Thoại Viết Hoàng
Writer
Khi sức mạnh tính toán của chip ngày càng phát triển trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, một câu hỏi cũ lại xuất hiện: liệu khả năng phán đoán và tư duy đạo đức của con người có theo kịp tốc độ phát triển công nghệ?
Cuối tháng 9, DeepSeek phát hành phiên bản AI mới, V3.2-Exp, và ngay lập tức được công bố tương thích với các dòng chip nội địa do Huawei Ascend và Cambrian sản xuất.
AI không còn là khái niệm xa vời. Ngày nay, thay vì trích dẫn các nguồn học thuật, nhiều người trẻ đơn giản bắt đầu câu chuyện bằng cụm từ: "AI nói rằng...". Ngôn ngữ đơn giản và giao diện dễ sử dụng đã khiến các mô hình ngôn ngữ lớn trở thành nguồn thông tin phổ biến mới.
Chỉ vài ngày sau khi ra mắt, ứng dụng video do Sora2 tạo ra đã đạt hơn một triệu lượt tải, vượt cả ChatGPT. Trong khi đó, tính năng mua sắm tích hợp mới, ChatGPT Merchants, đang mở ra một cách tiếp cận tiêu dùng khác.
Thị trường tăng tốc, đầu tư bùng nổ
Ngành công nghiệp AI toàn cầu đang trong giai đoạn tăng tốc chưa từng thấy. Trong khi Trung Quốc tập trung vào phần cứng và phần mềm, các công ty công nghệ Mỹ đang xây dựng chuỗi cung ứng toàn diện – đôi khi được ví như "tàu chiến sắt".
Nvidia đầu tư 100 tỷ USD vào OpenAI. OpenAI dùng khoản tiền này mua dịch vụ điện toán đám mây từ Oracle, và Oracle tiếp tục mua GPU từ Nvidia. Chu trình khép kín này làm dấy lên lo ngại về một "bong bóng AI" – tương tự bong bóng dot-com đầu thế kỷ XXI.
AMD gần đây cũng bước vào cuộc chơi, khi OpenAI công bố sẽ sử dụng tối đa 6 GW GPU dòng AMD Instinct, với tiềm năng doanh thu 90 tỷ USD. Đổi lại, OpenAI có quyền mua tới 160 triệu cổ phiếu AMD với giá chỉ 0,01 USD.
Sự tương đồng giữa chu kỳ đầu tư hiện tại và bong bóng công nghệ trước kia là điều dễ nhận thấy. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng AI như Internet trước đây sẽ định hình lại thế giới.
Khoảng cách giữa công nghệ và con người
Tại một trung tâm thương mại trong kỳ nghỉ Quốc khánh Trung Quóc, một nghệ sĩ violin chơi bản nhạc du dương giữa đám đông thờ ơ. Cạnh đó, robot hình người biểu diễn những bước nhảy cứng nhắc nhưng lại thu hút ánh nhìn.
Sự kiện là một minh họa cho khoảng cách giữa tiến bộ công nghệ và phản ứng của công chúng. Từng bị chế giễu vì tạo ra hình ảnh sáu ngón tay, AI giờ đây tạo ra video gần như hoàn hảo với tốc độ cải thiện vượt xa dự đoán.
Giống như cách điện thoại thông minh thay đổi hoàn toàn hành vi của con người, AI đang âm thầm tái định hình xã hội hiện đại. Chúng ta không còn hỏi đường người lạ, kết bạn qua mạng chỉ bằng vài cú chạm và chia tay cũng bằng một cú nhấp chuột.
Tăng trưởng vật chất, tụt hậu tinh thần
Trong bốn thập kỷ, Trung Quốc đã đạt tốc độ phát triển vượt trội, rút ngắn hàng trăm năm tiến hóa công nghệ so với phương Tây. Nhưng trong khi nền văn minh vật chất tiến bộ nhanh chóng, sự phát triển tinh thần và giá trị lại không theo kịp.
Các mối quan hệ truyền thống tan rã, giá trị thế hệ trước không còn phù hợp, và nhiều người tìm đến tiêu dùng, giải trí để lấp đầy khoảng trống – chỉ để rồi cảm thấy trống rỗng hơn.
Tất cả thông tin đều được cô đọng: ba phút để tóm tắt phim, năm phút để diễn giải sách, mười phút để hiểu cả một ngành. Câu hỏi "Tôi là ai?", "Tôi đến từ đâu?" ngày càng mờ nhạt trong dòng thông tin hỗn loạn.
Công cụ phát triển, giá trị lùi lại phía sau?
Trong bộ phim "Oppenheimer", hình ảnh đoàn tàu hơi nước tượng trưng cho sự tiến triển không thể dừng lại của công nghệ, kể cả khi mục tiêu cuối cùng chưa rõ ràng.
Đạo diễn Christopher Nolan từng nói: "Oppenheimer đã tạo ra thế giới mà chúng ta đang sống – dù tốt hơn hay tệ hơn". Công nghệ hạt nhân là minh chứng cho khả năng thay đổi thế giới của khoa học và cũng là một lời cảnh tỉnh.
