Dùng AI mỗi ngày nhưng không phải ai cũng biết điều này để tối ưu hóa kết quả tìm kiếm bằng AI

[Linh Pham]

Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) đã thay đổi cách con người tương tác với thông tin trực tuyến. Các công cụ tìm kiếm truyền thống như Google hay Bing đang dần được bổ sung hoặc thay thế bởi các công cụ tìm kiếm AI, còn gọi là generative engines, chẳng hạn như Grok của xAI, Perplexity, hay ChatGPT Search. Những công cụ này không chỉ trả về danh sách liên kết mà còn cung cấp câu trả lời tổng hợp, chi tiết và theo ngữ cảnh.

Cách các công cụ tìm kiếm AI hoạt động​

Các công cụ tìm kiếm AI như Grok sử dụng các mô hình ngôn ngữ lớn (Large Language Models - LLMs) và các kỹ thuật xử lý ngôn ngữ tự nhiên (Natural Language Processing - NLP) để hiểu, phân tích và trả lời các truy vấn của người dùng. Không giống các công cụ tìm kiếm truyền thống dựa vào việc lập chỉ mục (indexing) và xếp hạng liên kết, các công cụ tìm kiếm AI tập trung vào việc tạo ra câu trả lời tổng hợp dựa trên dữ liệu từ nhiều nguồn. Cơ chế hoạt động của chúng có thể được chia thành các giai đoạn chính sau:

1. Thu thập và xử lý dữ liệu​

Nguồn dữ liệu đa dạng: Các công cụ tìm kiếm AI thu thập thông tin từ web công khai, cơ sở dữ liệu học thuật, mạng xã hội, và dữ liệu nội bộ của nhà phát triển. Ví dụ, Grok tích hợp dữ liệu thời gian thực từ nền tảng X, trong khi Perplexity sử dụng cả web và tài liệu học thuật.

Truy cập thời gian thực: Nhiều công cụ AI, như Grok hoặc SearchGPT, có khả năng quét internet hoặc các nền tảng xã hội để cung cấp thông tin cập nhật về tin tức, xu hướng, hoặc sự kiện mới nhất, vượt qua hạn chế của chỉ mục tĩnh trong tìm kiếm truyền thống.

Xử lý đa phương thức: Ngoài văn bản, các công cụ AI hiện đại có thể phân tích hình ảnh, video, biểu đồ, hoặc tài liệu PDF, cho phép trả lời các truy vấn phức tạp như “Phân tích biểu đồ doanh thu của Apple năm 2024”.

Huấn luyện mô hình ngôn ngữ Lớn (LLMs - Large Language Models): Dữ liệu đã xử lý được sử dụng để huấn luyện các LLMs. Quá trình này giúp mô hình học cách hiểu ngữ pháp, ngữ nghĩa, ngữ cảnh, mối quan hệ giữa các từ và khái niệm, và cả kiến thức về thế giới.

2. Hiểu ngữ cảnh truy vấn​

Xử lý ngôn ngữ tự nhiên (NLP): Các công cụ AI sử dụng NLP để phân tích cú pháp, ngữ nghĩa, và ý định của truy vấn. Ví dụ, khi người dùng hỏi “Tại sao bầu trời có màu xanh?”, AI không chỉ tìm kiếm từ khóa mà còn hiểu rằng người dùng muốn một giải thích khoa học.

Phân tích ý định: AI xác định loại truy vấn (thông tin, điều hướng, giao dịch) và ngữ cảnh. Ví dụ, “Mua iPhone 15 ở đâu?” sẽ ưu tiên kết quả từ các cửa hàng, trong khi “iPhone 15 có gì mới?” yêu cầu thông tin về tính năng.

Hỗ trợ đa ngôn ngữ: Các công cụ như Grok hoặc ChatGPT Search có thể hiểu nhiều ngôn ngữ, bao gồm tiếng Việt, dù hiệu quả cao nhất thường ở tiếng Anh. Một số công cụ còn xử lý tiếng lóng, thành ngữ, hoặc ngôn ngữ địa phương.

3. Tạo câu trả lời tổng hợp​

Tổng hợp thông tin: AI tổng hợp dữ liệu từ nhiều nguồn để tạo câu trả lời mạch lạc. Ví dụ, Perplexity có thể kết hợp thông tin từ bài báo, nghiên cứu học thuật, và bài đăng trên mạng xã hội để trả lời “Tác động của biến đổi khí hậu năm 2025”.

