Yu Ki San
Writer
Đề xuất ngân sách năm 2026 của chính quyền Tổng thống Donald Trump khiến giới khoa học choáng váng, với việc cắt giảm gần 50% ngân sách cho khoa học không gian, loại bỏ các nhiệm vụ quan trọng và rút lại đề cử Giám đốc NASA Jared Isaacman sau khi ông này chỉ trích các đề xuất cắt giảm.
"Cuộc khủng hoảng lớn nhất lịch sử" của NASA
Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) đang phải đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất trong lịch sử của mình. Tiếp nối đề xuất cắt giảm ngân sách gây sốc là thông tin tỷ phú Jared Isaacman, người được dự đoán sẽ lãnh đạo NASA, đã bị Tổng thống Donald Trump rút lại đề cử. Những động thái này đang khiến cơ quan vũ trụ hàng đầu thế giới rơi vào một tình trạng hỗn loạn và bất định.
"Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất mà NASA phải đối mặt trong lịch sử," ông Casey Dreier, người đứng đầu tổ chức phi lợi nhuận The Planetary Society, một tổ chức ủng hộ việc khám phá không gian, cho biết. "Chúng tôi đang cố gắng làm mọi thứ có thể để ngăn chặn điều này xảy ra."
Đề xuất ngân sách 2026: "Đòn giáng" vào các chương trình khoa học
Vào ngày 30 tháng 5, chính quyền Tổng thống Trump đã tiết lộ chi tiết bản ngân sách đầy đủ dự kiến cho NASA vào năm tài chính 2026, sau nhiều báo cáo trước đó cho thấy ngân sách sẽ cắt giảm mạnh nguồn tài trợ cho các hoạt động khoa học tại NASA.
Theo đó, ngân sách được phân bổ cho NASA là 18,8 tỷ USD, giảm gần 25% so với mức 24,9 tỷ USD của năm 2025. Trong đó, các chương trình khoa học không gian là một trong những mục tiêu cắt giảm lớn nhất, với ngân sách bị giảm gần 50% xuống chỉ còn 3,9 tỷ USD.
Những chương trình cụ thể bị nhắm đến để loại bỏ bao gồm:
Chương trình Artemis và chuyến bay lên Mặt Trăng bị ảnh hưởng
Các chương trình đưa người bay vào không gian của NASA cũng đối mặt với khả năng bị cắt giảm mạnh. Đề xuất ngân sách đã loại bỏ hệ thống tên lửa đẩy siêu nặng Space Launch System (SLS), tàu vũ trụ chở người Orion và trạm không gian Lunar Gateway trên quỹ đạo Mặt Trăng sau khi hoàn thành nhiệm vụ Artemis III.
Nhiệm vụ Artemis III, dự kiến diễn ra vào năm 2027, sẽ là chuyến bay có người lái đầu tiên trở lại bề mặt Mặt Trăng kể từ năm 1972. Nhiệm vụ này sẽ sử dụng tên lửa SLS và tàu vũ trụ Orion để đưa các phi hành gia đến đó. Sau nhiệm vụ này, chương trình Lunar Gateway, một trạm vũ trụ nhỏ trên quỹ đạo Mặt Trăng được xem là tiền đồn cho các sứ mệnh tương lai, sẽ bị hủy bỏ hoàn toàn.
Thay vào đó, ngân sách mới đề xuất thiết lập một chương trình thương mại từ Mặt Trăng đến Sao Hỏa. Theo sáng kiến này, NASA sẽ chuyển sang sử dụng các hệ thống tên lửa và tàu vũ trụ thương mại như New Glenn của Blue Origin và Starship của SpaceX để chở người lên Mặt Trăng và Sao Hỏa trong tương lai.
Cắt giảm nhân sự và những lời chỉ trích mạnh mẽ
Ngân sách ít hơn cũng đồng nghĩa với việc lực lượng lao động của NASA sẽ bị giảm đi. Đề xuất ngân sách cho thấy số lượng nhân viên của NASA sẽ bị giảm tới 1/3, từ hơn 17.000 người xuống chỉ còn 11.853 người.
Những người ủng hộ khoa học và khám phá vũ trụ đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ các đề xuất cắt giảm này. Tổ chức The Planetary Society cho rằng việc cắt giảm đối với khoa học vũ trụ sẽ chấm dứt khả năng nghiên cứu khoa học có ý nghĩa của NASA.
