Chỉ trong vài giờ, thiết bị này đã hé lộ bí mật vũ trụ tồn tại hàng triệu năm

[Nguyễn Hoàng]

Đài quan sát Vera C. Rubin, đặt tại Chile, vừa công bố những hình ảnh đầu tiên khiến cộng đồng thiên văn học choáng ngợp. Trong vòng chỉ hơn bảy giờ, kính thiên văn tại đây đã chụp và kết hợp 678 hình ảnh riêng biệt, giúp hé lộ những chi tiết mờ nhạt của các tinh vân như Trifid và Lagoon, nằm cách Trái Đất vài nghìn năm ánh sáng.

Theo nhà nghiên cứu Yusra AlSayyad của Đại học Princeton, điều đặc biệt không chỉ nằm ở độ phân giải cực cao mà là khả năng ghi lại chuyển động và biến động của bầu trời theo thời gian. Khác với những bức ảnh chụp tĩnh trước đây, sứ mệnh chính của đài quan sát là tạo ra một video tua nhanh thời gian sống động về toàn bộ bầu trời đêm trong suốt mười năm.

Hình ảnh này cho thấy một phần nhỏ khác của góc nhìn toàn cảnh cụm Virgo của Đài quan sát Vera C. Rubin của NSF-DOE. Có thể nhìn thấy hai thiên hà xoắn ốc nổi bật (phía dưới bên phải), ba thiên hà hợp nhất (phía trên bên phải), một số nhóm thiên hà xa xôi, nhiều ngôi sao trong thiên hà Milky Way và nhiều hơn nữa.
Đài quan sát Vera C. Rubin của NSF-DOE

Đài quan sát Rubin trên đỉnh Cerro Pachón ở Chile lúc hoàng hôn.
Đài thiên văn NSF-DOE Vera C. Rubin/P. Horálek
​

Khoa học giờ đây có thể theo dõi các sự kiện vũ trụ như tiểu hành tinh lướt qua hay siêu tân tinh phát nổ một cách trực tiếp và chi tiết. Nhà khoa học Kevin Reil từ Phòng thí nghiệm gia tốc quốc gia SLAC cho biết, hình ảnh công bố chỉ là một phần rất nhỏ trong khung nhìn tổng thể về cụm sao Xử Nữ. Ông khẳng định, tiềm năng mà Rubin mang lại là chưa từng có tiền lệ.

Một cỗ máy khám phá bầu trời vũ trụ​

Với nguồn tài trợ từ Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ và Bộ Năng lượng, đài quan sát Rubin sẽ thực hiện cuộc khảo sát kéo dài mười năm, ghi lại hình ảnh khoảng 40 tỷ ngôi sao, thiên hà và các thiên thể khác. Ước tính tổng dữ liệu thu thập được có thể lên tới 60 petabyte – nhiều hơn toàn bộ văn bản từng được viết trong lịch sử loài người.

Các nhân viên tại Đài quan sát Rubin chuẩn bị lắp đặt Camera Khảo sát Không gian và Thời gian Di sản vào kính thiên văn.
Đài quan sát Vera C. Rubin của NSF-DOE/H. Stockebrand
​

Chỉ sau hơn 10 giờ thử nghiệm, đài quan sát đã phát hiện 2.104 tiểu hành tinh mới, trong đó có bảy tiểu hành tinh gần Trái Đất (không gây nguy hiểm). Nhờ tốc độ chụp nhanh và liên tục, Rubin có thể phát hiện hàng triệu biến động trên bầu trời mỗi đêm. Tất cả thay đổi đều được gửi cảnh báo đến các nhóm nghiên cứu để phân tích sâu hơn.

Máy ảnh chính của Rubin có kích thước bằng một chiếc ô tô và là máy ảnh kỹ thuật số lớn nhất thế giới. Hệ thống này tự động điều chỉnh và chụp ảnh bầu trời theo chu kỳ vài ngày một lần. Mỗi bức ảnh có thể hiển thị trên hơn 400 màn hình tivi độ nét cực cao.

Sandrine Thomas, phó giám đốc đài quan sát, cho biết việc so sánh liên tục giữa các hình ảnh mới và cũ sẽ giúp phát hiện bất kỳ thay đổi nào trên bầu trời – từ một ngôi sao phát nổ cho đến sự chuyển động của các thiên thể đến từ những hệ mặt trời xa lạ.

Đài quan sát Rubin dự kiến sẽ phát hiện khoảng 10 triệu thay đổi mỗi đêm. Các nhà khoa học sẽ tập trung vào những tín hiệu quan trọng nhất như các vụ nổ sao, vật thể bay xuyên qua hệ Mặt Trời hay thậm chí là những dấu hiệu có thể đến từ một hành tinh khổng lồ chưa được phát hiện nằm ngoài sao Diêm Vương.

Nhà thiên văn học Scott Sheppard khẳng định: "Đây là một kính thiên văn rất đặc biệt. Nó sẽ ghi lại mọi thứ va chạm vào ban đêm". Ông ví von rằng Rubin sẽ tạo ra một dòng dữ liệu khổng lồ như vòi rồng, buộc các nhà khoa học phải sàng lọc liên tục để tìm ra những khám phá lớn. (NPR)