Dũng Đỗ
Writer
Khép lại năm 2024 với những bước dò đường, năm 2025 đã chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI) sang kỷ nguyên "thực dụng". Mở màn bằng cú sốc từ Trung Quốc mang tên DeepSeek, thị trường công nghệ toàn cầu đã trải qua 12 tháng đầy biến động với cuộc chạy đua về chi phí, sự bùng nổ của các tác nhân AI (AI Agent) và những cái bắt tay trị giá hàng trăm tỷ USD.
Cuối tháng 1, công ty khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek đã tạo nên một cơn địa chấn toàn cầu khi công bố hai mô hình V3 và R1. Sự kiện này được tạp chí Business Today ví như "khoảnh khắc Sputnik" thứ hai, ám chỉ sự trỗi dậy bất ngờ của một thế lực mới khiến phương Tây phải giật mình. Trong khi các "ông lớn" như OpenAI, Google hay Meta đang tiêu tốn hàng tỷ USD để vận hành các siêu máy tính đắt đỏ, mô hình R1 của DeepSeek lại gây sốc khi được đào tạo trên các dòng chip giá rẻ, sử dụng mã nguồn mở với chi phí chỉ dưới 6 triệu USD – rẻ hơn tới 96,4% so với mô hình o1 của OpenAI nhưng vẫn đạt hiệu suất tương đương.
Sự xuất hiện của DeepSeek đã buộc thị trường phải tái định hình và bước vào cuộc đua "xuống đáy" về giá. Hệ quả là ngành công nghiệp AI phân hóa thành ba nhánh rõ rệt: các mô hình quy mô lớn phục vụ nghiên cứu khoa học; các mô hình phổ thông tối ưu cho chatbot và văn bản; và các mô hình chuyên biệt dành cho từng lĩnh vực cụ thể như luật hay chăm sóc khách hàng. Xu hướng này giúp doanh nghiệp giảm bớt sự phụ thuộc vào các trung tâm dữ liệu khổng lồ, mở đường cho việc triển khai AI nội bộ trên phần cứng thế hệ cũ.
Năm 2025 cũng đánh dấu sự hoàn thiện vượt bậc của AI đa phương thức, xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo. Các công cụ video như OpenAI Sora, Google Veo 3 hay Runway Gen-4 đã khắc phục được điểm yếu cố hữu về tính nhất quán vật lý, cho phép tạo ra các video dài vài phút với độ chân thực cao, giúp ngành điện ảnh và quảng cáo cắt giảm 40-60% chi phí sản xuất. Trong lĩnh vực âm nhạc và thiết kế đồ họa, AI cũng chứng tỏ năng lực "bao thầu" từ khâu ý tưởng đến sản phẩm hoàn thiện, dù điều này cũng dấy lên những lo ngại về vấn đề bản quyền và "rác nội dung".
Một điểm sáng khác là sự bùng nổ của AI Agent – các tác nhân trí tuệ nhân tạo có khả năng thực thi chuỗi hành động thay con người. Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, AI Agent giờ đây có thể thao tác như một nhân viên thực thụ: điều khiển chuột, sử dụng phần mềm văn phòng hay thậm chí tự viết mã (coding). Thuật ngữ "Vibe Coding" đã được từ điển Collins chọn là từ tiêu biểu của năm, phản ánh sự thay đổi căn bản trong cách thức lập trình. Tuy nhiên, mặt trái của sự tiến bộ này là làn sóng sa thải nhân sự công nghệ, khi các tập đoàn lớn như Amazon, Microsoft và Salesforce cắt giảm hàng chục nghìn việc làm để tinh gọn bộ máy và nhường chỗ cho AI.
Cơn khát chip AI đã chuyển sang giai đoạn tự chủ hóa. Các tập đoàn công nghệ không còn muốn phụ thuộc hoàn toàn vào Nvidia mà bắt đầu phát triển các dòng chip riêng như Stargate (Microsoft & OpenAI), TPU (Google) hay Trainium (Amazon) để tối ưu hóa chi phí và hiệu suất.
Song song đó, cuộc chiến giành giật nhân tài cũng diễn ra gay gắt chưa từng có. Meta của Mark Zuckerberg đã chi tới 14,3 tỷ USD để thâu tóm ScaleAI nhằm lôi kéo nhân tài về phục vụ tham vọng "siêu trí tuệ cá nhân". Thung lũng Silicon chứng kiến những cuộc "đi đêm", những lời hứa hẹn về mức thu nhập trăm triệu USD và cả những cú "lật kèo" phút chót, điển hình là thương vụ OpenAI và Windsurf đổ bể, dẫn đến sự ra đi của hàng loạt nhà nghiên cứu cấp cao.
Năm 2025 cũng là năm của những liên minh tỷ USD. Siêu dự án Stargate với vốn đầu tư lên tới 500 tỷ USD giữa OpenAI, Oracle và SoftBank là minh chứng rõ nét nhất cho quy mô của cuộc chơi này. Nvidia cũng không đứng ngoài cuộc khi cam kết rót 100 tỷ USD vào phần cứng cho OpenAI và đầu tư vào Anthropic. Đáng chú ý, OpenAI đã đạt được thỏa thuận trị giá 1 tỷ USD với Disney để sử dụng kho dữ liệu khổng lồ cho việc huấn luyện mô hình video, một động thái nhằm giải quyết bài toán bản quyền đang gây tranh cãi.