Đảng Dân chủ cũng lên tiếng phản đối và cho rằng các đề xuất cắt giảm này sẽ cản trở nghiêm trọng khả năng thực hiện các nhiệm vụ khám phá vũ trụ của Mỹ. Tuy nhiên, Quốc hội Mỹ sẽ là cơ quan đưa ra quyết định cuối cùng về số tiền mà NASA nhận được và chương trình nào sẽ được tài trợ. Dù vậy, trong lịch sử, Quốc hội hiếm khi phân bổ cho NASA nhiều tiền hơn so với yêu cầu từ phía tổng thống.
Theo nhà nghiên cứu Paul Byrne tại Đại học Washington ở St. Louis, Missouri, việc cắt giảm này sẽ "tàn phá nền khoa học của NASA". Các cơ quan khoa học khác ở Mỹ cũng đang phải đối mặt với các đề xuất cắt giảm tương tự hoặc thậm chí còn nghiêm trọng hơn. Chẳng hạn, Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation) có thể sẽ phải đóng cửa một trong hai đài quan sát sóng hấp dẫn LIGO tại Mỹ.
Rút đề cử Giám đốc NASA
Ngay sau khi chi tiết về đề xuất ngân sách được công bố, Tổng thống Trump cũng đã thông báo việc rút lại đề cử tỷ phú Jared Isaacman cho vị trí giám đốc NASA. "Tôi sẽ sớm công bố một ứng viên mới phù hợp và đưa nước Mỹ dẫn đầu trong lĩnh vực hàng không vũ trụ," ông Trump chia sẻ.
Dù lý do chính thức cho việc rút lại đề cử không được nêu rõ ràng, ông Jared Isaacman trước đó đã từng có những chỉ trích công khai đối với các đề xuất cắt giảm ngân sách tại NASA.
Những diễn biến này đang đặt NASA và tương lai của ngành khoa học vũ trụ Mỹ trước một ngã rẽ đầy khó khăn và bất định.
"Cuộc khủng hoảng lớn nhất lịch sử" của NASA
Cơ quan Hàng không và Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA) đang phải đối mặt với một trong những thách thức lớn nhất trong lịch sử của mình. Tiếp nối đề xuất cắt giảm ngân sách gây sốc là thông tin tỷ phú Jared Isaacman, người được dự đoán sẽ lãnh đạo NASA, đã bị Tổng thống Donald Trump rút lại đề cử. Những động thái này đang khiến cơ quan vũ trụ hàng đầu thế giới rơi vào một tình trạng hỗn loạn và bất định.
"Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất mà NASA phải đối mặt trong lịch sử," ông Casey Dreier, người đứng đầu tổ chức phi lợi nhuận The Planetary Society, một tổ chức ủng hộ việc khám phá không gian, cho biết. "Chúng tôi đang cố gắng làm mọi thứ có thể để ngăn chặn điều này xảy ra."
Đề xuất ngân sách 2026: "Đòn giáng" vào các chương trình khoa học
Vào ngày 30 tháng 5, chính quyền Tổng thống Trump đã tiết lộ chi tiết bản ngân sách đầy đủ dự kiến cho NASA vào năm tài chính 2026, sau nhiều báo cáo trước đó cho thấy ngân sách sẽ cắt giảm mạnh nguồn tài trợ cho các hoạt động khoa học tại NASA.
Theo đó, ngân sách được phân bổ cho NASA là 18,8 tỷ USD, giảm gần 25% so với mức 24,9 tỷ USD của năm 2025. Trong đó, các chương trình khoa học không gian là một trong những mục tiêu cắt giảm lớn nhất, với ngân sách bị giảm gần 50% xuống chỉ còn 3,9 tỷ USD.
Những chương trình cụ thể bị nhắm đến để loại bỏ bao gồm:
- Nhiệm vụ Mars Sample Return (mang mẫu vật từ Sao Hỏa về Trái Đất).
- Các nhiệm vụ đang hoạt động quanh Sao Hỏa như Mars Odyssey và MAVEN.
- Một số nhiệm vụ thám hiểm Sao Kim.
