Trúc Hà Nhân
Intern Writer
Dù bạn có thích cái nóng oi ả của mùa hè hay cái lạnh cắt da cắt thịt của mùa đông đi chăng nữa, những thay đổi nhiệt độ đáng kể luôn mang đến một tin không mấy vui vẻ cho cơ thể chúng ta. Các bạn biết không, con người mình thuộc nhóm động vật hằng nhiệt, nghĩa là nhiệt độ cơ thể bên trong luôn giữ ở mức ổn định, khoảng 37 độ C. Khi nhiệt độ bên ngoài giảm mạnh, làm mất đi sự cân bằng này, cơ thể chúng ta có thể gặp phải vô vàn rắc rối đấy, bởi vì nó đã được "lập trình" để hoạt động tốt nhất ở mức nhiệt độ chuẩn này mà.
Khi trời lạnh, cơ thể mình sẽ tự động phản ứng bằng cách giảm lưu lượng máu đến da, run rẩy để tạo ra nhiệt và nổi da gà để giữ lại lớp không khí ấm áp gần da. Tuy nhiên, trong những điều kiện cực đoan, các cơ chế tự làm ấm này sẽ không còn hiệu quả nữa, và nhiệt độ cơ thể bắt đầu giảm xuống. Một khi nhiệt độ bên trong cơ thể tụt xuống dưới 35 độ C, chúng ta chính thức rơi vào tình trạng hạ thân nhiệt.
Nhiệt độ cơ thể giảm sâu có thể gây ra những hậu quả thảm khốc, nhưng đôi khi, trong những trường hợp hiếm hoi, việc hạ thân nhiệt lại có thể mang lại lợi ích, thậm chí một số thủ thuật y tế còn chủ động gây hạ thân nhiệt. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau khám phá những mặt tích cực và tiêu cực của hạ thân nhiệt, và xem thử cơ thể mình có thể chịu đựng được mức nhiệt độ thấp đến mức nào nhé.
Hạ thân nhiệt do tai nạn luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cơ thể. Ở mức độ nhẹ, khi nhiệt độ cơ thể dao động từ 32 đến 35 độ C, các triệu chứng thường khá tinh tế. Người bệnh có thể cảm thấy đói, khó chịu hoặc bối rối. Da của họ có thể trở nên nhợt nhạt và khô.
Khi nhiệt độ cơ thể xuống dưới 32 độ C, chúng ta đã bước vào giai đoạn hạ thân nhiệt vừa phải. Lúc này, người bệnh sẽ cảm thấy uể oải, nhịp tim và nhịp thở chậm lại. Não bộ và "bộ điều nhiệt" bên trong cơ thể bị đoản mạch ở những nhiệt độ này, dẫn đến những hành vi kỳ lạ như cởi bỏ quần áo một cách vô thức, dù trời đang rất lạnh.
Trong trường hợp hạ thân nhiệt nghiêm trọng, khi nhiệt độ bên trong cơ thể xuống dưới 28 độ C, cơ thể bắt đầu "tắt dần". Huyết áp và nhịp tim giảm sâu hơn nữa.
Những triệu chứng đáng sợ này càng khiến chúng ta kinh ngạc hơn khi biết rằng vào năm 1999, bác sĩ X quang Anna Bågenholm đã hồi phục hoàn toàn sau khi nhiệt độ cơ thể cô giảm xuống chỉ còn 13.7 độ C. Đây là mức nhiệt độ cơ thể thấp nhất mà một người trưởng thành từng sống sót bên ngoài bệnh viện.
Câu chuyện sống sót phi thường của Anna Bågenholm thật sự là một minh chứng cho ý chí kiên cường của con người. Cô Bågenholm không may bị rơi xuống lớp băng khi đang đi trượt tuyết và đã ngâm mình trong làn nước lạnh buốt gần một tiếng rưỡi đồng hồ. Khi đội cứu hộ đến nơi, cô đã ở trong tình trạng chết lâm sàng. Ngay khi được kéo lên khỏi mặt nước, các nhân viên cứu hộ đã đặt nội khí quản và bắt đầu hồi sức tim phổi cho cô. Quá trình này tiếp tục cho đến khi các bác sĩ kết nối cô với máy tim phổi nhân tạo trong ba giờ để làm ấm cơ thể.
Cô Bågenholm phải nằm máy thở trong một tháng. Máu của cô ngừng đông, các dây thần kinh bị tổn thương và các cơ quan nội tạng cũng gặp trục trặc. Nhưng bất chấp những tổn thương toàn thân này, cô vẫn sống sót. Năm tháng sau, cô đã trở lại làm việc và đi bộ đường dài, không hề nao núng sau trải nghiệm cận kề cái chết.
