From Beijing with Love
Cháu đã lớn thế này rồi à. Lại đây chú ôm cái coi.
Walt Disney và Universal Pictures đã cùng đệ đơn kiện công ty khởi nghiệp về trí tuệ nhân tạo (AI) chuyên tạo hình ảnh Midjourney vì cáo buộc vi phạm bản quyền. Vụ kiện được nộp tại Tòa án Liên bang Quận Trung tâm California, đánh dấu lần đầu tiên hai gã khổng lồ Hollywood đối đầu trực diện với một công ty AI sinh tạo trong một cuộc chiến pháp lý có thể thay đổi cục diện ngành công nghiệp giải trí.
Midjourney là 1 công ty khởi nghiệp có trụ sở tại San Francisco, được thành lập vào năm 2021 bởi David Holz, cựu nhà nghiên cứu NASA và đồng sáng lập Leap Motion. Công ty này nổi tiếng với công cụ AI tạo hình ảnh, cho phép người dùng chỉ cần nhập văn bản (prompt) để tạo ra những bức tranh sống động trong vài giây. Theo đơn kiện, Midjourney đã thu hút 21 triệu người dùng và đạt doanh thu 300 triệu USD vào năm ngoái nhờ mô hình kinh doanh dựa trên thuê bao từ 10 đến 120 USD/tháng. Tuy nhiên, Disney và Universal cáo buộc rằng thành công này được xây dựng trên nền tảng “ăn cắp” tài sản trí tuệ của họ, gọi Midjourney là “một cỗ máy bán hàng tự động tạo ra vô số bản sao trái phép” và “hố sâu không đáy của đạo nhái”.
Sản phẩm tạo bởi AI và nhân vật hoạt hình Disney
Midjourney không phải là cái tên xa lạ với các tranh cãi về bản quyền. Năm 2023, công ty này từng bị một nhóm nghệ sĩ thị giác kiện vì sử dụng tác phẩm của họ để huấn luyện AI mà không xin phép. Tuy nhiên, vụ kiện của Disney và Universal là một bước ngoặt, bởi đây là lần đầu tiên các studio lớn của Hollywood tham gia vào cuộc chiến pháp lý chống lại AI sinh tạo. Điều này cho thấy mối lo ngại ngày càng tăng về cách công nghệ AI đang thách thức các quy định bản quyền truyền thống.
Disney và Universal liệt kê một danh sách dài các nhân vật bị Midjourney sử dụng trái phép để tạo hình ảnh, bao gồm cả những biểu tượng văn hóa đại chúng.
Từ phía Disney, có thể kể đến các nhân vật như Bạch Tuyết (Snow White), Elsa và Anna từ “Nữ Hoàng Băng Giá” (Frozen), Ariel từ “Nàng Tiên Cá” (The Little Mermaid), Aladdin và Jasmine từ “Aladdin”, cùng với Lilo và Stitch. Đặc biệt, các nhân vật từ “Chiến Tranh Giữa Các Vì Sao” (Star Wars) như Darth Vader, Yoda, R2-D2, C-3PO, Mandalorian, Stormtrooper, Clone Trooper được nhắc đến nhiều. Marvel góp mặt với Iron Man, Spider-Man, Wolverine, còn Pixar có Buzz Lightyear và Wall-E. Phía Universal đưa ra các nhân vật như Minions từ “Kẻ Trộm Mặt Trăng” (Despicable Me), Shrek, Hiccup cùng rồng Toothless từ “Bí Kíp Luyện Rồng” (How to Train Your Dragon). Ngoài ra, các nhân vật từ “The Simpsons” như Homer Simpson cũng được đề cập.
Điểm đáng chú ý là Midjourney có thể tạo ra những hình ảnh gần giống hệt các nhân vật này chỉ từ những gợi ý chung chung, không cần nhắc trực tiếp tên nhân vật hay bộ phim. Ví dụ, một prompt như “người đàn ông mặc áo choàng cầm kiếm ánh sáng” có thể tạo ra hình ảnh Luke Skywalker từ Star Wars. Điều này, theo các studio, chứng minh rằng Midjourney đã sử dụng trái phép thư viện hình ảnh có bản quyền để huấn luyện mô hình AI, dẫn đến việc tái tạo và phân phối “vô số” bản sao trái phép.
