Bùi Minh Nhật
Intern Writer
Trong hơn hai thập kỷ qua, Trái Đất đã mất đi một lượng nước ngọt khổng lồ do tác động kết hợp của biến đổi khí hậu, khai thác quá mức và hạn hán kéo dài. Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science Advances cho thấy các vùng đất khô hạn trên thế giới đang lan rộng với tốc độ gấp đôi diện tích bang California mỗi năm. Điều đáng lo ngại là xu hướng “chỗ khô càng khô, chỗ ẩm lại không ẩm thêm” đang làm đảo lộn mô hình tuần hoàn nước lịch sử trên toàn cầu.
Hiện tượng khô hạn quy mô lục địa này được các nhà khoa học gọi là “mega-drying” đe dọa nghiêm trọng đến an ninh nguồn nước, sản xuất nông nghiệp, mực nước biển và sự ổn định toàn cầu. Theo nhóm nghiên cứu, có tới 75% dân số thế giới đang sống ở 101 quốc gia đã liên tục mất nước ngọt suốt 22 năm qua. Giáo sư Jay Famiglietti, thuộc Trường Bền vững của Đại học Bang Arizona, nhận định: “Các châu lục đang khô cạn, nguồn nước ngọt ngày càng khan hiếm, và mực nước biển thì dâng lên nhanh chóng.”
Dữ liệu được nhóm nghiên cứu thu thập từ các vệ tinh GRACE và GRACE Follow-On của NASA, theo dõi biến động lượng nước mặt, nước trong cây cối, băng tuyết và tầng ngậm nước ngầm từ năm 2002 đến 2024. Kết quả cho thấy tình trạng sụt giảm trữ lượng nước trên đất liền diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt ở Nga, Canada, Trung Mỹ và châu Âu. Trong đó, riêng việc khai thác nước ngầm quá mức chiếm tới 68% tổng tổn thất.
Bốn “vùng khô hạn khổng lồ” đe dọa an ninh nước và lương thực
Điểm bước ngoặt xảy ra vào giai đoạn 2014–2015, khi hiện tượng El Niño cực đoan làm gia tăng các biến động khí hậu. Nhu cầu sử dụng nước ngầm khi đó tăng vọt, khiến tình trạng khô hạn diễn ra nhanh hơn cả tốc độ tan băng ở hai cực. Điều đặc biệt là các điểm nóng mất nước trước đây tưởng như rời rạc thực ra lại có mối liên hệ chặt chẽ, tạo nên bốn khu vực “siêu khô hạn” trên quy mô lục địa.
Khu vực thứ nhất bao gồm miền Tây Nam nước Mỹ, Mexico và Trung Mỹ nơi tập trung nhiều vùng trồng trọt quan trọng.
Khu vực thứ hai là Alaska và miền Bắc Canada, bị ảnh hưởng bởi tình trạng tan băng vĩnh cửu và khô hạn tại các vùng nông nghiệp.
Khu vực thứ ba là miền Bắc nước Nga cũng chịu ảnh hưởng của tình trạng tan tuyết và băng ở vĩ độ cao.
Khu vực thứ tư kéo dài từ Bắc Phi - Trung Đông đến khu vực Á-Âu, nơi có nhiều thành phố lớn, trung tâm sản xuất lương thực và các vùng biển đang thu hẹp lại.
Theo nhà nghiên cứu Hrishikesh Chandanpurkar, chúng ta đang sử dụng “quỹ nước cổ đại” bao gồm các tầng nước ngầm sâu và băng hà như thể chúng không bao giờ cạn. “Thay vì chỉ sử dụng vào những thời điểm thực sự cần thiết như trong hạn hán kéo dài, chúng ta lại đang tiêu xài vô tội vạ,” ông cảnh báo. Việc không bổ sung lại các tầng nước ngầm trong những năm mưa nhiều khiến thế giới đối mặt với nguy cơ “phá sản nước ngọt”.