Ngày nay, lý trí công cụ chiếm ưu thế: làm thế nào để đạt hiệu quả tối đa, thay vì tự hỏi liệu điều đó có đáng không. Giá trị, triết học và ý nghĩa sống bị lùi lại phía sau.
Trong xã hội kỹ trị hiện đại, con người ngày càng vận hành như một bộ phận trong guồng máy. Câu chuyện "người thắp đèn" trong Hoàng tử bé - người liên tục bật tắt đèn mà không còn nhớ vì sao phải làm vậy là hình ảnh phản chiếu cho nhiều người hiện nay.
AI thông minh hơn, con người ít nghĩ hơn?
Việc tiếp cận tri thức ngày càng dễ dàng, từ việc tra sách đến tra Google, giờ đây là hỏi ChatGPT. Nhưng điều này cũng làm giảm không gian cho tư duy độc lập.
Tỷ lệ "ảo giác", hay các câu trả lời bịa đặt, của GPT-5 đã giảm 45% so với GPT-4o. AI đang ngày càng chính xác hơn, nhưng đồng thời, khả năng tự phân tích và phản biện của người dùng cũng dễ bị lệ thuộc.
Khi AI tích hợp vào thương mại và ra quyết định tiêu dùng, câu hỏi đặt ra là: ai kiểm soát xu hướng tư tưởng? AI liệu có giữ được tính khách quan?
Tệ hơn, nếu AI liên tục đưa ra kết luận thiên lệch mà người dùng tiếp nhận không phản biện, nguy cơ hình thành lối tư duy lệch chuẩn là có thật. Khi đó, AI không chỉ là công cụ, mà là người dẫn dắt tư tưởng.
Công cụ chỉ là công cụ, nhưng mục tiêu phải do con người xác định
Trong lịch sử, in ấn vừa truyền bá văn minh, vừa lan truyền thù hận. Năng lượng hạt nhân vừa thắp sáng nhân loại, vừa phủ bóng Hiroshima.
Và nay, trong kỷ nguyên AI, công nghệ sẽ tiếp tục phát triển nhưng khả năng đạo đức và giá trị của con người có thể không theo kịp.
Chỉ khi lý trí công cụ (“làm thế nào”) chịu phục tùng trước lý trí giá trị (“tại sao”), nhân loại mới có thể kiểm soát hướng đi của chính mình. Bằng không, "đoàn tàu hơi nước của số phận" sẽ lao nhanh về phía trước – và chúng ta chỉ là những hành khách không biết nó đang đi đâu.
Cuối tháng 9, DeepSeek phát hành phiên bản AI mới, V3.2-Exp, và ngay lập tức được công bố tương thích với các dòng chip nội địa do Huawei Ascend và Cambrian sản xuất.
AI không còn là khái niệm xa vời. Ngày nay, thay vì trích dẫn các nguồn học thuật, nhiều người trẻ đơn giản bắt đầu câu chuyện bằng cụm từ: "AI nói rằng...". Ngôn ngữ đơn giản và giao diện dễ sử dụng đã khiến các mô hình ngôn ngữ lớn trở thành nguồn thông tin phổ biến mới.
Chỉ vài ngày sau khi ra mắt, ứng dụng video do Sora2 tạo ra đã đạt hơn một triệu lượt tải, vượt cả ChatGPT. Trong khi đó, tính năng mua sắm tích hợp mới, ChatGPT Merchants, đang mở ra một cách tiếp cận tiêu dùng khác.
Thị trường tăng tốc, đầu tư bùng nổ
Ngành công nghiệp AI toàn cầu đang trong giai đoạn tăng tốc chưa từng thấy. Trong khi Trung Quốc tập trung vào phần cứng và phần mềm, các công ty công nghệ Mỹ đang xây dựng chuỗi cung ứng toàn diện – đôi khi được ví như "tàu chiến sắt".
Nvidia đầu tư 100 tỷ USD vào OpenAI. OpenAI dùng khoản tiền này mua dịch vụ điện toán đám mây từ Oracle, và Oracle tiếp tục mua GPU từ Nvidia. Chu trình khép kín này làm dấy lên lo ngại về một "bong bóng AI" – tương tự bong bóng dot-com đầu thế kỷ XXI.
AMD gần đây cũng bước vào cuộc chơi, khi OpenAI công bố sẽ sử dụng tối đa 6 GW GPU dòng AMD Instinct, với tiềm năng doanh thu 90 tỷ USD. Đổi lại, OpenAI có quyền mua tới 160 triệu cổ phiếu AMD với giá chỉ 0,01 USD.
Sự tương đồng giữa chu kỳ đầu tư hiện tại và bong bóng công nghệ trước kia là điều dễ nhận thấy. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng AI như Internet trước đây sẽ định hình lại thế giới.