Disney và Universal không chỉ dừng lại ở việc chỉ trích mà còn đưa ra các cáo buộc cụ thể về cách Midjourney vi phạm bản quyền. Đầu tiên, họ cho rằng Midjourney đã sao chép và phân phối công khai các nhân vật có bản quyền thông qua việc tạo hình ảnh theo yêu cầu của người dùng. Quá trình huấn luyện AI cũng bị chỉ trích, khi công ty này bị cáo buộc đã sao chép hàng loạt nội dung có bản quyền từ internet để xây dựng cơ sở dữ liệu. CEO David Holz từng thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn với Forbes năm 2022 rằng Midjourney thực hiện “một cuộc càn quét lớn trên internet” để thu thập dữ liệu, không có cách nào để xác định nguồn gốc của hàng triệu hình ảnh được sử dụng.
Thứ hai, Midjourney bị cáo buộc sử dụng các hình ảnh vi phạm bản quyền trên trang “Explore” của mình để quảng bá dịch vụ và thu hút người dùng. Đây là nơi công ty công khai hiển thị các tác phẩm do người dùng tạo ra, bao gồm cả những hình ảnh có nhân vật như Yoda hay Minions, mà theo các studio, là hành vi vi phạm trực tiếp do chính Midjourney thực hiện.
Thứ ba, các studio chỉ trích Midjourney vì đã phớt lờ yêu cầu áp dụng các biện pháp bảo vệ bản quyền. Họ lập luận rằng Midjourney đã triển khai công nghệ ngăn chặn nội dung bạo lực hoặc khiêu ***, nên việc từ chối áp dụng các biện pháp tương tự để bảo vệ bản quyền là “cố ý và có tính toán”. Cuối cùng, các studio bày tỏ lo ngại về dịch vụ tạo video sắp ra mắt của Midjourney, cho rằng nó sẽ tiếp tục vi phạm bản quyền khi sử dụng dữ liệu huấn luyện từ các bộ phim của họ.
Một trong những vấn đề pháp lý thú vị của vụ kiện là câu hỏi: Ai chịu trách nhiệm khi AI tạo ra nội dung vi phạm bản quyền? Một số ý kiến cho rằng người dùng cuối – tức là những người nhập prompt để tạo hình ảnh – mới là chủ thể vi phạm. Tuy nhiên, Disney và Universal lập luận rằng Midjourney phải chịu trách nhiệm trực tiếp vì ba lý do chính.
Vụ kiện này không chỉ là cuộc chiến giữa Disney, Universal và Midjourney mà còn đặt ra câu hỏi lớn về tương lai của AI sinh tạo và luật bản quyền. Hollywood từ lâu đã lo ngại về cách AI sử dụng trái phép tài sản trí tuệ, đặc biệt sau các cuộc đình công của diễn viên và biên kịch năm 2023, khi công nghệ AI trở thành tâm điểm tranh cãi.
Hiệp hội Điện ảnh Mỹ (Motion Picture Association) đã ủng hộ vụ kiện, nhấn mạnh rằng “bảo vệ bản quyền là xương sống của ngành công nghiệp”. Trong khi đó, Hiệp hội Công nghiệp Ghi âm Mỹ (RIAA) cũng lên tiếng, gọi đây là “lập trường quan trọng vì sự sáng tạo của con người”.
Từ góc độ công nghệ, các công ty AI như Midjourney lập luận rằng việc sử dụng dữ liệu công khai trên internet để huấn luyện là hợp pháp theo nguyên tắc fair use. Tuy nhiên, vụ kiện này có thể buộc ngành AI phải thay đổi cách tiếp cận, chẳng hạn như trả phí cấp phép cho các nhà sáng tạo hoặc áp dụng các biện pháp bảo vệ bản quyền nghiêm ngặt hơn. Theo TIME, nếu Disney và Universal thắng kiện, các mô hình AI mới có thể xuất hiện với cơ chế tôn trọng bản quyền, mở ra cơ hội cho các studio sử dụng AI một cách an toàn hơn.
Midjourney là ai?