Suy luận và giải thích: Các công cụ như Grok sử dụng kỹ thuật “chuỗi tư duy” (chain-of-thought) để suy luận từng bước, đặc biệt trong các truy vấn toán học, khoa học, hoặc lập trình. Một số công cụ hiển thị quá trình suy luận để tăng độ minh bạch.

Cá nhân hóa: Dựa trên lịch sử truy vấn hoặc ngữ cảnh, AI có thể điều chỉnh câu trả lời để phù hợp với nhu cầu người dùng, chẳng hạn như trả lời ngắn gọn cho người bận rộn hoặc chi tiết cho nhà nghiên cứu.

4. Kiểm tra độ tin cậy​

Giảm thiểu lỗi: Các công cụ AI được huấn luyện để giảm “ảo giác” (hallucinations), tức là thông tin sai lệch do tự tạo. Tuy nhiên, lỗi vẫn có thể xảy ra, đặc biệt với các chủ đề ít dữ liệu hoặc nhạy cảm.

Trích dẫn nguồn: Một số công cụ, như Perplexity, cung cấp danh sách nguồn tham khảo để người dùng kiểm tra. Grok có thể hiển thị liên kết từ X hoặc web nếu được yêu cầu.

Cập nhật liên tục: AI học hỏi từ phản hồi người dùng và dữ liệu mới để cải thiện độ chính xác. Nhà phát triển thường xuyên tinh chỉnh mô hình để xử lý các truy vấn phức tạp hoặc nhạy cảm tốt hơn.

5. Trình bày kết quả​

Câu trả lời trực tiếp: Thay vì danh sách liên kết, AI cung cấp câu trả lời văn bản, bảng biểu, hoặc hình ảnh. Ví dụ, Grok có thể tạo biểu đồ hoặc hình ảnh minh họa nếu được yêu cầu.

Tương tác đa nền tảng: Người dùng có thể truy cập qua web (grok.com, perplexity.ai), ứng dụng di động, hoặc API. Một số công cụ hỗ trợ giọng nói, như Voice Mode của Grok (sắp ra mắt).

Định dạng linh hoạt: AI có thể trả lời dưới dạng hướng dẫn từng bước, so sánh, hoặc câu trả lời ngắn gọn, tùy thuộc vào yêu cầu của người dùng.

640 × 400

​

Cách tối ưu hóa tìm kiếm bằng AI cho người dùng​

Để khai thác tối đa tiềm năng của các công cụ tìm kiếm AI, người dùng cần áp dụng các chiến lược cụ thể nhằm nhận được câu trả lời chính xác, phù hợp và hiệu quả. Dưới đây là các cách tối ưu hóa tìm kiếm:

1. Đặt câu hỏi cụ thể và rõ ràng​

Xác định mục tiêu: Người dùng nên xác định rõ loại thông tin cần, như giải thích, hướng dẫn, so sánh, hoặc tin tức. Ví dụ, thay vì hỏi “AI là gì?”, hãy hỏi “Cách AI được sử dụng trong y tế năm 2025?”.

Cung cấp ngữ cảnh: Thêm chi tiết về ngữ cảnh, như “Tôi là sinh viên cần giải bài toán tích phân” hoặc “Tôi muốn tìm nhà hàng chay ở Hà Nội”. Điều này giúp AI hiểu đúng nhu cầu.

Tránh mơ hồ: Các câu hỏi chung chung như “Tin tức hôm nay” có thể dẫn đến câu trả lời không tập trung. Thay vào đó, hãy hỏi “Tin tức mới nhất về công nghệ AI ngày 15/5/2025”.

2. Sử dụng ngôn ngữ tự nhiên và linh hoạt​

Giao tiếp tự nhiên: Các công cụ AI xử lý tốt ngôn ngữ trò chuyện. Ví dụ, “Làm sao để học Python nhanh nhất?” sẽ hiệu quả hơn “Học Python”. Yêu cầu thêm về phong cách câu trả lời mong muốn. Người dùng có thể chỉ định cách trả lời, như “Giải thích đơn giản như cho trẻ em” hoặc “Trả lời ngắn gọn trong 100 từ”. Nên tìm kiếm tiếng anh nếu có thể vì thường cho kết quả chính xác hơn, tuy nhiên người dùng có thể đặt câu hỏi bằng tiếng Việt với các công cụ như Grok, nhưng nên diễn đạt rõ ràng để tránh hiểu lầm.

