Thế Việt
Writer
Ryan Norbauer, một cái tên nổi tiếng trong cộng đồng bàn phím cơ custom, đã dành nửa thập kỷ và một "núi tiền" để phát minh lại mọi thứ, từ switch, stabilizer cho đến vỏ máy, để tạo ra chiếc bàn phím Seneca. Đây là câu chuyện về một hành trình không khoan nhượng để theo đuổi sự hoàn hảo.
Trong giới những người đam mê bàn phím cơ, thuật ngữ “endgame” (tạm dịch: "điểm cuối)" là một kiểu nói đùa quen thuộc. "Endgame" là khi bạn cuối cùng cũng tìm ra được một chiếc bàn phím hoàn hảo về mọi mặt – từ layout, vỏ máy, tính năng, switch cho đến keycap – để bạn có thể ngừng việc mày mò với các linh kiện và thực sự tập trung vào công việc của mình. Nhưng rồi chỉ vài tháng sau, bạn lại nhìn thấy một thứ gì đó bóng bẩy và lại bắt đầu một hành trình mới.
Trong cuộc tìm kiếm "endgame" đó, hầu hết chúng ta đều phải chấp nhận một sự thỏa hiệp nào đó – thường là về thời gian hoặc tiền bạc. Đôi khi, thứ mà bạn đang tìm kiếm đơn giản là không tồn tại.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu bạn không phải thỏa hiệp? Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có đủ thời gian, sự kiên nhẫn, tầm nhìn sáng tạo và cả tiền bạc để có thể tạo ra chiếc bàn phím endgame của mình từ con số không? Và ý tôi là thực sự từ con số không, từ dây cáp cho đến từng chiếc switch và bộ ổn định (stabilizer).
Đó chính là cách mà chiếc bàn phím Seneca, chiếc bàn phím hoàn chỉnh đầu tiên từ công ty Norbauer & Co., đã ra đời. Nó có một bộ vỏ nhôm được phay nguyên khối với lớp hoàn thiện oxit plasma; một tấm plate bằng đồng thau nguyên khối; các switch điện dung tùy chỉnh; bộ stabilizer tốt nhất thế giới (cũng là hàng tùy chỉnh); các keycap có profile hình cầu với các ký tự được in ở giữa mang đậm phong cách retro; không có đèn nền; và một góc gõ hoàn toàn phẳng.
Seneca - chiếc bàn phím cơ đắt nhất thế giới hiện tại, giá chỉ" hơn 90 triệu đồng
Nó nặng tới hơn 3 kg và có giá 3.600 USD (hơn 92 triệu đồng).
Bạn có thể sẽ có một vài câu hỏi, như: Tại sao nó lại có giá 3.600 USD? Ai sẽ tạo ra một chiếc bàn phím đắt đỏ đến như vậy? Và liệu nó có thực sự tốt không?
Câu trả lời cho câu hỏi cuối cùng là dễ nhất. Có. Nó thật đáng kinh ngạc. Nó chắc chắn là chiếc bàn phím đẹp nhất mà bạn có thể mua được. Chất lượng hoàn thiện của nó là đáng kinh ngạc, các switch kiểu Topre của nó còn tốt hơn cả của Topre, các bộ stabilizer của nó tốt hơn của bất kỳ ai, và chiếc bàn phím này vừa đẹp mắt vừa mang lại một cảm giác gõ tuyệt vời. Seneca là một thành tựu kỹ thuật thực sự.
Câu trả lời cho hai câu hỏi đầu tiên chính là Ryan Norbauer.
Ryan Norbauer - "cha đẻ" của chiếc bàn phím cơ đắt nhất thế giới
Lớn lên ở West Virginia vào những năm 1990, xem bộ phim Star Trek: The Next Generation, Norbauer đã hấp thụ cả thẩm mỹ retro-modern và tầm nhìn về một thế giới bình đẳng, hậu khan hiếm của bộ phim. Chiếc bàn phím Seneca đại diện cho nỗ lực của Norbauer nhằm tạo ra chiếc bàn phím máy tính tốt nhất có thể, theo tiêu chuẩn và sở thích của riêng ông, mà không cần phải lo lắng về chi phí – loại bàn phím mang lại cảm giác giống như chúng ta nhớ về những chiếc bàn phím ngày xưa, vào cái thời mà chúng ta vẫn còn nghĩ rằng máy tính là một ý tưởng tốt đẹp.