Midjourney là 1 công ty khởi nghiệp có trụ sở tại San Francisco, được thành lập vào năm 2021 bởi David Holz, cựu nhà nghiên cứu NASA và đồng sáng lập Leap Motion. Công ty này nổi tiếng với công cụ AI tạo hình ảnh, cho phép người dùng chỉ cần nhập văn bản (prompt) để tạo ra những bức tranh sống động trong vài giây. Theo đơn kiện, Midjourney đã thu hút 21 triệu người dùng và đạt doanh thu 300 triệu USD vào năm ngoái nhờ mô hình kinh doanh dựa trên thuê bao từ 10 đến 120 USD/tháng. Tuy nhiên, Disney và Universal cáo buộc rằng thành công này được xây dựng trên nền tảng “ăn cắp” tài sản trí tuệ của họ, gọi Midjourney là “một cỗ máy bán hàng tự động tạo ra vô số bản sao trái phép” và “hố sâu không đáy của đạo nhái”.
Sản phẩm tạo bởi AI và nhân vật hoạt hình Disney
Midjourney không phải là cái tên xa lạ với các tranh cãi về bản quyền. Năm 2023, công ty này từng bị một nhóm nghệ sĩ thị giác kiện vì sử dụng tác phẩm của họ để huấn luyện AI mà không xin phép. Tuy nhiên, vụ kiện của Disney và Universal là một bước ngoặt, bởi đây là lần đầu tiên các studio lớn của Hollywood tham gia vào cuộc chiến pháp lý chống lại AI sinh tạo. Điều này cho thấy mối lo ngại ngày càng tăng về cách công nghệ AI đang thách thức các quy định bản quyền truyền thống.
Những nhân vật nào bị sao chép?
Disney và Universal liệt kê một danh sách dài các nhân vật bị Midjourney sử dụng trái phép để tạo hình ảnh, bao gồm cả những biểu tượng văn hóa đại chúng.
Từ phía Disney, có thể kể đến các nhân vật như Bạch Tuyết (Snow White), Elsa và Anna từ “Nữ Hoàng Băng Giá” (Frozen), Ariel từ “Nàng Tiên Cá” (The Little Mermaid), Aladdin và Jasmine từ “Aladdin”, cùng với Lilo và Stitch. Đặc biệt, các nhân vật từ “Chiến Tranh Giữa Các Vì Sao” (Star Wars) như Darth Vader, Yoda, R2-D2, C-3PO, Mandalorian, Stormtrooper, Clone Trooper được nhắc đến nhiều. Marvel góp mặt với Iron Man, Spider-Man, Wolverine, còn Pixar có Buzz Lightyear và Wall-E. Phía Universal đưa ra các nhân vật như Minions từ “Kẻ Trộm Mặt Trăng” (Despicable Me), Shrek, Hiccup cùng rồng Toothless từ “Bí Kíp Luyện Rồng” (How to Train Your Dragon). Ngoài ra, các nhân vật từ “The Simpsons” như Homer Simpson cũng được đề cập.
Điểm đáng chú ý là Midjourney có thể tạo ra những hình ảnh gần giống hệt các nhân vật này chỉ từ những gợi ý chung chung, không cần nhắc trực tiếp tên nhân vật hay bộ phim. Ví dụ, một prompt như “người đàn ông mặc áo choàng cầm kiếm ánh sáng” có thể tạo ra hình ảnh Luke Skywalker từ Star Wars. Điều này, theo các studio, chứng minh rằng Midjourney đã sử dụng trái phép thư viện hình ảnh có bản quyền để huấn luyện mô hình AI, dẫn đến việc tái tạo và phân phối “vô số” bản sao trái phép.
Hành vi xâm phạm bản quyền tinh vi và có quy mô của Midjourney
Disney và Universal không chỉ dừng lại ở việc chỉ trích mà còn đưa ra các cáo buộc cụ thể về cách Midjourney vi phạm bản quyền. Đầu tiên, họ cho rằng Midjourney đã sao chép và phân phối công khai các nhân vật có bản quyền thông qua việc tạo hình ảnh theo yêu cầu của người dùng. Quá trình huấn luyện AI cũng bị chỉ trích, khi công ty này bị cáo buộc đã sao chép hàng loạt nội dung có bản quyền từ internet để xây dựng cơ sở dữ liệu. CEO David Holz từng thừa nhận trong một cuộc phỏng vấn với Forbes năm 2022 rằng Midjourney thực hiện “một cuộc càn quét lớn trên internet” để thu thập dữ liệu, không có cách nào để xác định nguồn gốc của hàng triệu hình ảnh được sử dụng.
