Đã tìm ra “mắt xích còn thiếu” giúp não người trưởng thành tạo ra tế bào thần kinh mới

[Bùi Minh Nhật]

Trong suốt nhiều năm, giới khoa học đã tranh cãi về khả năng não người trưởng thành còn có thể sản sinh ra tế bào thần kinh mới hay không. Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí Science đã giúp giải mã câu hỏi này khi tìm ra “mắt xích còn thiếu” các tế bào tiền thân thần kinh vốn là chìa khóa của quá trình hình thành tế bào thần kinh ở người lớn.

Trí tuệ nhân tạo giúp phát hiện các tế bào thần kinh mới trong não người lớn​

Từ lâu, người ta tin rằng quá trình tạo ra tế bào thần kinh đặc biệt ở vùng hồi hải mã (hippocampus), nơi liên quan đến trí nhớ và cảm xúc chỉ xảy ra mạnh mẽ trong thời thơ ấu. Tuy nhiên, nghiên cứu do Viện Karolinska ở Thụy Điển dẫn đầu đã chứng minh điều ngược lại: người trưởng thành từ 20 đến 78 tuổi vẫn có thể tạo ra tế bào thần kinh mới.

Để tìm ra điều này, nhóm nghiên cứu đã dùng trí tuệ nhân tạo. Họ huấn luyện một thuật toán học máy dựa trên các mẫu não trẻ em để nhận diện "dấu vân tay phân tử" đặc trưng của tế bào tiền thân thần kinh. Sau đó, họ áp dụng mô hình này lên 14 mẫu não người trưởng thành hiến tặng và phát hiện rằng 9 trong số đó vẫn có tế bào tiền thân đang hoạt động.

Tế bào tiền thân thần kinh là dạng chưa trưởng thành, có khả năng phát triển thành tế bào thần kinh hoặc tế bào đệm. Việc phát hiện ra chúng chứng minh rằng não người lớn vẫn giữ khả năng tái tạo, dù ở mức độ thấp hơn so với trẻ em. Thú vị hơn, những tế bào này tập trung ở vùng hồi răng cưa một phần đặc biệt của hồi hải mã có vai trò quan trọng trong học tập và tư duy linh hoạt.

Hướng đi mới cho điều trị bệnh thoái hóa thần kinh​

Không chỉ là một phát hiện sinh học mang tính đột phá, nghiên cứu còn mở ra tiềm năng lớn trong y học tái tạo. Nếu chúng ta có thể tìm ra cách kích thích quá trình sinh tế bào thần kinh ở người trưởng thành, các liệu pháp điều trị bệnh Alzheimer, Parkinson hay trầm cảm có thể bước sang một kỷ nguyên mới.

Giáo sư Jonas Frisén, người dẫn đầu nghiên cứu, cho biết: “Chúng tôi giờ đây đã xác nhận rằng có sự hình thành liên tục các tế bào thần kinh ở não người trưởng thành. Đây là một mảnh ghép quan trọng để hiểu cách não bộ con người thay đổi trong suốt cuộc đời.”

Tuy nhiên, sự hiện diện của tế bào tiền thân không giống nhau ở mọi người. Một số mẫu não có nhiều tế bào, một số thì gần như không có, cho thấy yếu tố di truyền hoặc môi trường sống có thể ảnh hưởng đến quá trình này. Dù vậy, phát hiện này vẫn được đánh giá là bước tiến lớn giúp con người có thêm hy vọng trong cuộc chiến với các bệnh thoái hóa thần kinh.

Hóa ra, khoa học vừa chứng minh: ngay cả khi đã trưởng thành, bộ não của chúng ta vẫn còn khả năng học điều mới theo đúng nghĩa đen.
(popularmechanics)