3. Tận dụng các tính năng nâng cao​

Chế độ tìm kiếm chuyên sâu: Nhiều công cụ cung cấp chế độ tìm kiếm nâng cao, như DeepSearch của Grok, để quét dữ liệu thời gian thực hoặc phân tích sâu. Đây là lựa chọn lý tưởng cho tin tức hoặc nghiên cứu.

Suy luận từng bước: Với các truy vấn phức tạp (toán học, lập trình), người dùng có thể yêu cầu AI hiển thị quá trình suy luận, như Think Mode của Grok hoặc Gemini.

Xử lý đa phương thức: Yêu cầu AI phân tích hình ảnh, biểu đồ, hoặc tài liệu bằng cách tải lên hoặc mô tả chi tiết, ví dụ: “Phân tích biểu đồ này về biến đổi khí hậu”.

4. Kiểm tra và xác minh kết quả​

Nhiều người chủ quan khi sử dụng kết quả từ các công cụ AI mà không qua xác minh khiến thông tin bị sai lệch hoặc trường hợp "bịa" công thức hoặc sự thật. Để đảm bảo thông tin, người dùng vẫn cần tự đánh giá bằng kiến thức cá nhân và các thước đo chuẩn mực.

• Đánh giá nguồn gốc: Nếu công cụ cung cấp nguồn, người dùng nên kiểm tra để đảm bảo độ tin cậy, đặc biệt với các chủ đề học thuật hoặc nhạy cảm.
• Yêu cầu làm rõ: Nếu câu trả lời không rõ ràng, hãy hỏi lại hoặc yêu cầu giải thích chi tiết hơn, như “Cụ thể hơn về tác động của AI trong giáo dục”.
• So sánh nhiều công cụ: Sử dụng nhiều công cụ (Grok, Perplexity, ChatGPT Search) để đối chiếu câu trả lời, đặc biệt với các chủ đề tranh cãi hoặc phức tạp.

5. Tận dụng tính năng sáng tạo và cá nhân hóa​

• Tạo nội dung: Yêu cầu AI viết bài, soạn email, hoặc tạo mã lập trình với hướng dẫn chi tiết, như “Viết bài blog 500 từ về lợi ích của năng lượng tái tạo” hoặc “Tạo mã Python để phân tích dữ liệu CSV”.
• Tạo hình ảnh hoặc biểu đồ: Một số công cụ hỗ trợ tạo hình ảnh hoặc biểu đồ từ mô tả, ví dụ: “Tạo hình ảnh về một thành phố tương lai”.
• Cá nhân hóa: Cung cấp thông tin về sở thích hoặc mục tiêu để AI điều chỉnh câu trả lời, như “Gợi ý kế hoạch du lịch Đà Lạt cho gia đình 4 người”.

6. Nâng cấp gói dịch vụ để truy cập tính năng nâng cao​

Gói trả phí: Nhiều công cụ cung cấp gói cao cấp với tính năng mở rộng, như truy cập không giới hạn, chế độ tìm kiếm sâu, hoặc hỗ trợ ưu tiên. Ví dụ, Grok có gói SuperGrok hoặc X Premium+ (tăng từ 22 USD lên 40 USD/tháng từ tháng 10/2024).

API cho doanh nghiệp: Các nhà phát triển hoặc doanh nghiệp có thể sử dụng API (như API của xAI) để tích hợp AI vào ứng dụng, tối ưu hóa quy trình tìm kiếm nội bộ.

​

Kết Luận​

Các công cụ tìm kiếm AI như Grok, Perplexity, và ChatGPT Search đang định hình lại cách con người tiếp cận thông tin, với khả năng cung cấp câu trả lời tổng hợp, trực tiếp và theo ngữ cảnh. Cơ chế hoạt động của chúng dựa trên thu thập dữ liệu đa nguồn, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, suy luận nâng cao, và trình bày kết quả linh hoạt. Để tối ưu hóa tìm kiếm, người dùng cần đặt câu hỏi cụ thể, tận dụng tính năng nâng cao, kiểm tra độ tin cậy, và theo dõi các cập nhật mới.

Trong bối cảnh lưu lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm truyền thống dự kiến giảm 25% vào năm 2026 do sự trỗi dậy của AI (theo Gartner), việc thành thạo các công cụ tìm kiếm AI sẽ mang lại lợi thế lớn cho người dùng cá nhân, nhà sáng tạo nội dung, và doanh nghiệp. Bằng cách áp dụng các chiến lược tối ưu hóa, người dùng có thể khai thác toàn bộ tiềm năng của AI để nhận được thông tin chính xác, sáng tạo, và phù hợp nhất với nhu cầu của mình.

​