Hoàng Anh
Writer
Từ lâu chỉ được biết đến là thức ăn cho gia súc, bèo tấm (water lentils) gần đây đang gây chấn động giới khoa học. Với hàm lượng protein cực cao và nhiều công dụng y học, nó vừa được EU "bật đèn xanh" để trở thành thực phẩm cho người, được kỳ vọng là giải pháp cho an ninh lương thực toàn cầu.
Bèo tấm - loại thực vật rất quen thuộc với người nông Nhân dân Việt Nam
Không chỉ giàu dinh dưỡng và rất dễ trồng, bèo tấm còn đang được các nhà khoa học trên thế giới kỳ vọng sẽ trở thành một phần quan trọng trong giải pháp đảm bảo an ninh lương thực và giúp con người thích ứng với những tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Vì những lẽ đó, nó đang được ví von như một loại rau có khả năng “giải cứu thế giới” trước những mối đe dọa về môi trường.
Vào tháng 2 năm 2025, Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) đã chính thức phê duyệt việc đưa bèo tấm (tên tiếng Anh là water lentils – hạt đậu lăng nước) vào danh mục các loại rau tươi và rau đã qua chế biến được phép lưu hành trong toàn bộ Liên minh châu Âu. Đây là một bước ngoặt đáng chú ý, khi lần đầu tiên loài cây này được công nhận như một loại thực phẩm chính thức tại một trong những khu vực có những tiêu chuẩn khắt khe nhất thế giới về an toàn và giá trị dinh dưỡng.
Bèo tấm được sử dụng làm rau ăn (Ảnh: Wageningen University & Research)
Một nghiên cứu từ Đại học Wageningen (Hà Lan) đã cho thấy, bèo tấm có hàm lượng protein chiếm tới 43–45% trọng lượng khô – một con số cực kỳ ấn tượng, vượt qua nhiều loại rau xanh và cây họ đậu phổ biến hiện nay. Bên cạnh đó, bèo tấm còn chứa một lượng lớn các loại vitamin, khoáng chất và các chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe.
Với việc EU “bật đèn xanh”, cùng nhiều nghiên cứu uy tín đến từ các đại học lớn như Harvard hay Ben-Gurion, bèo tấm đang dần trở thành một biểu tượng mới cho xu hướng thực phẩm xanh và bền vững trên toàn cầu.
Theo các tài liệu của tiến sĩ khoa học Trần Công Khánh (Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền – CREDEP), bèo tấm có tên khoa học là Lemna minor L., thuộc họ Bèo tấm (Lemnaceae). Thân cây rất nhỏ, chỉ bao gồm một phiến lá hình bầu dục có màu xanh lục, rộng khoảng 4–5 mm, và mang một rễ nhỏ như sợi chỉ ở mặt dưới.
Theo Đông y, bèo tấm có vị cay, tính hàn, và có các công dụng như phát tán phong nhiệt, lợi tiểu, tiêu thũng (giảm sưng) và chống ngứa. Chính vì vậy, loại cây này đã được dân gian sử dụng để điều trị các tình trạng như sốt, viêm đường hô hấp, viêm khớp, bệnh vàng da (có liên quan đến gan) và nhiều vấn đề ngoài da như mụn nhọt hay ghẻ ngứa.
Liều dùng thông thường là từ 10–20g bèo tấm tươi, có thể được sắc lên để uống hoặc tán thành bột. Dạng thuốc sắc thường được dùng với liều từ 3–9g. Để dùng ngoài da, người ta thường giã cây tươi ra và đắp trực tiếp lên vùng bị viêm hoặc dùng nước đó để rửa. Bèo tấm cũng có thể được dùng ở dạng phơi khô để có thể tiện bảo quản quanh năm.
Không chỉ trong y học cổ truyền, y học hiện đại cũng đã bắt đầu chú ý đến loài thực vật này. Một nghiên cứu do các nhà khoa học tại Đại học Ben-Gurion (Israel) và Đại học Harvard (Mỹ) thực hiện đã cho thấy: chiết xuất từ một giống bèo tấm có tên là Mankai có tác dụng giúp làm giảm lượng đường huyết sau khi ăn ở các bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường type 2. Đây là một phát hiện quan trọng, cho thấy tiềm năng ứng dụng y học hiện đại của loài thực vật này.
