Thế Việt
Writer
Một vệ tinh liên lạc của NASA, vốn đã ngừng hoạt động từ năm 1967, vừa bất ngờ phát ra một chớp sóng vô tuyến cực mạnh, khiến các nhà thiên văn học bối rối. Khám phá này không chỉ là một bí ẩn khoa học thú vị mà còn đặt ra những câu hỏi mới về các hiện tượng xảy ra trong môi trường không gian khắc nghiệt.
Vào tháng 6 năm 2024, khi đang sử dụng Kính viễn vọng ASKAP tại Tây Úc để tìm kiếm các chớp sóng vô tuyến nhanh (FRB) từ những thiên hà xa xôi, các nhà khoa học đã thu được một tín hiệu vô cùng kỳ lạ. Tín hiệu này không đến từ không gian sâu thẳm mà dường như xuất phát từ ngay bên trong dải Ngân Hà và ở rất gần Trái Đất.
Sau quá trình truy tìm nguồn gốc, nhóm nghiên cứu do ông Clancy James tại Đại học Curtin (Úc) dẫn đầu đã xác định vệ tinh Relay 2 là nguồn phát khả thi duy nhất. Đây là một điều đáng kinh ngạc, bởi Relay 2 là một vệ tinh liên lạc của NASA, được phóng vào năm 1964 và đã ngừng hoạt động hoàn toàn vào năm 1967 sau khi các bộ phát đáp trên tàu bị hỏng.
"Đây là một xung vô tuyến cực kỳ mạnh, vượt xa mọi thứ khác trên bầu trời trong một thời gian rất ngắn," ông Clancy James cho biết. Xung tín hiệu này chỉ kéo dài 30 nano giây, một khoảng thời gian quá ngắn và không phù hợp với bất kỳ hệ thống truyền phát nào từng có trên vệ tinh, loại trừ khả năng đây là một tín hiệu được phát đi có chủ ý.
Vệ tinh Relay 2 phóng vào năm 1964
Vậy, điều gì đã khiến một vệ tinh "chết" có thể phát ra một tín hiệu mạnh mẽ như vậy sau gần 60 năm? Trong một nghiên cứu được công bố trên trang lưu trữ khoa học arXiv, nhóm của ông James đã đề xuất hai giả thuyết chính.
Giả thuyết đầu tiên là vệ tinh có thể đã bị một vi thiên thạch va phải. Một cú va chạm như vậy có thể tạo ra một đám mây plasma hoặc một trường điện trên bề mặt tàu vũ trụ, từ đó phát ra sóng vô tuyến.
Tuy nhiên, giả thuyết được cho là có khả năng cao hơn là sự phóng tĩnh điện (ESD). Đây là hiện tượng xảy ra khi có một dòng điện đột ngột chạy giữa hai bề mặt hoặc vật liệu có điện tích khác nhau trên tàu vũ trụ. Theo thời gian, các vệ tinh quay quanh Trái Đất có thể tích tụ điện tích do tương tác với môi trường không gian, và khi điện tích này được giải phóng đột ngột, nó có thể tạo ra một chớp sóng vô tuyến.
Bà Karen Aplin, một giáo sư về công nghệ không gian tại Đại học Bristol (Anh), cho biết việc xác định chính xác nguyên nhân là rất khó khăn, bởi các tín hiệu do cả hai hiện tượng (va chạm vi thiên thạch và phóng tĩnh điện) tạo ra sẽ rất giống nhau.
Khám phá này không chỉ là một câu chuyện thú vị về một "vệ tinh ma" mà còn mang lại những giá trị khoa học quan trọng. Nó giúp các nhà thiên văn học hiểu rõ hơn về các nguồn tín hiệu vô tuyến có thể gây nhiễu trong vũ trụ và cung cấp dữ liệu quý giá về các hiện tượng vật lý xảy ra với các vật thể nhân tạo sau nhiều thập kỷ trôi nổi trên quỹ đạo Trái Đất.
Tín hiệu bí ẩn từ một "bóng ma" trên quỹ đạo
Vào tháng 6 năm 2024, khi đang sử dụng Kính viễn vọng ASKAP tại Tây Úc để tìm kiếm các chớp sóng vô tuyến nhanh (FRB) từ những thiên hà xa xôi, các nhà khoa học đã thu được một tín hiệu vô cùng kỳ lạ. Tín hiệu này không đến từ không gian sâu thẳm mà dường như xuất phát từ ngay bên trong dải Ngân Hà và ở rất gần Trái Đất.
Sau quá trình truy tìm nguồn gốc, nhóm nghiên cứu do ông Clancy James tại Đại học Curtin (Úc) dẫn đầu đã xác định vệ tinh Relay 2 là nguồn phát khả thi duy nhất. Đây là một điều đáng kinh ngạc, bởi Relay 2 là một vệ tinh liên lạc của NASA, được phóng vào năm 1964 và đã ngừng hoạt động hoàn toàn vào năm 1967 sau khi các bộ phát đáp trên tàu bị hỏng.
"Đây là một xung vô tuyến cực kỳ mạnh, vượt xa mọi thứ khác trên bầu trời trong một thời gian rất ngắn," ông Clancy James cho biết. Xung tín hiệu này chỉ kéo dài 30 nano giây, một khoảng thời gian quá ngắn và không phù hợp với bất kỳ hệ thống truyền phát nào từng có trên vệ tinh, loại trừ khả năng đây là một tín hiệu được phát đi có chủ ý.
Vệ tinh Relay 2 phóng vào năm 1964
Vi thiên thạch hay sự phóng tĩnh điện?
Vậy, điều gì đã khiến một vệ tinh "chết" có thể phát ra một tín hiệu mạnh mẽ như vậy sau gần 60 năm? Trong một nghiên cứu được công bố trên trang lưu trữ khoa học arXiv, nhóm của ông James đã đề xuất hai giả thuyết chính.
Giả thuyết đầu tiên là vệ tinh có thể đã bị một vi thiên thạch va phải. Một cú va chạm như vậy có thể tạo ra một đám mây plasma hoặc một trường điện trên bề mặt tàu vũ trụ, từ đó phát ra sóng vô tuyến.
Tuy nhiên, giả thuyết được cho là có khả năng cao hơn là sự phóng tĩnh điện (ESD). Đây là hiện tượng xảy ra khi có một dòng điện đột ngột chạy giữa hai bề mặt hoặc vật liệu có điện tích khác nhau trên tàu vũ trụ. Theo thời gian, các vệ tinh quay quanh Trái Đất có thể tích tụ điện tích do tương tác với môi trường không gian, và khi điện tích này được giải phóng đột ngột, nó có thể tạo ra một chớp sóng vô tuyến.
Một bí ẩn chưa có lời giải cuối cùng
Bà Karen Aplin, một giáo sư về công nghệ không gian tại Đại học Bristol (Anh), cho biết việc xác định chính xác nguyên nhân là rất khó khăn, bởi các tín hiệu do cả hai hiện tượng (va chạm vi thiên thạch và phóng tĩnh điện) tạo ra sẽ rất giống nhau.
Khám phá này không chỉ là một câu chuyện thú vị về một "vệ tinh ma" mà còn mang lại những giá trị khoa học quan trọng. Nó giúp các nhà thiên văn học hiểu rõ hơn về các nguồn tín hiệu vô tuyến có thể gây nhiễu trong vũ trụ và cung cấp dữ liệu quý giá về các hiện tượng vật lý xảy ra với các vật thể nhân tạo sau nhiều thập kỷ trôi nổi trên quỹ đạo Trái Đất.
