Điều gì giúp chim di cư không bao giờ lạc đường?

[ThanhDat]

Hàng năm, hàng triệu loài chim di cư thực hiện chuyến hành trình hàng ngàn km từ nơi sinh sản đến nơi trú đông và ngược lại với độ chính xác gần như tuyệt đối. Từ thế kỷ 19, các nhà khoa học đã bắt đầu nghiên cứu hiện tượng này bằng cách gắn vòng kim loại đánh dấu lên chân chim. Tuy nhiên, hiệu quả rất hạn chế vì số vòng thu hồi lại rất ít. Chỉ đến những thập kỷ gần đây, nhờ vệ tinh và radar, bí mật về đường bay của chúng mới dần được hé lộ, nhưng cơ chế định hướng vẫn còn là một câu hỏi lớn.

Một số nghiên cứu cho rằng chim dựa vào tín hiệu thị giác, ghi nhớ các đặc điểm tự nhiên như bờ sông, dãy núi hay hồ nước. Chim bay dọc theo bờ biển thậm chí có khả năng ghi nhớ đường nét của bờ biển rất chi tiết. Tuy vậy, điều này chưa đủ để lý giải cách chúng định hướng vào ban đêm hoặc trong thời tiết xấu. Giả thuyết tiếp theo là định hướng thiên thể, khi chim sử dụng mặt trời vào ban ngày và các vì sao vào ban đêm. Thí nghiệm từ thập niên 1970 đã cho thấy việc thay đổi vị trí các vì sao trong cung thiên văn có thể làm chim đổi hướng bay. Nhưng thực tế, vào những đêm nhiều mây, chim vẫn bay chính xác, chứng tỏ chúng còn dựa vào cơ chế khác.

Từ trường Trái Đất và la bàn sinh học​

Một lý thuyết ngày càng được quan tâm là định hướng địa từ. Nhiều loài chim có tế bào nhạy cảm với từ trường trong mỏ và tai trong, cho phép cảm nhận sự biến đổi của từ trường Trái Đất. Năm 2021, một nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng protein cryptochrome 4 (Cry4) ở chim di cư nhạy cảm với từ trường hơn so với ở loài không di cư, có thể đóng vai trò như một la bàn sinh học. Dù vậy, vẫn có ý kiến cho rằng từ trường Trái Đất quá yếu để trở thành cơ chế duy nhất, cần thêm nhiều bằng chứng để khẳng định.

Các thiết bị cảm biến siêu nhỏ gắn lên chim di cư đã mở ra bước đột phá mới. Một trường hợp cho thấy chim đổi hướng bất thường khi bay, dữ liệu chỉ ra nguyên nhân do nhiễu điện từ từ một nhà máy điện gần đó. Điều này cung cấp bằng chứng rõ ràng cho vai trò của từ trường trong định hướng. Trong một thí nghiệm kiểm soát, các nhà khoa học đặt hai nhóm chim vào môi trường từ trường khác nhau. Kết quả, nhóm chịu tác động từ trường nhiễu loạn mất phương hướng, trong khi nhóm còn lại vẫn bay ổn định. Điều này chứng minh tầm quan trọng của từ trường đối với khả năng định hướng.

Những bí ẩn chưa có lời giải​

Mặc dù đã đạt nhiều tiến bộ, câu hỏi lớn vẫn còn bỏ ngỏ: Chim di cư kết hợp các tín hiệu như thế nào để duy trì hướng đi suốt hành trình dài? Làm thế nào chúng điều chỉnh liên tục trong điều kiện thay đổi? Những bí mật này có thể nằm trong hệ thần kinh của chúng, chờ được giải mã bằng các nghiên cứu sâu hơn trong tương lai.

Đọc chi tiết tại đây: https://www.sohu.com/a/937335513_12..._218_AB1PKt_1_fd.28.1758616173319dw8aJFt_1108