Khôi Nguyên
Writer
AI không chỉ đang tác động đến cách chúng ta viết, mà nó còn đang thay đổi cả cách chúng ta nói và tương tác với người khác. Các nhà khoa học đã tìm thấy bằng chứng cho thấy sự đồng nhất đáng lo ngại trong ngôn ngữ của con người sau sự bùng nổ của AI tạo sinh.
Các nhà nghiên cứu đã và đang ghi nhận những sự thay đổi trong cách chúng ta nói và giao tiếp như một hệ quả của việc sử dụng ChatGPT – và họ nhận thấy rằng sự ảnh hưởng về mặt ngôn ngữ này đang tăng tốc và sẽ trở thành một thứ gì đó lớn hơn rất nhiều.
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học tại Viện Phát triển Con người Max Planck (Đức) đã phân tích gần 280.000 video YouTube từ các kênh học thuật và phát hiện ra rằng, trong 18 tháng sau khi ChatGPT được phát hành, những người nói đã sử dụng các từ như “meticulous” (tỉ mỉ), “delve” (đi sâu vào), “realm” (lĩnh vực) và “adept” (thành thạo) với tần suất cao hơn tới 51% so với ba năm trước đó.
Các nhà nghiên cứu đã loại trừ các khả năng thay đổi khác trước khi ChatGPT ra mắt và xác nhận rằng những từ này phù hợp với những từ mà mô hình AI ưa thích sử dụng. Điều đáng nói là, những người nói này không hề nhận ra rằng ngôn ngữ của họ đang thay đổi. Và đó chính xác là vấn đề.
Một từ đặc biệt đã nổi bật đối với các nhà nghiên cứu như một loại "dấu hiệu" ngôn ngữ. Từ “delve” đã trở thành một mật mã học thuật, một dấu hiệu neon giữa mọi cuộc trò chuyện, nhấp nháy rằng "ChatGPT đã ở đây". "Chúng ta đang tiếp thu vốn từ vựng ảo này vào trong giao tiếp hàng ngày của mình," ông Hiromu Yakura, tác giả chính của nghiên cứu và là một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Viện Max Planck, cho biết.
Nhưng vấn đề không chỉ là chúng ta đang sử dụng ngôn ngữ của AI – mà là về cách chúng ta đang bắt đầu có âm điệu giống như nó. Ngay cả khi các nghiên cứu hiện tại chủ yếu tập trung vào từ vựng, các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng ảnh hưởng của AI đang bắt đầu xuất hiện cả trong giọng điệu – dưới hình thức các bài nói dài hơn, có cấu trúc hơn và biểu cảm cảm xúc bị giảm đi.
Nhưng nếu mọi người tin rằng đối tác của họ đang sử dụng AI trong cuộc tương tác, họ lại đánh giá đối tác của mình là kém hợp tác và đòi hỏi nhiều hơn. Điều quan trọng là, không phải việc sử dụng AI thực tế đã làm họ khó chịu – mà là sự nghi ngờ về nó.
Nghịch lý này – AI vừa cải thiện giao tiếp vừa nuôi dưỡng sự nghi ngờ – chỉ ra một sự mất mát lòng tin sâu sắc hơn, theo ông Mor Naaman, giáo sư Khoa học Thông tin tại Cornell Tech. Ông đã xác định ba cấp độ "tín hiệu con người" mà chúng ta đã mất đi khi áp dụng AI vào giao tiếp của mình:
Nghiên cứu này tiết lộ rằng AI không chỉ ưa thích tiếng Anh-Mỹ chuẩn, mà nó còn tích cực "làm phẳng" các phương ngữ khác theo những cách có thể làm giảm giá trị của những người nói chúng.
Khi mọi người xung quanh chúng ta bắt đầu có âm điệu "chuẩn xác", chúng ta sẽ mất đi những vấp váp trong lời nói, những thành ngữ địa phương, và những cụm từ khác lạ, những thứ vốn là tín hiệu của sự tổn thương, sự chân thật và tính người.