Norbauer có một thói quen là muốn có những thứ không tồn tại, và sau đó tự tìm cách để xây dựng chúng từ đầu. Khoảng 20 năm trước, ông có ý tưởng về một trang web hẹn hò. "Tôi không có một đồng nào. Tôi đã bỏ dở chương trình tiến sĩ và tôi chỉ có ý tưởng này... và tôi không thể thuê ai để code nó cho tôi. Vì vậy, tôi đã nghĩ, 'OK, có lẽ mình phải tự học cách code thôi.'"
Nguyên mẫu Norbatouch, với các phím Galaxy Class của Norbauer trên bảng bên phải
Bàn phím Norbatouch màu be với phím bấm Galaxy Class
Sau khi bán đi các startup của mình, có đủ thời gian và tiền bạc, Norbauer đã theo đuổi đam mê với các bàn phím Topre. Đây là loại bàn phím sử dụng vòm cao su và lò xo hình nón, tạo ra cảm giác gõ nảy và "đã tay" mà các loại switch cơ học khác không thể sao chép được. Nhưng bàn phím Topre có rất ít tùy chọn và thường chỉ có vỏ nhựa. Norbauer muốn một bộ vỏ kim loại, ông không tìm thấy ai làm, và ông quyết định: "Thôi kệ, mình sẽ tự tìm cách làm."
Những bộ vỏ máy của ông, như Norbatouch hay Heavy Grail, đã trở thành huyền thoại. Nhưng ông vẫn chưa hài lòng. Ông muốn kiểm soát mọi khía cạnh của chiếc bàn phím. Thay vì chỉ sử dụng các linh kiện có sẵn, ông quyết định tạo ra thứ mà ông hằng mong muốn: một chiếc bàn phím với vỏ kim loại nặng, mang thẩm mỹ retro-futuristic của riêng ông, với cảm giác gõ nảy của switch điện dung kiểu Topre và khả năng tương thích với thế giới keycap custom rộng lớn.
Ông đã thuê một công ty kỹ thuật điện để thiết kế bảng mạch PCB, mà ông cho rằng sẽ là phần khó nhất, vì các bản sao công tắc Topre khá dễ kiếm. Việc đó mất khoảng một năm, lúc thì không. "Và rồi tôi nhận ra, 'Chết tiệt, tôi đoán là mình phải làm tất cả những thứ khác đi kèm với nó.' Và việc đó mất khoảng 5 năm.", ông thú nhận.
Đó là lúc dự án Seneca bắt đầu và "tham vọng của ông đã vượt ra ngoài tầm kiểm soát."
Switch tùy chỉnh: Ông không hài lòng với các switch Topre clone. Ông muốn một âm thanh gõ sâu hơn, độ rung lắc ít hơn và tương thích hoàn toàn với keycap kiểu MX. Phải mất tới bốn lần sửa đổi, với mỗi lần là một bộ khuôn ép phun đắt đỏ, ông mới tạo ra được chiếc switch ưng ý, có thêm một chân căn chỉnh thứ ba để keycap không bị lệch.
Stabilizer tùy chỉnh: Đây là một "cơn ác mộng" và đã "ngốn" của ông một "khẩu súng bazooka tiền mặt cá nhân". Stabilizer (bộ ổn định cho các phím dài như Spacebar, Shift) là phần khó chịu nhất của hầu hết các bàn phím, chúng thường kêu lạch cạch và đòi hỏi phải tự tay bôi trơn rất tỉ mỉ. Norbauer muốn giải quyết vấn đề này về mặt cơ khí. Sau một nỗ lực đầu tiên chỉ đạt "90% giải pháp", ông đã bắt đầu lại từ đầu. Ông đã làm việc với một công ty chuyên về động học để phát triển một cơ chế stabilizer hoàn toàn mới, sử dụng một loạt các bản lề có khớp nối phức tạp. Nó cực kỳ đắt đỏ để sản xuất và rất tốn thời gian để lắp ráp, nhưng nó tốt hơn. Và Seneca sử dụng thiết kế đó.