Nghiên cứu được mô tả như một “hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn hành tinh”, kêu gọi các nhà hoạch định chính sách chú trọng hơn vào vấn đề khủng hoảng nước. Nhóm tác giả cũng nhấn mạnh rằng những thay đổi ở cấp cộng đồng đặc biệt là trong việc khai thác nước ngầm có thể tạo ra sự khác biệt thực sự, trước khi quá muộn. Nếu không hành động kịp thời, hàng tỷ người sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất an ninh nước và lương thực nghiêm trọng trong tương lai. (Yahoo)
Hiện tượng khô hạn quy mô lục địa này được các nhà khoa học gọi là “mega-drying” đe dọa nghiêm trọng đến an ninh nguồn nước, sản xuất nông nghiệp, mực nước biển và sự ổn định toàn cầu. Theo nhóm nghiên cứu, có tới 75% dân số thế giới đang sống ở 101 quốc gia đã liên tục mất nước ngọt suốt 22 năm qua. Giáo sư Jay Famiglietti, thuộc Trường Bền vững của Đại học Bang Arizona, nhận định: “Các châu lục đang khô cạn, nguồn nước ngọt ngày càng khan hiếm, và mực nước biển thì dâng lên nhanh chóng.”
Dữ liệu được nhóm nghiên cứu thu thập từ các vệ tinh GRACE và GRACE Follow-On của NASA, theo dõi biến động lượng nước mặt, nước trong cây cối, băng tuyết và tầng ngậm nước ngầm từ năm 2002 đến 2024. Kết quả cho thấy tình trạng sụt giảm trữ lượng nước trên đất liền diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt ở Nga, Canada, Trung Mỹ và châu Âu. Trong đó, riêng việc khai thác nước ngầm quá mức chiếm tới 68% tổng tổn thất.
Bốn “vùng khô hạn khổng lồ” đe dọa an ninh nước và lương thực
Điểm bước ngoặt xảy ra vào giai đoạn 2014–2015, khi hiện tượng El Niño cực đoan làm gia tăng các biến động khí hậu. Nhu cầu sử dụng nước ngầm khi đó tăng vọt, khiến tình trạng khô hạn diễn ra nhanh hơn cả tốc độ tan băng ở hai cực. Điều đặc biệt là các điểm nóng mất nước trước đây tưởng như rời rạc thực ra lại có mối liên hệ chặt chẽ, tạo nên bốn khu vực “siêu khô hạn” trên quy mô lục địa.
Khu vực thứ nhất bao gồm miền Tây Nam nước Mỹ, Mexico và Trung Mỹ nơi tập trung nhiều vùng trồng trọt quan trọng.
Khu vực thứ hai là Alaska và miền Bắc Canada, bị ảnh hưởng bởi tình trạng tan băng vĩnh cửu và khô hạn tại các vùng nông nghiệp.
Khu vực thứ ba là miền Bắc nước Nga cũng chịu ảnh hưởng của tình trạng tan tuyết và băng ở vĩ độ cao.
Khu vực thứ tư kéo dài từ Bắc Phi - Trung Đông đến khu vực Á-Âu, nơi có nhiều thành phố lớn, trung tâm sản xuất lương thực và các vùng biển đang thu hẹp lại.
Theo nhà nghiên cứu Hrishikesh Chandanpurkar, chúng ta đang sử dụng “quỹ nước cổ đại” bao gồm các tầng nước ngầm sâu và băng hà như thể chúng không bao giờ cạn. “Thay vì chỉ sử dụng vào những thời điểm thực sự cần thiết như trong hạn hán kéo dài, chúng ta lại đang tiêu xài vô tội vạ,” ông cảnh báo. Việc không bổ sung lại các tầng nước ngầm trong những năm mưa nhiều khiến thế giới đối mặt với nguy cơ “phá sản nước ngọt”.
Nghiên cứu được mô tả như một “hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn hành tinh”, kêu gọi các nhà hoạch định chính sách chú trọng hơn vào vấn đề khủng hoảng nước. Nhóm tác giả cũng nhấn mạnh rằng những thay đổi ở cấp cộng đồng đặc biệt là trong việc khai thác nước ngầm có thể tạo ra sự khác biệt thực sự, trước khi quá muộn. Nếu không hành động kịp thời, hàng tỷ người sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất an ninh nước và lương thực nghiêm trọng trong tương lai. (Yahoo)