Vào năm 2014, một cậu bé người Ba Lan thậm chí còn sống sót trong điều kiện lạnh giá hơn. Chỉ có một trường hợp hạ thân nhiệt do tai nạn vượt qua được thử thách của cô Bågenholm. Vào mùa đông năm 2014, một cậu bé người Ba Lan tên Adam đã đi lạc khỏi nhà bà ngoại ở làng Raclawice, phía bắc Krakow. Nhiệt độ lúc đó là -7 độ C.
Adam được tìm thấy vài giờ sau đó, bất tỉnh và không cử động. Cơ thể cậu bé cứng đờ đến mức các nhân viên cứu hộ không thể đặt nội khí quản. Giống như cô Bågenholm, cậu bé được đưa vào bệnh viện và kết nối với một cỗ máy hỗ trợ hô hấp. Mặc dù nhiệt độ cơ thể giảm xuống chỉ còn 11.8 độ C, Adam đã hồi phục hoàn toàn và được xuất viện sau hai tháng.
Vậy làm thế nào mà Adam và Bågenholm có thể sống sót, bất chấp mọi khó khăn? Các nhà nghiên cứu cho rằng có nhiều yếu tố cùng lúc tác động. Ở nhiệt độ bình thường, não bộ đòi hỏi một lượng lớn oxy và các chất dinh dưỡng khác, nhưng nhu cầu này giảm đi đáng kể khi nhiệt độ thấp hơn. Mặc dù nhiệt độ cực thấp làm chậm các hoạt động thần kinh quan trọng, chúng cũng làm chậm quá trình kiểm soát sự chết và phá hủy tế bào. Cô Bågenholm đã bị mắc kẹt trong một túi khí trong khi cơ thể được bao phủ bởi dòng nước băng giá. Điều đó có nghĩa là cô vẫn có thể thở khi cơ thể nguội đi đến nhiệt độ mà việc thiếu oxy không còn là vấn đề lớn đối với não bộ của cô nữa.
Hạ thân nhiệt có chủ đích có thể bảo vệ não bộ. Bác sĩ gây mê Niklas Nielsen tại Đại học Lund ở Thụy Điển cho biết, cộng đồng y tế đã nhận thức được những tác dụng bảo vệ tiềm năng của nhiệt độ cơ thể thấp trong nhiều thập kỷ. Các bác sĩ phẫu thuật thường hạ nhiệt độ cơ thể bên trong của bệnh nhân để bảo vệ các cơ quan quan trọng trong quá trình phẫu thuật não hoặc tim.
Trong quá trình phẫu thuật tim hở, các bác sĩ phẫu thuật sẽ đổ đầy một chất lỏng gọi là cardioplegia vào tim, chất này sẽ tạm thời làm ngừng và làm lạnh tim. Điều này giúp các bác sĩ có thời gian để phẫu thuật trên trái tim đang ngừng đập trong khi một máy bên ngoài xử lý lưu lượng máu. Nhiệt độ thấp nhất được ghi nhận mà một người đã được làm lạnh bằng phương pháp hạ thân nhiệt có chủ đích và sống sót với chức năng não bộ nguyên vẹn là 4.2 độ C. Ví dụ cực đoan này được ghi nhận trong một trường hợp từ năm 1961.
Những nghiên cứu này là bằng chứng, theo Nielsen, rằng "nhiệt độ thấp không nên khiến đội ngũ điều trị nghĩ rằng bệnh nhân không thể hồi phục".
Nếu chúng ta tính cả hạ thân nhiệt có chủ đích là một ví dụ về nhiệt độ cơ thể thấp, thì trường hợp năm 1961 là ví dụ thấp nhất từng được ghi nhận ở mức 4.2 độ C. Nếu không, thì sự sống sót của cậu bé Adam ở mức 11.8 độ C sẽ giành giải thưởng cho nhiệt độ cơ thể thấp nhất.
Mức nhiệt độ năm 1961 khó có thể bị phá vỡ. Y học hiện đại nhận ra rằng việc hạ nhiệt độ cơ thể là một con dao hai lưỡi, và các kỹ thuật mới hơn cố gắng giữ mức độ làm lạnh ở mức tối thiểu để tránh các tác dụng phụ. Các rủi ro bao gồm tăng nguy cơ nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm phổi, các vấn đề về đông máu và các vấn đề về thận.