Khoảng cách giữa công nghệ và con người
Tại một trung tâm thương mại trong kỳ nghỉ Quốc khánh Trung Quóc, một nghệ sĩ violin chơi bản nhạc du dương giữa đám đông thờ ơ. Cạnh đó, robot hình người biểu diễn những bước nhảy cứng nhắc nhưng lại thu hút ánh nhìn.
Sự kiện là một minh họa cho khoảng cách giữa tiến bộ công nghệ và phản ứng của công chúng. Từng bị chế giễu vì tạo ra hình ảnh sáu ngón tay, AI giờ đây tạo ra video gần như hoàn hảo với tốc độ cải thiện vượt xa dự đoán.
Giống như cách điện thoại thông minh thay đổi hoàn toàn hành vi của con người, AI đang âm thầm tái định hình xã hội hiện đại. Chúng ta không còn hỏi đường người lạ, kết bạn qua mạng chỉ bằng vài cú chạm và chia tay cũng bằng một cú nhấp chuột.
Tăng trưởng vật chất, tụt hậu tinh thần
Trong bốn thập kỷ, Trung Quốc đã đạt tốc độ phát triển vượt trội, rút ngắn hàng trăm năm tiến hóa công nghệ so với phương Tây. Nhưng trong khi nền văn minh vật chất tiến bộ nhanh chóng, sự phát triển tinh thần và giá trị lại không theo kịp.
Các mối quan hệ truyền thống tan rã, giá trị thế hệ trước không còn phù hợp, và nhiều người tìm đến tiêu dùng, giải trí để lấp đầy khoảng trống – chỉ để rồi cảm thấy trống rỗng hơn.
Tất cả thông tin đều được cô đọng: ba phút để tóm tắt phim, năm phút để diễn giải sách, mười phút để hiểu cả một ngành. Câu hỏi "Tôi là ai?", "Tôi đến từ đâu?" ngày càng mờ nhạt trong dòng thông tin hỗn loạn.
Công cụ phát triển, giá trị lùi lại phía sau?
Trong bộ phim "Oppenheimer", hình ảnh đoàn tàu hơi nước tượng trưng cho sự tiến triển không thể dừng lại của công nghệ, kể cả khi mục tiêu cuối cùng chưa rõ ràng.
Đạo diễn Christopher Nolan từng nói: "Oppenheimer đã tạo ra thế giới mà chúng ta đang sống – dù tốt hơn hay tệ hơn". Công nghệ hạt nhân là minh chứng cho khả năng thay đổi thế giới của khoa học và cũng là một lời cảnh tỉnh.
Ngày nay, lý trí công cụ chiếm ưu thế: làm thế nào để đạt hiệu quả tối đa, thay vì tự hỏi liệu điều đó có đáng không. Giá trị, triết học và ý nghĩa sống bị lùi lại phía sau.
Trong xã hội kỹ trị hiện đại, con người ngày càng vận hành như một bộ phận trong guồng máy. Câu chuyện "người thắp đèn" trong Hoàng tử bé - người liên tục bật tắt đèn mà không còn nhớ vì sao phải làm vậy là hình ảnh phản chiếu cho nhiều người hiện nay.
AI thông minh hơn, con người ít nghĩ hơn?
Việc tiếp cận tri thức ngày càng dễ dàng, từ việc tra sách đến tra Google, giờ đây là hỏi ChatGPT. Nhưng điều này cũng làm giảm không gian cho tư duy độc lập.
Tỷ lệ "ảo giác", hay các câu trả lời bịa đặt, của GPT-5 đã giảm 45% so với GPT-4o. AI đang ngày càng chính xác hơn, nhưng đồng thời, khả năng tự phân tích và phản biện của người dùng cũng dễ bị lệ thuộc.
Khi AI tích hợp vào thương mại và ra quyết định tiêu dùng, câu hỏi đặt ra là: ai kiểm soát xu hướng tư tưởng? AI liệu có giữ được tính khách quan?
Tệ hơn, nếu AI liên tục đưa ra kết luận thiên lệch mà người dùng tiếp nhận không phản biện, nguy cơ hình thành lối tư duy lệch chuẩn là có thật. Khi đó, AI không chỉ là công cụ, mà là người dẫn dắt tư tưởng.
Công cụ chỉ là công cụ, nhưng mục tiêu phải do con người xác định
Trong lịch sử, in ấn vừa truyền bá văn minh, vừa lan truyền thù hận. Năng lượng hạt nhân vừa thắp sáng nhân loại, vừa phủ bóng Hiroshima.
Và nay, trong kỷ nguyên AI, công nghệ sẽ tiếp tục phát triển nhưng khả năng đạo đức và giá trị của con người có thể không theo kịp.
Chỉ khi lý trí công cụ (“làm thế nào”) chịu phục tùng trước lý trí giá trị (“tại sao”), nhân loại mới có thể kiểm soát hướng đi của chính mình. Bằng không, "đoàn tàu hơi nước của số phận" sẽ lao nhanh về phía trước – và chúng ta chỉ là những hành khách không biết nó đang đi đâu.