Nuôi thử nghiệm bèo tấm (Ảnh: Wageningen University & Research)
Cụ thể, các chuyên gia khuyến cáo tuyệt đối không nên thu hái bèo từ các ao tù, các kênh nước đọng hoặc những nơi có nguồn nước thải bị ô nhiễm. Nguyên nhân là vì bèo tấm có khả năng hấp thụ các chất từ môi trường nước rất cao, do đó chúng có thể chứa các loại kim loại nặng, hóa chất độc hại, các mầm bệnh và ký sinh trùng.
Trên thực tế, bèo tấm là môi trường sống lý tưởng của một số loài ốc sên nhỏ, những loài ốc này có thể mang trong mình các loại giun, sán gây bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người nếu ăn phải.
Ngoài ra, những người bị các chứng rối loạn thần kinh hoặc có tiền sử bị dị ứng cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi muốn sử dụng bèo tấm làm thuốc hoặc thực phẩm. Cũng như nhiều loại thảo dược khác, việc dùng sai liều lượng hoặc không đúng cách có thể sẽ gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
Câu chuyện về cây bèo tấm là một minh chứng thú vị cho thấy, đôi khi những giải pháp cho các vấn đề lớn của tương lai lại có thể đến từ những thứ vô cùng gần gũi và giản dị xung quanh chúng ta.
Bèo tấm - loại thực vật rất quen thuộc với người nông Nhân dân Việt Nam
Từ ao làng Việt Nam đến bàn ăn châu Âu
Từ lâu, bèo tấm – loại thực vật nhỏ bé, trôi nổi và vô cùng phổ biến ở các vùng ao hồ nông thôn Việt Nam – vẫn thường chỉ được biết đến với công dụng làm thức ăn cho gia súc, gia cầm *******, gà, vịt, hoặc cho cá. Thế nhưng, những phát hiện khoa học gần đây đang làm thay đổi hoàn toàn cách chúng ta nhìn nhận về loài cây có vẻ ngoài khiêm tốn này.Không chỉ giàu dinh dưỡng và rất dễ trồng, bèo tấm còn đang được các nhà khoa học trên thế giới kỳ vọng sẽ trở thành một phần quan trọng trong giải pháp đảm bảo an ninh lương thực và giúp con người thích ứng với những tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu. Vì những lẽ đó, nó đang được ví von như một loại rau có khả năng “giải cứu thế giới” trước những mối đe dọa về môi trường.
Vào tháng 2 năm 2025, Cơ quan An toàn Thực phẩm châu Âu (EFSA) đã chính thức phê duyệt việc đưa bèo tấm (tên tiếng Anh là water lentils – hạt đậu lăng nước) vào danh mục các loại rau tươi và rau đã qua chế biến được phép lưu hành trong toàn bộ Liên minh châu Âu. Đây là một bước ngoặt đáng chú ý, khi lần đầu tiên loài cây này được công nhận như một loại thực phẩm chính thức tại một trong những khu vực có những tiêu chuẩn khắt khe nhất thế giới về an toàn và giá trị dinh dưỡng.
Bèo tấm được sử dụng làm rau ăn (Ảnh: Wageningen University & Research)
Một nghiên cứu từ Đại học Wageningen (Hà Lan) đã cho thấy, bèo tấm có hàm lượng protein chiếm tới 43–45% trọng lượng khô – một con số cực kỳ ấn tượng, vượt qua nhiều loại rau xanh và cây họ đậu phổ biến hiện nay. Bên cạnh đó, bèo tấm còn chứa một lượng lớn các loại vitamin, khoáng chất và các chất chống oxy hóa có lợi cho sức khỏe.
