Quang Trương
Pearl
Bạn có từng nghĩ việc để AI “giúp học” khác gì việc để người khác tập gym hộ mình?
Nhưng khi soi kỹ, nhiều công trình bị chê là yếu về phương pháp. Và không ít nghiên cứu lại cho thấy tác động ngược: càng dựa vào ChatGPT, sinh viên càng kém khi phải làm lại bài tập mà không có AI.
Khoa học gọi đây là offloading quá mức. GPS từng khiến trí nhớ không gian của con người giảm sút, Google khiến nhiều người ảo tưởng rằng mình hiểu biết hơn thực tế. Với AI trong học tập, nguy cơ cũng tương tự: sinh viên có thể thấy dễ dàng, nhưng khi kiểm tra lại thì khả năng suy luận giảm hẳn.
Một nghiên cứu khác cho thấy khi sinh viên chỉnh sửa bài luận bằng AI, họ nhận điểm cao hơn, nhưng thực chất không nắm thêm kiến thức. Họ cũng ít tham gia vào suy nghĩ kiểu hệ thống 2, dẫn đến hiện tượng “lười nhận thức”.
Điểm mấu chốt nằm ở lựa chọn của người học. Hầu hết sinh viên chọn chế độ mặc định dễ dãi, thay vì kiên nhẫn với chế độ học tập thực sự. Điều này biến AI từ một công cụ hỗ trợ thành chiếc nạng vô hình khiến “cơ não” yếu đi.
Lịch sử từng chứng kiến điều tương tự với internet, smartphone hay cả chữ viết, mỗi công nghệ cần thời gian dài để xã hội hiểu và thích ứng. Nhưng có một nguyên lý không thay đổi: kỹ năng bền vững chỉ đến từ lao động nhận thức thật sự.
Vậy, bạn sẽ để AI làm hộ, hay biến nó thành huấn luyện viên để mình vẫn phải “đổ mồ hôi não”?
Nguồn: theconversation.com
Khi AI bước vào lớp học
Mùa hè 2025, hai tên tuổi lớn đồng loạt tung ra công cụ học tập mới: OpenAI có “study mode”, còn Anthropic đưa ra “learning mode” cho Claude. Cả hai đều hứa hẹn sẽ giúp sinh viên học tốt hơn. Một số nghiên cứu ban đầu cũng khá lạc quan, nhất là với sinh viên lập trình và người học tiếng Anh. Thậm chí, tạp chí Nature từng gợi ý rằng chatbot có thể thúc đẩy tư duy bậc cao.
Nhưng khi soi kỹ, nhiều công trình bị chê là yếu về phương pháp. Và không ít nghiên cứu lại cho thấy tác động ngược: càng dựa vào ChatGPT, sinh viên càng kém khi phải làm lại bài tập mà không có AI.
Não bộ cần “tập gym”
Theo lý thuyết về hệ thống 1 và 2, học thật sự cần hệ thống 2, tức là suy nghĩ chậm, tốn sức, nhưng đổi lại kỹ năng và trí nhớ được hình thành bền vững. Nếu để AI gánh bớt phần khó, quá trình này bị bỏ qua. Giống như để robot tập gym thay, kết quả là “cơ não” teo dần.Khoa học gọi đây là offloading quá mức. GPS từng khiến trí nhớ không gian của con người giảm sút, Google khiến nhiều người ảo tưởng rằng mình hiểu biết hơn thực tế. Với AI trong học tập, nguy cơ cũng tương tự: sinh viên có thể thấy dễ dàng, nhưng khi kiểm tra lại thì khả năng suy luận giảm hẳn.
Một nghiên cứu khác cho thấy khi sinh viên chỉnh sửa bài luận bằng AI, họ nhận điểm cao hơn, nhưng thực chất không nắm thêm kiến thức. Họ cũng ít tham gia vào suy nghĩ kiểu hệ thống 2, dẫn đến hiện tượng “lười nhận thức”.
AI: thầy huấn luyện hay kẻ làm hộ?
AI vẫn có ích, nếu được dùng như một huấn luyện viên cá nhân, gợi ý, đặt câu hỏi theo kiểu Socratic, giúp người học duy trì nỗ lực. Tuy nhiên, ngay cả khi thử nghiệm với “tutor bot”, kết quả thi vẫn không vượt trội so với nhóm tự học, và sinh viên lại hay đánh giá sai năng lực của chính mình.Điểm mấu chốt nằm ở lựa chọn của người học. Hầu hết sinh viên chọn chế độ mặc định dễ dãi, thay vì kiên nhẫn với chế độ học tập thực sự. Điều này biến AI từ một công cụ hỗ trợ thành chiếc nạng vô hình khiến “cơ não” yếu đi.
Lịch sử từng chứng kiến điều tương tự với internet, smartphone hay cả chữ viết, mỗi công nghệ cần thời gian dài để xã hội hiểu và thích ứng. Nhưng có một nguyên lý không thay đổi: kỹ năng bền vững chỉ đến từ lao động nhận thức thật sự.
Vậy, bạn sẽ để AI làm hộ, hay biến nó thành huấn luyện viên để mình vẫn phải “đổ mồ hôi não”?
Nguồn: theconversation.com