- Một số chương trình vật lý thiên văn đang diễn ra và được đề xuất, bao gồm cả Đài quan sát tia X Chandra nổi tiếng.
Chương trình Artemis và chuyến bay lên Mặt Trăng bị ảnh hưởng
Các chương trình đưa người bay vào không gian của NASA cũng đối mặt với khả năng bị cắt giảm mạnh. Đề xuất ngân sách đã loại bỏ hệ thống tên lửa đẩy siêu nặng Space Launch System (SLS), tàu vũ trụ chở người Orion và trạm không gian Lunar Gateway trên quỹ đạo Mặt Trăng sau khi hoàn thành nhiệm vụ Artemis III.
Nhiệm vụ Artemis III, dự kiến diễn ra vào năm 2027, sẽ là chuyến bay có người lái đầu tiên trở lại bề mặt Mặt Trăng kể từ năm 1972. Nhiệm vụ này sẽ sử dụng tên lửa SLS và tàu vũ trụ Orion để đưa các phi hành gia đến đó. Sau nhiệm vụ này, chương trình Lunar Gateway, một trạm vũ trụ nhỏ trên quỹ đạo Mặt Trăng được xem là tiền đồn cho các sứ mệnh tương lai, sẽ bị hủy bỏ hoàn toàn.
Thay vào đó, ngân sách mới đề xuất thiết lập một chương trình thương mại từ Mặt Trăng đến Sao Hỏa. Theo sáng kiến này, NASA sẽ chuyển sang sử dụng các hệ thống tên lửa và tàu vũ trụ thương mại như New Glenn của Blue Origin và Starship của SpaceX để chở người lên Mặt Trăng và Sao Hỏa trong tương lai.
Cắt giảm nhân sự và những lời chỉ trích mạnh mẽ
Ngân sách ít hơn cũng đồng nghĩa với việc lực lượng lao động của NASA sẽ bị giảm đi. Đề xuất ngân sách cho thấy số lượng nhân viên của NASA sẽ bị giảm tới 1/3, từ hơn 17.000 người xuống chỉ còn 11.853 người.
Những người ủng hộ khoa học và khám phá vũ trụ đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ các đề xuất cắt giảm này. Tổ chức The Planetary Society cho rằng việc cắt giảm đối với khoa học vũ trụ sẽ chấm dứt khả năng nghiên cứu khoa học có ý nghĩa của NASA.
Đảng Dân chủ cũng lên tiếng phản đối và cho rằng các đề xuất cắt giảm này sẽ cản trở nghiêm trọng khả năng thực hiện các nhiệm vụ khám phá vũ trụ của Mỹ. Tuy nhiên, Quốc hội Mỹ sẽ là cơ quan đưa ra quyết định cuối cùng về số tiền mà NASA nhận được và chương trình nào sẽ được tài trợ. Dù vậy, trong lịch sử, Quốc hội hiếm khi phân bổ cho NASA nhiều tiền hơn so với yêu cầu từ phía tổng thống.
Theo nhà nghiên cứu Paul Byrne tại Đại học Washington ở St. Louis, Missouri, việc cắt giảm này sẽ "tàn phá nền khoa học của NASA". Các cơ quan khoa học khác ở Mỹ cũng đang phải đối mặt với các đề xuất cắt giảm tương tự hoặc thậm chí còn nghiêm trọng hơn. Chẳng hạn, Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation) có thể sẽ phải đóng cửa một trong hai đài quan sát sóng hấp dẫn LIGO tại Mỹ.
Rút đề cử Giám đốc NASA
Ngay sau khi chi tiết về đề xuất ngân sách được công bố, Tổng thống Trump cũng đã thông báo việc rút lại đề cử tỷ phú Jared Isaacman cho vị trí giám đốc NASA. "Tôi sẽ sớm công bố một ứng viên mới phù hợp và đưa nước Mỹ dẫn đầu trong lĩnh vực hàng không vũ trụ," ông Trump chia sẻ.
Dù lý do chính thức cho việc rút lại đề cử không được nêu rõ ràng, ông Jared Isaacman trước đó đã từng có những chỉ trích công khai đối với các đề xuất cắt giảm ngân sách tại NASA.
Những diễn biến này đang đặt NASA và tương lai của ngành khoa học vũ trụ Mỹ trước một ngã rẽ đầy khó khăn và bất định.