Với việc EU “bật đèn xanh”, cùng nhiều nghiên cứu uy tín đến từ các đại học lớn như Harvard hay Ben-Gurion, bèo tấm đang dần trở thành một biểu tượng mới cho xu hướng thực phẩm xanh và bền vững trên toàn cầu.
"Thần dược" dân gian ít ai ngờ tới
Ít người biết rằng, trong y học cổ truyền của Việt Nam và nhiều nước châu Á, bèo tấm vốn đã được sử dụng từ rất lâu như một vị thuốc dân dã.Theo các tài liệu của tiến sĩ khoa học Trần Công Khánh (Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển cây thuốc dân tộc cổ truyền – CREDEP), bèo tấm có tên khoa học là Lemna minor L., thuộc họ Bèo tấm (Lemnaceae). Thân cây rất nhỏ, chỉ bao gồm một phiến lá hình bầu dục có màu xanh lục, rộng khoảng 4–5 mm, và mang một rễ nhỏ như sợi chỉ ở mặt dưới.
Theo Đông y, bèo tấm có vị cay, tính hàn, và có các công dụng như phát tán phong nhiệt, lợi tiểu, tiêu thũng (giảm sưng) và chống ngứa. Chính vì vậy, loại cây này đã được dân gian sử dụng để điều trị các tình trạng như sốt, viêm đường hô hấp, viêm khớp, bệnh vàng da (có liên quan đến gan) và nhiều vấn đề ngoài da như mụn nhọt hay ghẻ ngứa.
Liều dùng thông thường là từ 10–20g bèo tấm tươi, có thể được sắc lên để uống hoặc tán thành bột. Dạng thuốc sắc thường được dùng với liều từ 3–9g. Để dùng ngoài da, người ta thường giã cây tươi ra và đắp trực tiếp lên vùng bị viêm hoặc dùng nước đó để rửa. Bèo tấm cũng có thể được dùng ở dạng phơi khô để có thể tiện bảo quản quanh năm.
Không chỉ trong y học cổ truyền, y học hiện đại cũng đã bắt đầu chú ý đến loài thực vật này. Một nghiên cứu do các nhà khoa học tại Đại học Ben-Gurion (Israel) và Đại học Harvard (Mỹ) thực hiện đã cho thấy: chiết xuất từ một giống bèo tấm có tên là Mankai có tác dụng giúp làm giảm lượng đường huyết sau khi ăn ở các bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường type 2. Đây là một phát hiện quan trọng, cho thấy tiềm năng ứng dụng y học hiện đại của loài thực vật này.
Nuôi thử nghiệm bèo tấm (Ảnh: Wageningen University & Research)
Những lưu ý quan trọng khi sử dụng bèo tấm
Dù được đánh giá rất cao về tiềm năng làm thực phẩm và dược liệu, người dùng vẫn cần phải hết sức cẩn trọng khi muốn sử dụng bèo tấm.Cụ thể, các chuyên gia khuyến cáo tuyệt đối không nên thu hái bèo từ các ao tù, các kênh nước đọng hoặc những nơi có nguồn nước thải bị ô nhiễm. Nguyên nhân là vì bèo tấm có khả năng hấp thụ các chất từ môi trường nước rất cao, do đó chúng có thể chứa các loại kim loại nặng, hóa chất độc hại, các mầm bệnh và ký sinh trùng.
Trên thực tế, bèo tấm là môi trường sống lý tưởng của một số loài ốc sên nhỏ, những loài ốc này có thể mang trong mình các loại giun, sán gây bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người nếu ăn phải.
Ngoài ra, những người bị các chứng rối loạn thần kinh hoặc có tiền sử bị dị ứng cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi muốn sử dụng bèo tấm làm thuốc hoặc thực phẩm. Cũng như nhiều loại thảo dược khác, việc dùng sai liều lượng hoặc không đúng cách có thể sẽ gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.
Câu chuyện về cây bèo tấm là một minh chứng thú vị cho thấy, đôi khi những giải pháp cho các vấn đề lớn của tương lai lại có thể đến từ những thứ vô cùng gần gũi và giản dị xung quanh chúng ta.
