Robot AI đang học cách tạo ra con người thay chúng ta?

[Nhung Phan]

Bạn có bao giờ nghĩ đến chuyện một cánh tay robot có thể giúp tạo ra… một con người?

Khi thụ tinh nhân tạo bước sang kỷ nguyên robot​

Trong gần nửa thế kỷ, thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) giúp hơn 13 triệu trẻ ra đời. Nhưng quy trình này vẫn chủ yếu dựa vào thao tác thủ công, đòi hỏi độ chính xác cực cao: từ việc chọn tinh trùng, đẩy chúng vào trứng bằng kim siêu nhỏ cho đến theo dõi phôi. Vì phụ thuộc tay nghề con người, tỷ lệ thành công toàn cầu chỉ quanh 50%.

Ba năm gần đây, một hướng đi mới đã xuất hiện: tự động hóa bằng robot kết hợp trí tuệ nhân tạo. Ít nhất 20 em bé đã chào đời từ các thử nghiệm lâm sàng trong đó robot đảm nhận hầu hết quy trình, thậm chí không cần chuyên viên thao tác trực tiếp. Thị giác máy tính, vốn dùng trong xe tự lái, có thể quét hàng trăm nghìn tinh trùng và chọn ngay những “ứng viên” khỏe nhất — nhanh và chính xác hơn mắt người. Cánh tay robot tiếp nhận tinh trùng, pha hóa chất và đưa tinh trùng vào trứng với lực và vị trí chuẩn xác.

Aura là hệ thống robot hóa đang gây chú ý nhất, không phải ở Mỹ hay châu Âu mà ngay tại Mexico City. Startup Conceivable Life Science phát triển hệ thống này để tự động hóa 205 bước trong quy trình IVF, từ việc đông lạnh trứng đến tạo phôi. Đổi lại, những cặp hiếm muộn ở Mexico – phần lớn không thể chi trả chi phí IVF – được tham gia miễn phí nếu đồng ý thử nghiệm.

Từ ca thất bại đến cuộc cách mạng​

Ý tưởng bắt đầu từ năm 2016. Bác sĩ Alejandro Chávez-Badiola gặp một trường hợp hiếm muộn “trên lý thuyết không thể thất bại”: bệnh nhân trẻ, khỏe, không có chỉ số bất thường. Nhưng IVF thử hai lần đều không thành. Ông yêu cầu nhóm chuyên môn ghi hình toàn bộ quá trình và đếm từng tế bào phôi. Kết luận: không thể phân tích thủ công theo cách chính xác và nhất quán.

Từ đó, Chávez-Badiola hợp tác với các nhà toán học và chuyên gia thị giác máy tính để xây dựng thuật toán đánh giá phôi và tinh trùng. Kết quả nghiên cứu: AI dự đoán phôi khỏe mạnh tốt hơn chuyên viên 11,6% và chọn tinh trùng hiệu quả hơn 12%. Những tín hiệu chuyển động nhỏ mà mắt người không nhận ra trở thành chỉ dấu chất lượng trong thuật toán.

Ông cùng hai doanh nhân ở New York sáng lập Conceivable năm 2022. Sau khi thử nghiệm thành công trên chuột, họ bắt đầu áp dụng trên người từ năm 2023. Dù chưa thể chứng minh AI vượt xa con người, việc hệ thống đạt hiệu quả tương đương các phòng khám trung bình đã là bước đột phá: không mệt mỏi, không lệ thuộc tay nghề cá nhân, chi phí có thể giảm, số lượng ca điều trị tăng.

Các nhà sáng lập startup Conceivable Life Science (từ trái sang phải): Joshua Abram, Alejandro Chavez-Badiola, Alan Murray. Ảnh: Conceivable Life Science

​

Con số đầu tư 50 triệu USD trong vòng Series A cho thấy giới tài chính cũng nhìn thấy cơ hội mở rộng IVF toàn cầu. Nếu công nghệ này phổ cập, mỗi năm có thể thêm hàng chục triệu trẻ chào đời, thay vì chỉ khoảng một triệu như hiện tại.

Công nghệ đi trước nhận thức xã hội​

Tại Mexico, IVF vẫn bị xem là xa lạ, tốn kém hoặc không phù hợp với niềm tin tôn giáo. Một số phụ nữ mang thai nhờ robot AI thậm chí không dám kể với gia đình. Nỗi e ngại lớn nhất không phải ở công nghệ, mà ở cách giải thích rằng máy móc có thể làm điều con người không làm được.

Hiện đã có 125 phụ nữ tham gia thử nghiệm Aura. Với những người như Alin Quintana hay Noemi Pichardo, đây không chỉ là kỹ thuật y học – mà là cơ hội cuối cùng sau nhiều năm kiệt sức với thất bại. Họ ý thức rõ mình thuộc nhóm tiên phong, và nhiều người đã có thai khỏe mạnh sau hàng chục lần hy vọng bất thành trước đó.

Từ góc độ khoa học, đây là sự kết hợp giữa AI, thị giác máy tính và robot chính xác cao để “nhân bản” kỹ năng của chuyên viên giỏi nhất. Từ góc độ xã hội, đây là phép thử với niềm tin, đạo đức và khả năng chấp nhận của cộng đồng.

Nếu một ngày công nghệ này phổ biến ở Việt Nam, bạn nghĩ phản ứng sẽ ra sao?

Nguồn: VNE