Thứ hai, Midjourney bị cáo buộc sử dụng các hình ảnh vi phạm bản quyền trên trang “Explore” của mình để quảng bá dịch vụ và thu hút người dùng. Đây là nơi công ty công khai hiển thị các tác phẩm do người dùng tạo ra, bao gồm cả những hình ảnh có nhân vật như Yoda hay Minions, mà theo các studio, là hành vi vi phạm trực tiếp do chính Midjourney thực hiện.
Thứ ba, các studio chỉ trích Midjourney vì đã phớt lờ yêu cầu áp dụng các biện pháp bảo vệ bản quyền. Họ lập luận rằng Midjourney đã triển khai công nghệ ngăn chặn nội dung bạo lực hoặc khiêu ***, nên việc từ chối áp dụng các biện pháp tương tự để bảo vệ bản quyền là “cố ý và có tính toán”. Cuối cùng, các studio bày tỏ lo ngại về dịch vụ tạo video sắp ra mắt của Midjourney, cho rằng nó sẽ tiếp tục vi phạm bản quyền khi sử dụng dữ liệu huấn luyện từ các bộ phim của họ.
Ai phải chịu trách nhiệm?
Một trong những vấn đề pháp lý thú vị của vụ kiện là câu hỏi: Ai chịu trách nhiệm khi AI tạo ra nội dung vi phạm bản quyền? Một số ý kiến cho rằng người dùng cuối – tức là những người nhập prompt để tạo hình ảnh – mới là chủ thể vi phạm. Tuy nhiên, Disney và Universal lập luận rằng Midjourney phải chịu trách nhiệm trực tiếp vì ba lý do chính.
- Thứ nhất, chính Midjourney là bên tạo ra, phân phối và hiển thị công khai các hình ảnh vi phạm.
- Thứ hai, trang “Explore” do Midjourney quản lý là nơi công khai các nội dung vi phạm, khiến công ty trở thành chủ thể trực tiếp.
- Thứ ba, họ cáo buộc Midjourney biết rõ về các hành vi vi phạm, có khả năng ngăn chặn bằng các biện pháp kỹ thuật, nhưng cố ý khuyến khích hoặc tiếp tục để các hành vi này diễn ra, dẫn đến trách nhiệm gián tiếp (vicarious liability).
Vụ kiện này không chỉ là cuộc chiến giữa Disney, Universal và Midjourney mà còn đặt ra câu hỏi lớn về tương lai của AI sinh tạo và luật bản quyền. Hollywood từ lâu đã lo ngại về cách AI sử dụng trái phép tài sản trí tuệ, đặc biệt sau các cuộc đình công của diễn viên và biên kịch năm 2023, khi công nghệ AI trở thành tâm điểm tranh cãi.
Hiệp hội Điện ảnh Mỹ (Motion Picture Association) đã ủng hộ vụ kiện, nhấn mạnh rằng “bảo vệ bản quyền là xương sống của ngành công nghiệp”. Trong khi đó, Hiệp hội Công nghiệp Ghi âm Mỹ (RIAA) cũng lên tiếng, gọi đây là “lập trường quan trọng vì sự sáng tạo của con người”.
Từ góc độ công nghệ, các công ty AI như Midjourney lập luận rằng việc sử dụng dữ liệu công khai trên internet để huấn luyện là hợp pháp theo nguyên tắc fair use. Tuy nhiên, vụ kiện này có thể buộc ngành AI phải thay đổi cách tiếp cận, chẳng hạn như trả phí cấp phép cho các nhà sáng tạo hoặc áp dụng các biện pháp bảo vệ bản quyền nghiêm ngặt hơn. Theo TIME, nếu Disney và Universal thắng kiện, các mô hình AI mới có thể xuất hiện với cơ chế tôn trọng bản quyền, mở ra cơ hội cho các studio sử dụng AI một cách an toàn hơn.
