Sau khi chiếm được Thành Đô, vì sao Lưu Bị luôn dè chừng Trương Phi? Vì sao chức Thái Thú Hán Trung lại trao cho Ngụy Diên?

[Hoàng Nam]

Sau cái chết của Bàng Thống, Lưu Bị lập tức sai các tướng như Gia Cát Lượng, Trương Phi, Triệu Vân nhanh chóng tiến binh tiếp ứng. Trong chiến dịch Tây Xuyên, Trương Phi lập công lớn, xông pha trận mạc không hề biết mệt, phá được nhiều thành lũy, hàng phục được danh tướng già dặn là Nghiêm Nhan. Chỉ xét riêng công lao thời điểm đó, Trương Phi thậm chí còn nổi bật hơn cả Triệu Vân.

Tuy nhiên, sau khi Lưu Bị chiếm được Thành Đô, vận khí của Trương Phi dần suy giảm, thậm chí liên tiếp thất bại. Đặc biệt trong chiến dịch Hán Trung, Trương Phi để thua các danh tướng trẻ của Tào Ngụy như Tào Hồng, Tào Hưu, điều này khiến nhiều người bất ngờ và thất vọng.

Tam Quốc Diễn Nghĩa ghi rõ tình hình lúc đó: Lưu Bị phái Ngô Lan, Lôi Đồng tiến đánh Võ Đô nhưng đều bị quân Tào đánh bại. Sau đó, để sớm chiếm Hán Trung, Lưu Bị cử Mã Siêu và Trương Phi cùng tấn công Võ Đô rồi tính đến việc thu phục Âm Bình. Tuy nhiên, dù cả hai hợp lực, kết quả thu về không như mong đợi, thậm chí còn bị quân Tào đánh lui. Thành tích yếu kém này khiến nhiều người hoài nghi về thực lực và phong độ của Trương Phi.

Nếu nói Mã Siêu còn mới gia nhập, chưa thực lòng tận lực, thì Trương Phi vốn là nghĩa huynh của Lưu Bị - lẽ ra phải dốc toàn tâm toàn lực. Thế nhưng, sau khi Hán Trung về tay Lưu Bị, chức vụ trọng yếu là Thái Thú Hán Trung lại được trao cho Ngụy Diên thay vì Trương Phi - một điều khiến người đương thời không khỏi ngỡ ngàng.

Vì sao Lưu Bị lại chọn Ngụy Diên mà không phải Trương Phi, người vào sinh ra tử cùng mình bao năm trời? Nhất là khi Trương Phi vừa lập công lớn ở Tây Xuyên, lẽ ra phải được trọng dụng hơn.

Thực ra, quyết định này của Lưu Bị không phải ngẫu nhiên, mà có sự cân nhắc rất sâu sắc.

Thứ nhất: Trương Phi có thực lực, nhưng tính khí khó kiểm soát

Tuy Trương Phi dũng mãnh, trung nghĩa, nhưng lại nổi tiếng nóng nảy, tànbạo với thuộc hạ. Năm xưa, vì đối xử quá hà khắc với binh sĩ mà khiến Từ Châu rơi vào tay địch, gây tổn thất lớn cho quân Lưu Bị. Dù nhiều lần được Lưu Bị khuyên răn, Trương Phi vẫn không sửa tính. Sau này, chính vì thói quen hành hạ tướng sĩ mà Trương Phi bị hai tên thuộc hạ ám sát, mất mạng trước ngày khởi binh đánh Đông Ngô báo thù Quan Vũ. Bi kịch đó càng chứng minh lo lắng của Lưu Bị là có cơ sở.

Giữ Hán Trung là trấn thủ tuyến phòng ngự trọng yếu, nếu giao cho người nóng nảy, khó kiểm soát, dễ khiến nội bộ rối loạn, tạo cơ hội cho địch nhân. Lưu Bị cần người vững tâm, biết thu phục nhân tâm - mà điểm này Trương Phi lại thiếu.

Thứ hai: Mối quan hệ với nhà Hạ Hầu gây bất lợi chính trị

Vợ của Trương Phi là cháu gái của Hạ Hầu Uyên – một đại tướng thân tín của Tào Tháo. Tính theo vai vế, Trương Phi phải gọi Tào Tháo là “cậu” – điều này khiến Lưu Bị phải thận trọng hơn khi bố trí Trương Phi vào vị trí nhạy cảm.

Nếu nhà họ Hạ Hầu thất thế ở Tào Ngụy, họ rất có thể tìm nơi nương tựa – mà Trương Phi là một khả năng. Ngược lại, nếu quân Ngụy muốn lung lạc nội bộ Thục, thì gia đình Trương Phi cũng là một mắt xích dễ bị khai thác. Đặt Trương Phi – người có quan hệ thông gia với tướng địch – vào vị trí trọng yếu như Hán Trung là một rủi ro chính trị mà Lưu Bị không thể mạo hiểm.

Cũng bởi mối quan hệ tế nhị này mà sau khi Hoàng Trung giết Hạ Hầu Uyên, Lưu Bị còn ra mặt che giấu để tránh làm tổn thương đến Trương Phi – điều cho thấy Lưu Bị rất cẩn trọng trong việc giữ gìn đại cục.

Thứ ba: Sắp xếp nhân sự có tính toán lâu dài

Lưu Bị cho Trương Phi trấn thủ Lãng Trung - một vùng yên bình phía Bắc Ích Châu, địa thế ổn định, dễ phòng thủ, thích hợp để dưỡng quân, an trí một công thần có tính khí thất thường. Đây có thể xem là cách Lưu Bị “gác kiếm” cho Trương Phi - vừa giữ thể diện, vừa tránh rủi ro chính trị và quân sự.

Còn Hán Trung, nơi cửa ngõ giao tranh với Tào Ngụy, cần một người như Ngụy Diên - năng động, mưu trí, có thể chủ động tác chiến và đủ bản lĩnh xử lý các tình huống cấp bách. Ngụy Diên cũng là người không có dây dưa về chính trị hay quan hệ phức tạp như Trương Phi - phù hợp với chiến lược lâu dài của Thục Hán.

Quyết định không giao Hán Trung cho Trương Phi không phải vì Lưu Bị bạc đãi nghĩa huynh, mà vì ông đã cân nhắc đến các yếu tố: tính cách, khả năng kiểm soát quân đội, và mối quan hệ chính trị tiềm ẩn. Ngụy Diên được chọn là vì phù hợp hơn trong bối cảnh đó.

Đây cũng là điểm cho thấy tầm nhìn chiến lược và sự cẩn trọng của Lưu Bị khi xây dựng nền móng cho nhà Thục Hán.