Đây chính là triết lý của Norbauer: "Mục tiêu của chúng tôi là làm cho thứ này trở nên tốt, và đó là tất cả những gì quan trọng. Vì vậy, bất cứ khi nào có một sự lựa chọn, tôi đều nói, 'Hãy đi theo con đường đúng đắn nhất và mặc kệ chi phí.' Và đó chính là triết lý của chiếc bàn phím này."
Công tắc Norbauer (bên phải) có thân tương thích MX, được thiết kế để tạo ra lực tối thiểu cần thiết để giữ cho keycap cố định. Phía dưới bên trái là thân Topre nguyên bản, và phía trên là thân Deskeys aftermarket
Swithch tùy chỉnh, stabilizer tùy chỉnh và tấm công tắc bằng đồng thau mạ crôm 5mm
Chiếc Seneca được lắp ráp bằng tay trong gara của Norbauer ở Los Angeles, với tốc độ một hoặc hai chiếc mỗi ngày, bởi chính Norbauer hoặc Taeha Kim – hay còn gọi là Taeha Types, một influencer và người build bàn phím custom nổi tiếng thế giới, người giờ đây đã trở thành nhân viên và nhà đầu tư của Norbauer & Co.
Norbauer thừa nhận ông chưa kiếm được lợi nhuận từ Seneca, ngay cả với mức giá 3.600 USD. Toàn bộ lợi nhuận từ các sản phẩm trước đây đã được "đốt" vào việc R&D cho Seneca. Ông không có ý định bán hàng triệu chiếc bàn phím. Thay vào đó, ông ví tầm nhìn của mình giống như Leica, công ty máy ảnh Đức. "Họ làm những điều điên rồ mà nếu không có họ thì sẽ không tồn tại, giống như chiếc máy ảnh đơn sắc của họ... Để có thể làm ra nó một cách hợp lý, bạn phải tính một mức giá rất cao, bởi vì có bao nhiêu người trên Trái Đất sẽ mua nó chứ? Nhưng tôi hạnh phúc hơn vì thứ đó tồn tại trên đời."
Một bộ phận lắp ráp giữa của Seneca, nhìn từ phía dưới. Bạn có thể thấy mái vòm linh hoạt và lò xo hình nón cho mỗi phím nằm trong tấm công tắc, trước khi PCB được gắn vào. Các bộ điều chỉnh sử dụng mái vòm nặng hơn các phím alpha theo mặc định
Giờ đây, khi đã có "full stack" công nghệ từ switch, stabilizer đến firmware, Norbauer có kế hoạch sẽ tạo ra những chiếc bàn phím khác. "Seneca là một chiếc bàn phím rất nặng, hấp thụ âm thanh, cho âm thanh gõ trầm ấm và là một thứ cố định trên bàn làm việc của bạn. Vì vậy, điều tiếp theo là đi đến một thái cực hoàn toàn khác."
Xưởng của Norbauer kiêm gara để xe
Đó có thể sẽ là một chiếc bàn phím layout 60% HHKB, nhẹ hơn, có thể làm từ polycarbonate hoặc sợi carbon, và có một âm thanh hoàn toàn khác.
Chiếc Seneca sẽ không làm bạn trở thành một nhà văn giỏi hơn. Hầu hết chúng ta không thể biện minh cho việc chi 3.600 USD cho một chiếc bàn phím. Nhưng sau khi trải nghiệm Seneca, người ta có thể hiểu tại sao lại có người làm vậy. Đó là một thành tựu kỹ thuật phi thường, và hiện tại, Seneca là nơi duy nhất mà những phát minh này tồn tại.
