Khi máy móc làm nhanh hơn con người: ai bị loại và ai được nâng cấp?

[ThanhDat]

Người ta nói công nghệ sinh ra để phục vụ con người, nhưng càng phát triển nhanh, công nghệ càng khiến nhiều người lo lắng. Chỉ trong vài năm, những điều từng bị cho là viển vông đã trở thành hiện thực. AI có thể viết bài, lên kế hoạch và sản xuất video chỉ trong vài phút. Robot phẫu thuật, vốn là hình ảnh trong phim khoa học viễn tưởng, nay đã có mặt tại nhiều bệnh viện với các ca phẫu thuật ít xâm lấn.

Hai câu hỏi khiến nhiều người băn khoăn là: “Liệu công việc của tôi có bị thay thế bởi máy móc?” và “Liệu công ty của tôi có bị công nghệ mới làm tê liệt không?”

Bản chất thật của sự lo lắng

Thực ra, con người không sợ công nghệ, mà sợ mất kiểm soát. Khi AI làm việc nhanh hơn con người, nhiều người cảm thấy bị đe dọa, sợ “không còn đất sống”. Nhưng nỗi sợ này giống như khi giao dịch viên ngân hàng từng lo ngại máy ATM sẽ khiến họ thất nghiệp. Cuối cùng, máy chỉ thay thế việc lặp lại như gửi hay rút tiền, còn con người chuyển sang các vai trò giá trị hơn như tư vấn tài chính.

Điều khiến con người bất an là không nhìn thấy rõ công nghệ đang tái cấu trúc công việc như thế nào, phần nào sẽ bị giản lược và phần nào trở nên quan trọng hơn.

AI sáng tác nhạc, vẽ tranh khiến nhiều người lo “nghệ sĩ sẽ thất nghiệp”. Nhưng thực tế, nhiều nhà sáng tạo đã dùng AI như công cụ hỗ trợ: để gợi ý, phác thảo, tìm cảm hứng. Công nghệ giúp họ tiết kiệm thời gian cho các công đoạn máy móc, để tập trung hơn vào phần sáng tạo mang tính con người.

Vì vậy, thay vì lo sợ, hãy tự hỏi: công nghệ đang thay đổi phần nào trong công việc của mình, và đâu là phần chỉ con người mới làm được?

Công nghệ vừa phá vỡ vừa tái kết nối

Một công ty nha khoa ở Singapore là ví dụ điển hình cho việc công nghệ làm thay đổi sự phân công lao động. Trước đây, sau khi lấy mẫu răng, bệnh nhân phải đợi đến hai tuần vì mão răng được gửi đến nhà máy sản xuất bên thứ ba. Nhưng với công nghệ in 3D và vật liệu mới, giờ đây mão răng có thể được in ngay tại chỗ trong vòng 40 phút.

Trước kia, thiết bị sản xuất mão sứ đắt đỏ, mỗi bộ trị giá hàng triệu USD (tương đương hàng chục tỷ VNĐ), nên chỉ các nhà máy lớn mới đủ khả năng đầu tư. Nay chi phí giảm mạnh, phòng khám nhỏ cũng có thể tự sản xuất, giúp quy trình “tách rời” được “tích hợp” trở lại.

Quá trình này diễn ra ở nhiều lĩnh vực khác: phẫu thuật mắt bằng laser từng chỉ có ở bệnh viện lớn, nay đã phổ biến tại các phòng khám nhỏ; các chuỗi nhà hàng từng phải đặt mua nước sốt từ bên ngoài, giờ có thể tự sản xuất tại bếp trung tâm để tiết kiệm và linh hoạt hơn.

Công nghệ không chỉ tạo ra việc làm mới, mà còn khiến chuỗi công việc trở nên linh hoạt. Khi công nghệ mới xuất hiện, lao động được chia nhỏ và tạo ra vị trí chuyên môn mới. Khi công nghệ trưởng thành, ngưỡng kỹ năng giảm, các công đoạn lại được hợp nhất. Công nghệ không xóa bỏ việc làm, mà khiến cơ cấu việc làm liên tục thay đổi.

Tìm cơ hội trong dòng chảy công nghệ

Thay vì lo sợ bị thay thế, hãy quan sát xem công nghệ đang dịch chuyển về hướng nào để “vào vị trí trước”.

Có hai cách để tìm cơ hội:

Thứ nhất, tận dụng “giai đoạn hội nhập” khi công nghệ trưởng thành để đơn giản hóa quy trình. Nếu có những công đoạn từng phải thuê ngoài, nay có thể tự làm nhờ công nghệ, đó là cơ hội để tiết kiệm chi phí và tăng hiệu suất.

Thứ hai, trở thành “chuyên gia khan hiếm” ở “giai đoạn tách rời”, khi công nghệ mới vừa ra đời. Lúc này, ai nắm bắt sớm sẽ có lợi thế. Chẳng hạn, khi AI vừa phổ biến, kỹ sư lời nhắc trở thành nghề mới vì ít người hiểu cách “ra lệnh” cho AI. Hay khi thế giới ảo bùng nổ, các nhà thiết kế nhân vật kỹ thuật số trở nên nổi bật.

Công nghệ không phải kẻ thù, mà là bản đồ chỉ đường. Khi hiểu quy luật “tách ra rồi hợp lại”, bạn sẽ thấy mỗi biến động đều là cơ hội. Người bị thay thế chỉ là người làm việc lặp lại, còn ai hiểu và thích nghi nhanh sẽ luôn tìm thấy giá trị của mình trong thời đại mới.

Đọc chi tiết tại đây: https://www.sohu.com/a/943560549_12...k7_109_O1D5ms_1_fd.2.1760427393948Vjr1FJ1_499