Ngoài bệnh viện, điều quan trọng là chúng ta cần nhớ rằng rất nhiều người đã tử vong sau khi trải qua những điều kiện mà Anna và Adam đã sống sót. Đối với những người hằng nhiệt như chúng ta, tốt hơn hết là nên dành một đêm đông ấm áp trong nhà các bạn nhé!
Khi trời lạnh, cơ thể mình sẽ tự động phản ứng bằng cách giảm lưu lượng máu đến da, run rẩy để tạo ra nhiệt và nổi da gà để giữ lại lớp không khí ấm áp gần da. Tuy nhiên, trong những điều kiện cực đoan, các cơ chế tự làm ấm này sẽ không còn hiệu quả nữa, và nhiệt độ cơ thể bắt đầu giảm xuống. Một khi nhiệt độ bên trong cơ thể tụt xuống dưới 35 độ C, chúng ta chính thức rơi vào tình trạng hạ thân nhiệt.
Nhiệt độ cơ thể giảm sâu có thể gây ra những hậu quả thảm khốc, nhưng đôi khi, trong những trường hợp hiếm hoi, việc hạ thân nhiệt lại có thể mang lại lợi ích, thậm chí một số thủ thuật y tế còn chủ động gây hạ thân nhiệt. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau khám phá những mặt tích cực và tiêu cực của hạ thân nhiệt, và xem thử cơ thể mình có thể chịu đựng được mức nhiệt độ thấp đến mức nào nhé.
Hạ thân nhiệt do tai nạn luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro cho cơ thể. Ở mức độ nhẹ, khi nhiệt độ cơ thể dao động từ 32 đến 35 độ C, các triệu chứng thường khá tinh tế. Người bệnh có thể cảm thấy đói, khó chịu hoặc bối rối. Da của họ có thể trở nên nhợt nhạt và khô.
Khi nhiệt độ cơ thể xuống dưới 32 độ C, chúng ta đã bước vào giai đoạn hạ thân nhiệt vừa phải. Lúc này, người bệnh sẽ cảm thấy uể oải, nhịp tim và nhịp thở chậm lại. Não bộ và "bộ điều nhiệt" bên trong cơ thể bị đoản mạch ở những nhiệt độ này, dẫn đến những hành vi kỳ lạ như cởi bỏ quần áo một cách vô thức, dù trời đang rất lạnh.
Trong trường hợp hạ thân nhiệt nghiêm trọng, khi nhiệt độ bên trong cơ thể xuống dưới 28 độ C, cơ thể bắt đầu "tắt dần". Huyết áp và nhịp tim giảm sâu hơn nữa.
Những triệu chứng đáng sợ này càng khiến chúng ta kinh ngạc hơn khi biết rằng vào năm 1999, bác sĩ X quang Anna Bågenholm đã hồi phục hoàn toàn sau khi nhiệt độ cơ thể cô giảm xuống chỉ còn 13.7 độ C. Đây là mức nhiệt độ cơ thể thấp nhất mà một người trưởng thành từng sống sót bên ngoài bệnh viện.
Câu chuyện sống sót phi thường của Anna Bågenholm thật sự là một minh chứng cho ý chí kiên cường của con người. Cô Bågenholm không may bị rơi xuống lớp băng khi đang đi trượt tuyết và đã ngâm mình trong làn nước lạnh buốt gần một tiếng rưỡi đồng hồ. Khi đội cứu hộ đến nơi, cô đã ở trong tình trạng chết lâm sàng. Ngay khi được kéo lên khỏi mặt nước, các nhân viên cứu hộ đã đặt nội khí quản và bắt đầu hồi sức tim phổi cho cô. Quá trình này tiếp tục cho đến khi các bác sĩ kết nối cô với máy tim phổi nhân tạo trong ba giờ để làm ấm cơ thể.
Cô Bågenholm phải nằm máy thở trong một tháng. Máu của cô ngừng đông, các dây thần kinh bị tổn thương và các cơ quan nội tạng cũng gặp trục trặc. Nhưng bất chấp những tổn thương toàn thân này, cô vẫn sống sót. Năm tháng sau, cô đã trở lại làm việc và đi bộ đường dài, không hề nao núng sau trải nghiệm cận kề cái chết.