"Endgame" và hành trình tạo ra chiếc bàn phím 3.600 USD
Trong giới những người đam mê bàn phím cơ, thuật ngữ “endgame” (tạm dịch: "điểm cuối)" là một kiểu nói đùa quen thuộc. "Endgame" là khi bạn cuối cùng cũng tìm ra được một chiếc bàn phím hoàn hảo về mọi mặt – từ layout, vỏ máy, tính năng, switch cho đến keycap – để bạn có thể ngừng việc mày mò với các linh kiện và thực sự tập trung vào công việc của mình. Nhưng rồi chỉ vài tháng sau, bạn lại nhìn thấy một thứ gì đó bóng bẩy và lại bắt đầu một hành trình mới.
Trong cuộc tìm kiếm "endgame" đó, hầu hết chúng ta đều phải chấp nhận một sự thỏa hiệp nào đó – thường là về thời gian hoặc tiền bạc. Đôi khi, thứ mà bạn đang tìm kiếm đơn giản là không tồn tại.
Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu bạn không phải thỏa hiệp? Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn có đủ thời gian, sự kiên nhẫn, tầm nhìn sáng tạo và cả tiền bạc để có thể tạo ra chiếc bàn phím endgame của mình từ con số không? Và ý tôi là thực sự từ con số không, từ dây cáp cho đến từng chiếc switch và bộ ổn định (stabilizer).
Đó chính là cách mà chiếc bàn phím Seneca, chiếc bàn phím hoàn chỉnh đầu tiên từ công ty Norbauer & Co., đã ra đời. Nó có một bộ vỏ nhôm được phay nguyên khối với lớp hoàn thiện oxit plasma; một tấm plate bằng đồng thau nguyên khối; các switch điện dung tùy chỉnh; bộ stabilizer tốt nhất thế giới (cũng là hàng tùy chỉnh); các keycap có profile hình cầu với các ký tự được in ở giữa mang đậm phong cách retro; không có đèn nền; và một góc gõ hoàn toàn phẳng.
Seneca - chiếc bàn phím cơ đắt nhất thế giới hiện tại, giá chỉ" hơn 90 triệu đồng
Nó nặng tới hơn 3 kg và có giá 3.600 USD (hơn 92 triệu đồng).
Bạn có thể sẽ có một vài câu hỏi, như: Tại sao nó lại có giá 3.600 USD? Ai sẽ tạo ra một chiếc bàn phím đắt đỏ đến như vậy? Và liệu nó có thực sự tốt không?
Câu trả lời cho câu hỏi cuối cùng là dễ nhất. Có. Nó thật đáng kinh ngạc. Nó chắc chắn là chiếc bàn phím đẹp nhất mà bạn có thể mua được. Chất lượng hoàn thiện của nó là đáng kinh ngạc, các switch kiểu Topre của nó còn tốt hơn cả của Topre, các bộ stabilizer của nó tốt hơn của bất kỳ ai, và chiếc bàn phím này vừa đẹp mắt vừa mang lại một cảm giác gõ tuyệt vời. Seneca là một thành tựu kỹ thuật thực sự.
Câu trả lời cho hai câu hỏi đầu tiên chính là Ryan Norbauer.
Ryan Norbauer - "cha đẻ" của chiếc bàn phím cơ đắt nhất thế giới
Ryan Norbauer: Từ Star Trek đến "ông trùm" bàn phím Topre
Ryan Norbauer là một cái tên đã quá nổi tiếng trong cộng đồng bàn phím cơ vì những bộ vỏ máy (housing) cao cấp mà ông làm ra cho các dòng bàn phím Topre. Nhưng Seneca mới là chiếc bàn phím sẵn sàng để gõ đầu tiên của ông. Theo lời kể của ông, đó là một bước đi hợp lý tiếp theo trong một quá trình kéo dài cả thập kỷ để xây dựng nên chiếc bàn phím endgame của riêng mình, và công ty Norbauer & Co. chỉ là một sản phẩm phụ gần như là tình cờ của quá trình đó.Lớn lên ở West Virginia vào những năm 1990, xem bộ phim Star Trek: The Next Generation, Norbauer đã hấp thụ cả thẩm mỹ retro-modern và tầm nhìn về một thế giới bình đẳng, hậu khan hiếm của bộ phim. Chiếc bàn phím Seneca đại diện cho nỗ lực của Norbauer nhằm tạo ra chiếc bàn phím máy tính tốt nhất có thể, theo tiêu chuẩn và sở thích của riêng ông, mà không cần phải lo lắng về chi phí – loại bàn phím mang lại cảm giác giống như chúng ta nhớ về những chiếc bàn phím ngày xưa, vào cái thời mà chúng ta vẫn còn nghĩ rằng máy tính là một ý tưởng tốt đẹp.