Chúng ta đang tiến đến một điểm phân chia, nơi tác động của AI đối với cách chúng ta nói và viết di chuyển giữa hai cực: một bên là sự chuẩn hóa, như việc tạo mẫu cho các email chuyên nghiệp hoặc các bài thuyết trình trang trọng, và một bên là sự thể hiện chân thực trong các không gian cá nhân và cảm xúc.
Tương lai không được định trước giữa sự đồng nhất hóa và sự siêu cá nhân hóa: nó phụ thuộc vào việc liệu chúng ta có phải là những người tham gia có ý thức vào sự thay đổi đó hay không. Đây không phải là một câu hỏi về việc liệu AI có tiếp tục định hình cách chúng ta nói hay không – bởi vì nó chắc chắn sẽ làm vậy – mà là liệu chúng ta có chủ động lựa chọn để bảo tồn không gian cho những nét độc đáo trong lời nói và sự lộn xộn về cảm xúc, những thứ làm cho giao tiếp trở nên có thể nhận ra được, và không thể thay thế của con người.
"Giọng nói AI" và sự đồng nhất đáng lo ngại
Hãy tham gia vào bất kỳ một cuộc gọi Zoom nào, bước vào bất kỳ một giảng đường nào, hoặc xem bất kỳ một video YouTube nào, và hãy lắng nghe một cách cẩn thận. Vượt qua lớp nội dung và đi sâu vào các cấu trúc ngôn ngữ, bạn sẽ tìm thấy một sự đồng nhất đang dần len lỏi của "giọng nói AI".Các nhà nghiên cứu đã và đang ghi nhận những sự thay đổi trong cách chúng ta nói và giao tiếp như một hệ quả của việc sử dụng ChatGPT – và họ nhận thấy rằng sự ảnh hưởng về mặt ngôn ngữ này đang tăng tốc và sẽ trở thành một thứ gì đó lớn hơn rất nhiều.
Trong một nghiên cứu, các nhà khoa học tại Viện Phát triển Con người Max Planck (Đức) đã phân tích gần 280.000 video YouTube từ các kênh học thuật và phát hiện ra rằng, trong 18 tháng sau khi ChatGPT được phát hành, những người nói đã sử dụng các từ như “meticulous” (tỉ mỉ), “delve” (đi sâu vào), “realm” (lĩnh vực) và “adept” (thành thạo) với tần suất cao hơn tới 51% so với ba năm trước đó.
Các nhà nghiên cứu đã loại trừ các khả năng thay đổi khác trước khi ChatGPT ra mắt và xác nhận rằng những từ này phù hợp với những từ mà mô hình AI ưa thích sử dụng. Điều đáng nói là, những người nói này không hề nhận ra rằng ngôn ngữ của họ đang thay đổi. Và đó chính xác là vấn đề.
Một từ đặc biệt đã nổi bật đối với các nhà nghiên cứu như một loại "dấu hiệu" ngôn ngữ. Từ “delve” đã trở thành một mật mã học thuật, một dấu hiệu neon giữa mọi cuộc trò chuyện, nhấp nháy rằng "ChatGPT đã ở đây". "Chúng ta đang tiếp thu vốn từ vựng ảo này vào trong giao tiếp hàng ngày của mình," ông Hiromu Yakura, tác giả chính của nghiên cứu và là một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Viện Max Planck, cho biết.
Nhưng vấn đề không chỉ là chúng ta đang sử dụng ngôn ngữ của AI – mà là về cách chúng ta đang bắt đầu có âm điệu giống như nó. Ngay cả khi các nghiên cứu hiện tại chủ yếu tập trung vào từ vựng, các nhà nghiên cứu nghi ngờ rằng ảnh hưởng của AI đang bắt đầu xuất hiện cả trong giọng điệu – dưới hình thức các bài nói dài hơn, có cấu trúc hơn và biểu cảm cảm xúc bị giảm đi.
