Bui Nhat Minh
Intern Writer
Trong nhiều thế kỷ, các nhà giả kim từ Hy Lạp, La Mã đến châu Âu thời Trung cổ và Khai sáng đã mơ ước biến kim loại cơ bản như chì thành vàng. Những bộ óc lỗi lạc như Isaac Newton hay Robert Boyle từng dành nhiều năm để tìm kiếm “Hòn đá triết gia” một chất huyền thoại được cho là có thể biến đổi vật chất.
Tuy nhiên, giấc mơ đó chưa bao giờ thành hiện thực... ít nhất là cho đến khi khoa học hiện đại bước vào cuộc chơi, với một cỗ máy mang tên Máy Va chạm Hadron Lớn (LHC) tại CERN nơi đang tái hiện thuật giả kim theo cách chưa từng ai tưởng tượng.
Trong các vụ “va chạm suýt va chạm”, khi hai hạt nhân (như chì) lướt sát nhau với tốc độ gần bằng ánh sáng, các trường điện từ mạnh mẽ có thể khiến hạt nhân bị kích thích và giải phóng các proton. Kết quả? Một proton ra đời là thallium, hai là thủy ngân, và ba... là vàng.
Dù ALICE đã tạo ra tới 86 tỷ hạt nhân vàng, con số đó tương đương chưa đến 29 phần nghìn tỷ gam quá ít để chế tạo một món trang sức, nhưng lại cực kỳ quý giá với khoa học hạt nhân.
Tuy nhiên, mục tiêu của họ không phải là sản xuất vàng, mà là hiểu rõ hơn về cấu trúc vật chất, các tương tác hạt nhân, và plasma gluon-quark – trạng thái vật chất từng tồn tại ngay sau Vụ Nổ Lớn.
Dự án này cũng mở đường cho máy va chạm thế hệ tiếp theo, như Future Circular Collider (FCC), dự kiến sẽ hoạt động vào năm 2070, mở ra kỷ nguyên mới cho vật lý hạt và biết đâu, một chương mới cho giấc mơ giả kim. (popularmechanics)
Tuy nhiên, giấc mơ đó chưa bao giờ thành hiện thực... ít nhất là cho đến khi khoa học hiện đại bước vào cuộc chơi, với một cỗ máy mang tên Máy Va chạm Hadron Lớn (LHC) tại CERN nơi đang tái hiện thuật giả kim theo cách chưa từng ai tưởng tượng.
Từ giấc mơ giả kim đến thí nghiệm hạt nhân thực tế
Vào năm 2023, nhóm nghiên cứu từ ALICE một trong những dự án khoa học của CERN đã công bố kết quả gây kinh ngạc: họ thực sự đã tạo ra nguyên tử vàng từ hạt nhân chì bằng cách sử dụng va chạm năng lượng cao. Tất nhiên, không phải kiểu biến hóa kỳ ảo như trong truyền thuyết, mà là kết quả của hiện tượng gọi là “phân ly điện từ”.Trong các vụ “va chạm suýt va chạm”, khi hai hạt nhân (như chì) lướt sát nhau với tốc độ gần bằng ánh sáng, các trường điện từ mạnh mẽ có thể khiến hạt nhân bị kích thích và giải phóng các proton. Kết quả? Một proton ra đời là thallium, hai là thủy ngân, và ba... là vàng.
Dù ALICE đã tạo ra tới 86 tỷ hạt nhân vàng, con số đó tương đương chưa đến 29 phần nghìn tỷ gam quá ít để chế tạo một món trang sức, nhưng lại cực kỳ quý giá với khoa học hạt nhân.
Thuật giả kim không còn là huyền thoại?
Dù chỉ tạo được lượng vàng cực nhỏ và tồn tại trong khoảng thời gian siêu ngắn (chưa tới một micro giây), thí nghiệm của CERN đã chứng minh rằng thuật giả kim hiện đại là có thể, ít nhất ở cấp độ nguyên tử.Tuy nhiên, mục tiêu của họ không phải là sản xuất vàng, mà là hiểu rõ hơn về cấu trúc vật chất, các tương tác hạt nhân, và plasma gluon-quark – trạng thái vật chất từng tồn tại ngay sau Vụ Nổ Lớn.
Dự án này cũng mở đường cho máy va chạm thế hệ tiếp theo, như Future Circular Collider (FCC), dự kiến sẽ hoạt động vào năm 2070, mở ra kỷ nguyên mới cho vật lý hạt và biết đâu, một chương mới cho giấc mơ giả kim. (popularmechanics)
