hiềm khích với Ngụy Diên từ lâu, lại vội vã hành động. Ông ta lấy cớ Ngụy Diên “nổi loạn”, điều quân tấn công.
Ngụy Diên khi ấy do dự: nếu phản công, sẽ thành loạn thật; nếu đầu hàng Ngụy, lại mang tiếng *********. Cuối cùng, ông chỉ chọn rút về Hán Trung, đưa theo binh sĩ và gia quyến. Trên đường, Mã Đại – khi ấy đi cùng Dương Nghi – truy kích và ********* Ngụy Diên.
Nhiều sử gia sau này phân tích rằng: không có chứng cứ nào cho thấy Ngụy Diên thực sự mưu phản. Cái chết của ông phần nhiều là do mâu thuẫn cá nhân giữa ông và Dương Nghi. Nếu Ngụy Diên có lòng phản loạn, tại sao không giết Dương Nghi từ trước, hoặc đầu hàng Ngụy ngay khi có cơ hội? Rốt cuộc, ông chỉ chọn rút lui – một hành động không mang tính phản nghịch, nhưng lại phải chết một cách oan ức.
Mã Đại chỉ là người chấp hành mệnh lệnh?
Xét kỹ thì Mã Đại và Ngụy Diên vốn không có thù oán cá nhân, và việc giết Ngụy Diên gần như chỉ là chấp hành lệnh cấp trên. Dù là một tướng trấn giữ biên cương, Mã Đại chắc chắn không thể đơn phương quyết định việc giết một trọng tướng như Ngụy Diên. Điều này cho thấy Lưu Thiện, hoặc ít nhất là triều đình Thục lúc đó đã đồng tình với hành động này.
Dẫu vậy, sau đó, Mã Đại cũng không được trọng dụng, và dần dần biến mất khỏi lịch sử. Có giả thuyết cho rằng ông từng tham gia Bắc phạt lần cuối, cố gắng lập công, nhưng thất bại. rồi từ đó không còn ai nhắc đến tên ông nữa.
Lịch sử không ghi rõ kết cục của Mã Đại, nhưng có ba giả thiết thường được đưa ra:
- Lâm bệnh mà mất: Có thể ông mắc bệnh sau chiến dịch Bắc phạt thất bại, cộng với tâm lý sa sút vì không được trọng dụng, nên qua đời trong im lặng.
- Chán nản, quy ẩn: Sau thất bại và cảm thấy không còn cơ hội thể hiện, ông chọn rời khỏi triều đình, sống ẩn dật nơi sơn dã, tránh xa vòng xoáy quyền lực.
- Bị xử phạt vì thất bại: Tuy ít khả năng, nhưng vẫn có thể triều đình quy trách nhiệm cho ông trong thất bại Bắc phạt, và xử phạt ông. Tuy nhiên, điều này khó xảy ra, bởi Mã Siêu trước khi mất đã giao phó Mã Đại cho Lưu Bị, nhờ ông chăm sóc cho thấy Mã Đại là người thân cận, đáng tin.
Từ đó, nhiều người tin rằng Mã Đại không chết, mà chỉ bị giáng chức hoặc sống đời dân thường. Với xuất thân danh gia vọng tộc, lại có di ngôn của Mã Siêu làm hậu thuẫn, Lưu Thiện nhiều khả năng không dám xử tử ông một cách vô cớ.
Một số phận mờ nhạt, nhưng không hề vô nghĩa
Cuộc đời Mã Đại, dù không có chiến công lừng lẫy như Quan Vũ hay Trương Phi, nhưng vẫn là một phần không thể thiếu trong bức tranh lớn của Thục Hán. Ông từng vào sinh ra tử cùng Mã Siêu, từng là cánh tay phải của Gia Cát Lượng, và là người thực thi mệnh lệnh trong một biến cố gây tranh cãi nhất, cái chết của Ngụy Diên.
Thế nhưng, cũng như bao nhân vật khác bị bánh xe lịch sử cuốn đi, Mã Đại dần lặng lẽ rút lui, như một bóng hình nhạt nhòa bên bờ lịch sử – không phải phản diện, cũng chẳng phải anh hùng, mà là một người lính tận tụy, nhưng đứng nhầm phía trong một thời đại quá nhiều phân tranh.