Norbauer có một thói quen là muốn có những thứ không tồn tại, và sau đó tự tìm cách để xây dựng chúng từ đầu. Khoảng 20 năm trước, ông có ý tưởng về một trang web hẹn hò. "Tôi không có một đồng nào. Tôi đã bỏ dở chương trình tiến sĩ và tôi chỉ có ý tưởng này... và tôi không thể thuê ai để code nó cho tôi. Vì vậy, tôi đã nghĩ, 'OK, có lẽ mình phải tự học cách code thôi.'"
Nguyên mẫu Norbatouch, với các phím Galaxy Class của Norbauer trên bảng bên phải
Phát minh lại Switch và Stabilizer: Cuộc chơi "không cần quan tâm đến chi phí"
Sau khi bán đi các startup của mình, có đủ thời gian và tiền bạc, Norbauer đã theo đuổi đam mê với các bàn phím Topre. Đây là loại bàn phím sử dụng vòm cao su và lò xo hình nón, tạo ra cảm giác gõ nảy và "đã tay" mà các loại switch cơ học khác không thể sao chép được. Nhưng bàn phím Topre có rất ít tùy chọn và thường chỉ có vỏ nhựa. Norbauer muốn một bộ vỏ kim loại, ông không tìm thấy ai làm, và ông quyết định: "Thôi kệ, mình sẽ tự tìm cách làm."
Những bộ vỏ máy của ông, như Norbatouch hay Heavy Grail, đã trở thành huyền thoại. Nhưng ông vẫn chưa hài lòng. Ông muốn kiểm soát mọi khía cạnh của chiếc bàn phím. Thay vì chỉ sử dụng các linh kiện có sẵn, ông quyết định tạo ra thứ mà ông hằng mong muốn: một chiếc bàn phím với vỏ kim loại nặng, mang thẩm mỹ retro-futuristic của riêng ông, với cảm giác gõ nảy của switch điện dung kiểu Topre và khả năng tương thích với thế giới keycap custom rộng lớn.
Ông đã thuê một công ty kỹ thuật điện để thiết kế bảng mạch PCB, mà ông cho rằng sẽ là phần khó nhất, vì các bản sao công tắc Topre khá dễ kiếm. Việc đó mất khoảng một năm, lúc thì không. "Và rồi tôi nhận ra, 'Chết tiệt, tôi đoán là mình phải làm tất cả những thứ khác đi kèm với nó.' Và việc đó mất khoảng 5 năm.", ông thú nhận.
Đó là lúc dự án Seneca bắt đầu và "tham vọng của ông đã vượt ra ngoài tầm kiểm soát."
Switch tùy chỉnh: Ông không hài lòng với các switch Topre clone. Ông muốn một âm thanh gõ sâu hơn, độ rung lắc ít hơn và tương thích hoàn toàn với keycap kiểu MX. Phải mất tới bốn lần sửa đổi, với mỗi lần là một bộ khuôn ép phun đắt đỏ, ông mới tạo ra được chiếc switch ưng ý, có thêm một chân căn chỉnh thứ ba để keycap không bị lệch.
Stabilizer tùy chỉnh: Đây là một "cơn ác mộng" và đã "ngốn" của ông một "khẩu súng bazooka tiền mặt cá nhân". Stabilizer (bộ ổn định cho các phím dài như Spacebar, Shift) là phần khó chịu nhất của hầu hết các bàn phím, chúng thường kêu lạch cạch và đòi hỏi phải tự tay bôi trơn rất tỉ mỉ. Norbauer muốn giải quyết vấn đề này về mặt cơ khí. Sau một nỗ lực đầu tiên chỉ đạt "90% giải pháp", ông đã bắt đầu lại từ đầu. Ông đã làm việc với một công ty chuyên về động học để phát triển một cơ chế stabilizer hoàn toàn mới, sử dụng một loạt các bản lề có khớp nối phức tạp. Nó cực kỳ đắt đỏ để sản xuất và rất tốn thời gian để lắp ráp, nhưng nó tốt hơn. Và Seneca sử dụng thiết kế đó.
