Nếu người hiện đại không xuất phát từ một tổ tiên duy nhất, vậy nguồn gốc thật sự của chúng ta nằm ở đâu?

[NhatDuy]

Trong nhiều thập kỷ, sách giáo khoa mô tả quá trình tiến hóa của loài người như một lộ trình tuyến tính: Homo sapiens xuất hiện ở châu Phi, thay thế các loài người cổ đại và trở thành loài thống trị. Nhưng công nghệ DNA cổ đại đã làm thay đổi quan điểm này. Các nghiên cứu cho thấy bộ gen của người hiện đại chứa nhiều “gen ngoại lai” từ người Neanderthal, người Denisova và thậm chí những nhóm người cổ đại chưa được đặt tên.

​

Ngày 17/8/2025, các nhà cổ sinh vật học quốc tế phát hiện một loài Australopithecus mới ở Ethiopia, tồn tại song song với Homo cổ xưa cách đây 2,8 triệu năm. Khám phá này làm lung lay quan điểm tiến hóa một chiều, cho thấy lịch sử loài người giống như một cái cây lớn với nhiều cành nhánh đan xen.

​

Vai trò của Neanderthal, Denisova và gen lai​

Người Neanderthal sống ở châu Âu và Tây Á, trong khi người Denisova bí ẩn hơn, chỉ để lại ít hóa thạch nhưng được nhận diện qua DNA. Nghiên cứu ngày 23/8/2025 chỉ ra 1,8%-2,6% gen Neanderthal và 0,2%-6% gen Denisova vẫn tồn tại trong người hiện đại ngoài châu Phi.

​

Những gen này ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, đặc điểm da và khả năng thích nghi với môi trường. Ví dụ, gen Neanderthal giúp thích nghi với khí hậu lạnh, trong khi gen Denisova hỗ trợ sống ở vùng cao thiếu oxy. Denny, phát hiện năm 2018 trong hang Denisova ở Siberia, là bằng chứng đặc biệt: con lai trực tiếp giữa mẹ Neanderthal và cha Denisova.

​

Ở Đông Á, phát hiện “Người Rồng” cùng xương hàm Xiahe củng cố giả thuyết rằng Denisova từng phân bố rộng và trao đổi gen với nhiều quần thể. Các khảo cổ ngày 22/8/2025 ở cao nguyên Thanh Hải - Tây Tạng cũng cho thấy con người đã chinh phục môi trường khắc nghiệt từ ít nhất 40.000 năm trước nhờ mang gen Denisova.

​

Nhiều nghiên cứu cho rằng giao phối giữa các loài người cổ đại diễn ra nhiều lần, không chỉ do xung đột mà còn qua hôn nhân và liên minh. Gen lai này có thể vừa là lợi thế sinh tồn vừa là “con dao hai lưỡi” gây nguy cơ bệnh tật, từ trầm cảm đến bệnh vẩy nến.

Thuyết nguồn gốc đa dạng và bức tranh tiến hóa phức tạp​

Có hai giả thuyết chính: thuyết nguồn gốc châu Phi cho rằng người hiện đại bắt nguồn từ châu Phi 60.000 năm trước, và thuyết nguồn gốc đa vùng cho rằng các nhóm tiến hóa song song, liên kết bằng trao đổi gen. Nghiên cứu gần đây cho thấy hơn 90% gen người hiện đại đến từ châu Phi, nhưng các hóa thạch như “Người Rồng” và dấu tích Denisova ở Đông Nam Á lại ủng hộ mô hình đa vùng.

​

Ngày 18/8/2025, các công cụ đá 1,04 triệu năm tuổi ở Indonesia gợi ý con người thời kỳ đầu đã vượt biển từ rất sớm, đặt thêm nghi vấn cho thuyết di cư truyền thống. Những bằng chứng mới cùng lý thuyết “tiến hóa liên tục với lai tạo” dung hòa cả hai quan điểm, cho thấy lịch sử loài người không phải một dòng chảy đơn nhất mà là sự hòa quyện phức tạp của nhiều nhánh tiến hóa.

​

Ngày nay, nghiên cứu DNA cổ và khảo cổ liên tục mở rộng hiểu biết của chúng ta. Homo sapiens không phải loài thuần chủng, mà là kết quả lai tạo và thích nghi của nhiều dòng dõi cổ xưa. Lịch sử tiến hóa vì thế không phải là một đường thẳng, mà là một mạng lưới phong phú, đa dạng và đầy bất ngờ. (Theo SOHU)