Mất mát tín hiệu con người và sự hoài nghi gia tăng
Sự ảnh hưởng của AI thể hiện rõ ràng nhất trong các chức năng như trả lời thông minh (smart replies), tự động sửa lỗi (autocorrect), và kiểm tra chính tả. Một nghiên cứu từ Đại học Cornell (Mỹ) đã xem xét việc chúng ta sử dụng các câu trả lời thông minh trong các cuộc trò chuyện và phát hiện ra rằng, việc sử dụng các câu trả lời thông minh làm tăng sự hợp tác và cảm giác gần gũi giữa những người tham gia, vì người dùng cuối cùng sẽ chọn các ngôn ngữ có cảm xúc tích cực hơn.Nhưng nếu mọi người tin rằng đối tác của họ đang sử dụng AI trong cuộc tương tác, họ lại đánh giá đối tác của mình là kém hợp tác và đòi hỏi nhiều hơn. Điều quan trọng là, không phải việc sử dụng AI thực tế đã làm họ khó chịu – mà là sự nghi ngờ về nó.
Nghịch lý này – AI vừa cải thiện giao tiếp vừa nuôi dưỡng sự nghi ngờ – chỉ ra một sự mất mát lòng tin sâu sắc hơn, theo ông Mor Naaman, giáo sư Khoa học Thông tin tại Cornell Tech. Ông đã xác định ba cấp độ "tín hiệu con người" mà chúng ta đã mất đi khi áp dụng AI vào giao tiếp của mình:
- Tín hiệu về tính người cơ bản: những dấu hiệu nói lên sự chân thật của chúng ta như một con người, như những khoảnh khắc dễ bị tổn thương hoặc các nghi thức cá nhân.
- Tín hiệu về sự chú ý và nỗ lực: chứng minh rằng "tôi đã đủ quan tâm để tự mình viết ra điều này."
- Tín hiệu về khả năng: thể hiện khiếu hài hước, năng lực và con người thật của chúng ta với người khác.
Khi AI "làm phẳng" sự đa dạng ngôn ngữ
Vấn đề về lòng tin càng trở nên phức tạp hơn khi bạn nhận ra rằng AI đang âm thầm thiết lập xem ai mới là người có "giọng nói hợp pháp". Một nghiên cứu của Đại học California, Berkeley đã phát hiện ra rằng các phản hồi của AI thường chứa đựng những định kiến hoặc những sự mô phỏng không chính xác khi được yêu cầu sử dụng các phương ngữ khác ngoài tiếng Anh-Mỹ chuẩn (Standard American English).Nghiên cứu này tiết lộ rằng AI không chỉ ưa thích tiếng Anh-Mỹ chuẩn, mà nó còn tích cực "làm phẳng" các phương ngữ khác theo những cách có thể làm giảm giá trị của những người nói chúng.
Khi mọi người xung quanh chúng ta bắt đầu có âm điệu "chuẩn xác", chúng ta sẽ mất đi những vấp váp trong lời nói, những thành ngữ địa phương, và những cụm từ khác lạ, những thứ vốn là tín hiệu của sự tổn thương, sự chân thật và tính người.
Chúng ta đang tiến đến một điểm phân chia, nơi tác động của AI đối với cách chúng ta nói và viết di chuyển giữa hai cực: một bên là sự chuẩn hóa, như việc tạo mẫu cho các email chuyên nghiệp hoặc các bài thuyết trình trang trọng, và một bên là sự thể hiện chân thực trong các không gian cá nhân và cảm xúc.
Tương lai không được định trước giữa sự đồng nhất hóa và sự siêu cá nhân hóa: nó phụ thuộc vào việc liệu chúng ta có phải là những người tham gia có ý thức vào sự thay đổi đó hay không. Đây không phải là một câu hỏi về việc liệu AI có tiếp tục định hình cách chúng ta nói hay không – bởi vì nó chắc chắn sẽ làm vậy – mà là liệu chúng ta có chủ động lựa chọn để bảo tồn không gian cho những nét độc đáo trong lời nói và sự lộn xộn về cảm xúc, những thứ làm cho giao tiếp trở nên có thể nhận ra được, và không thể thay thế của con người.