Đây chính là triết lý của Norbauer: "Mục tiêu của chúng tôi là làm cho thứ này trở nên tốt, và đó là tất cả những gì quan trọng. Vì vậy, bất cứ khi nào có một sự lựa chọn, tôi đều nói, 'Hãy đi theo con đường đúng đắn nhất và mặc kệ chi phí.' Và đó chính là triết lý của chiếc bàn phím này."
Công tắc Norbauer (bên phải) có thân tương thích MX, được thiết kế để tạo ra lực tối thiểu cần thiết để giữ cho keycap cố định. Phía dưới bên trái là thân Topre nguyên bản, và phía trên là thân Deskeys aftermarket
Swithch tùy chỉnh, stabilizer tùy chỉnh và tấm công tắc bằng đồng thau mạ crôm 5mm
Mô hình kinh doanh "kiểu Leica" và tương lai
Chiếc Seneca được lắp ráp bằng tay trong gara của Norbauer ở Los Angeles, với tốc độ một hoặc hai chiếc mỗi ngày, bởi chính Norbauer hoặc Taeha Kim – hay còn gọi là Taeha Types, một influencer và người build bàn phím custom nổi tiếng thế giới, người giờ đây đã trở thành nhân viên và nhà đầu tư của Norbauer & Co.
Norbauer thừa nhận ông chưa kiếm được lợi nhuận từ Seneca, ngay cả với mức giá 3.600 USD. Toàn bộ lợi nhuận từ các sản phẩm trước đây đã được "đốt" vào việc R&D cho Seneca. Ông không có ý định bán hàng triệu chiếc bàn phím. Thay vào đó, ông ví tầm nhìn của mình giống như Leica, công ty máy ảnh Đức. "Họ làm những điều điên rồ mà nếu không có họ thì sẽ không tồn tại, giống như chiếc máy ảnh đơn sắc của họ... Để có thể làm ra nó một cách hợp lý, bạn phải tính một mức giá rất cao, bởi vì có bao nhiêu người trên Trái Đất sẽ mua nó chứ? Nhưng tôi hạnh phúc hơn vì thứ đó tồn tại trên đời."
Một bộ phận lắp ráp giữa của Seneca, nhìn từ phía dưới. Bạn có thể thấy mái vòm linh hoạt và lò xo hình nón cho mỗi phím nằm trong tấm công tắc, trước khi PCB được gắn vào. Các bộ điều chỉnh sử dụng mái vòm nặng hơn các phím alpha theo mặc định
Giờ đây, khi đã có "full stack" công nghệ từ switch, stabilizer đến firmware, Norbauer có kế hoạch sẽ tạo ra những chiếc bàn phím khác. "Seneca là một chiếc bàn phím rất nặng, hấp thụ âm thanh, cho âm thanh gõ trầm ấm và là một thứ cố định trên bàn làm việc của bạn. Vì vậy, điều tiếp theo là đi đến một thái cực hoàn toàn khác."
Xưởng của Norbauer kiêm gara để xe
Trạm lắp ráp bộ ổn định trong xưởng của Norbauer | 
Thùng chứa các mái vòm chuyển mạch có trọng lượng khác nhau |
Đó có thể sẽ là một chiếc bàn phím layout 60% HHKB, nhẹ hơn, có thể làm từ polycarbonate hoặc sợi carbon, và có một âm thanh hoàn toàn khác.
Chiếc Seneca sẽ không làm bạn trở thành một nhà văn giỏi hơn. Hầu hết chúng ta không thể biện minh cho việc chi 3.600 USD cho một chiếc bàn phím. Nhưng sau khi trải nghiệm Seneca, người ta có thể hiểu tại sao lại có người làm vậy. Đó là một thành tựu kỹ thuật phi thường, và hiện tại, Seneca là nơi duy nhất mà những phát minh này tồn tại.