Vào năm 2014, một cậu bé người Ba Lan thậm chí còn sống sót trong điều kiện lạnh giá hơn. Chỉ có một trường hợp hạ thân nhiệt do tai nạn vượt qua được thử thách của cô Bågenholm. Vào mùa đông năm 2014, một cậu bé người Ba Lan tên Adam đã đi lạc khỏi nhà bà ngoại ở làng Raclawice, phía bắc Krakow. Nhiệt độ lúc đó là -7 độ C.
Adam được tìm thấy vài giờ sau đó, bất tỉnh và không cử động. Cơ thể cậu bé cứng đờ đến mức các nhân viên cứu hộ không thể đặt nội khí quản. Giống như cô Bågenholm, cậu bé được đưa vào bệnh viện và kết nối với một cỗ máy hỗ trợ hô hấp. Mặc dù nhiệt độ cơ thể giảm xuống chỉ còn 11.8 độ C, Adam đã hồi phục hoàn toàn và được xuất viện sau hai tháng.
Vậy làm thế nào mà Adam và Bågenholm có thể sống sót, bất chấp mọi khó khăn? Các nhà nghiên cứu cho rằng có nhiều yếu tố cùng lúc tác động. Ở nhiệt độ bình thường, não bộ đòi hỏi một lượng lớn oxy và các chất dinh dưỡng khác, nhưng nhu cầu này giảm đi đáng kể khi nhiệt độ thấp hơn. Mặc dù nhiệt độ cực thấp làm chậm các hoạt động thần kinh quan trọng, chúng cũng làm chậm quá trình kiểm soát sự chết và phá hủy tế bào. Cô Bågenholm đã bị mắc kẹt trong một túi khí trong khi cơ thể được bao phủ bởi dòng nước băng giá. Điều đó có nghĩa là cô vẫn có thể thở khi cơ thể nguội đi đến nhiệt độ mà việc thiếu oxy không còn là vấn đề lớn đối với não bộ của cô nữa.
Hạ thân nhiệt có chủ đích có thể bảo vệ não bộ. Bác sĩ gây mê Niklas Nielsen tại Đại học Lund ở Thụy Điển cho biết, cộng đồng y tế đã nhận thức được những tác dụng bảo vệ tiềm năng của nhiệt độ cơ thể thấp trong nhiều thập kỷ. Các bác sĩ phẫu thuật thường hạ nhiệt độ cơ thể bên trong của bệnh nhân để bảo vệ các cơ quan quan trọng trong quá trình phẫu thuật não hoặc tim.
Trong quá trình phẫu thuật tim hở, các bác sĩ phẫu thuật sẽ đổ đầy một chất lỏng gọi là cardioplegia vào tim, chất này sẽ tạm thời làm ngừng và làm lạnh tim. Điều này giúp các bác sĩ có thời gian để phẫu thuật trên trái tim đang ngừng đập trong khi một máy bên ngoài xử lý lưu lượng máu. Nhiệt độ thấp nhất được ghi nhận mà một người đã được làm lạnh bằng phương pháp hạ thân nhiệt có chủ đích và sống sót với chức năng não bộ nguyên vẹn là 4.2 độ C. Ví dụ cực đoan này được ghi nhận trong một trường hợp từ năm 1961.
Những nghiên cứu này là bằng chứng, theo Nielsen, rằng "nhiệt độ thấp không nên khiến đội ngũ điều trị nghĩ rằng bệnh nhân không thể hồi phục".
Nếu chúng ta tính cả hạ thân nhiệt có chủ đích là một ví dụ về nhiệt độ cơ thể thấp, thì trường hợp năm 1961 là ví dụ thấp nhất từng được ghi nhận ở mức 4.2 độ C. Nếu không, thì sự sống sót của cậu bé Adam ở mức 11.8 độ C sẽ giành giải thưởng cho nhiệt độ cơ thể thấp nhất.
Mức nhiệt độ năm 1961 khó có thể bị phá vỡ. Y học hiện đại nhận ra rằng việc hạ nhiệt độ cơ thể là một con dao hai lưỡi, và các kỹ thuật mới hơn cố gắng giữ mức độ làm lạnh ở mức tối thiểu để tránh các tác dụng phụ. Các rủi ro bao gồm tăng nguy cơ nhiễm trùng, chẳng hạn như viêm phổi, các vấn đề về đông máu và các vấn đề về thận.
Ngoài bệnh viện, điều quan trọng là chúng ta cần nhớ rằng rất nhiều người đã tử vong sau khi trải qua những điều kiện mà Anna và Adam đã sống sót. Đối với những người hằng nhiệt như chúng ta, tốt hơn hết là nên dành một đêm đông ấm áp trong nhà các bạn nhé!