Nhìn lại năm 2025, có thể thấy AI đã thâm nhập sâu rộng vào mọi ngõ ngách của đời sống kinh tế - xã hội. Bên cạnh những thành tựu rực rỡ, thế giới cũng đang phải đối mặt với những thách thức pháp lý và đạo đức chưa từng có. Việc Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo cho thấy sự chủ động thích ứng của các chính phủ trước làn sóng công nghệ không thể đảo ngược này.
DeepSeek và "khoảnh khắc Sputnik" của ngành AI
Cuối tháng 1, công ty khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek đã tạo nên một cơn địa chấn toàn cầu khi công bố hai mô hình V3 và R1. Sự kiện này được tạp chí Business Today ví như "khoảnh khắc Sputnik" thứ hai, ám chỉ sự trỗi dậy bất ngờ của một thế lực mới khiến phương Tây phải giật mình. Trong khi các "ông lớn" như OpenAI, Google hay Meta đang tiêu tốn hàng tỷ USD để vận hành các siêu máy tính đắt đỏ, mô hình R1 của DeepSeek lại gây sốc khi được đào tạo trên các dòng chip giá rẻ, sử dụng mã nguồn mở với chi phí chỉ dưới 6 triệu USD – rẻ hơn tới 96,4% so với mô hình o1 của OpenAI nhưng vẫn đạt hiệu suất tương đương.
Sự xuất hiện của DeepSeek đã buộc thị trường phải tái định hình và bước vào cuộc đua "xuống đáy" về giá. Hệ quả là ngành công nghiệp AI phân hóa thành ba nhánh rõ rệt: các mô hình quy mô lớn phục vụ nghiên cứu khoa học; các mô hình phổ thông tối ưu cho chatbot và văn bản; và các mô hình chuyên biệt dành cho từng lĩnh vực cụ thể như luật hay chăm sóc khách hàng. Xu hướng này giúp doanh nghiệp giảm bớt sự phụ thuộc vào các trung tâm dữ liệu khổng lồ, mở đường cho việc triển khai AI nội bộ trên phần cứng thế hệ cũ.
Sự trưởng thành của AI tạo sinh và kỷ nguyên "Vibe Coding"
Năm 2025 cũng đánh dấu sự hoàn thiện vượt bậc của AI đa phương thức, xóa nhòa ranh giới giữa thực và ảo. Các công cụ video như OpenAI Sora, Google Veo 3 hay Runway Gen-4 đã khắc phục được điểm yếu cố hữu về tính nhất quán vật lý, cho phép tạo ra các video dài vài phút với độ chân thực cao, giúp ngành điện ảnh và quảng cáo cắt giảm 40-60% chi phí sản xuất. Trong lĩnh vực âm nhạc và thiết kế đồ họa, AI cũng chứng tỏ năng lực "bao thầu" từ khâu ý tưởng đến sản phẩm hoàn thiện, dù điều này cũng dấy lên những lo ngại về vấn đề bản quyền và "rác nội dung".
Một điểm sáng khác là sự bùng nổ của AI Agent – các tác nhân trí tuệ nhân tạo có khả năng thực thi chuỗi hành động thay con người. Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, AI Agent giờ đây có thể thao tác như một nhân viên thực thụ: điều khiển chuột, sử dụng phần mềm văn phòng hay thậm chí tự viết mã (coding). Thuật ngữ "Vibe Coding" đã được từ điển Collins chọn là từ tiêu biểu của năm, phản ánh sự thay đổi căn bản trong cách thức lập trình. Tuy nhiên, mặt trái của sự tiến bộ này là làn sóng sa thải nhân sự công nghệ, khi các tập đoàn lớn như Amazon, Microsoft và Salesforce cắt giảm hàng chục nghìn việc làm để tinh gọn bộ máy và nhường chỗ cho AI.
Cuộc chiến phần cứng và nhân tài khốc liệt
Cơn khát chip AI đã chuyển sang giai đoạn tự chủ hóa. Các tập đoàn công nghệ không còn muốn phụ thuộc hoàn toàn vào Nvidia mà bắt đầu phát triển các dòng chip riêng như Stargate (Microsoft & OpenAI), TPU (Google) hay Trainium (Amazon) để tối ưu hóa chi phí và hiệu suất.
Song song đó, cuộc chiến giành giật nhân tài cũng diễn ra gay gắt chưa từng có. Meta của Mark Zuckerberg đã chi tới 14,3 tỷ USD để thâu tóm ScaleAI nhằm lôi kéo nhân tài về phục vụ tham vọng "siêu trí tuệ cá nhân". Thung lũng Silicon chứng kiến những cuộc "đi đêm", những lời hứa hẹn về mức thu nhập trăm triệu USD và cả những cú "lật kèo" phút chót, điển hình là thương vụ OpenAI và Windsurf đổ bể, dẫn đến sự ra đi của hàng loạt nhà nghiên cứu cấp cao.
Những cái bắt tay định hình tương lai
Năm 2025 cũng là năm của những liên minh tỷ USD. Siêu dự án Stargate với vốn đầu tư lên tới 500 tỷ USD giữa OpenAI, Oracle và SoftBank là minh chứng rõ nét nhất cho quy mô của cuộc chơi này. Nvidia cũng không đứng ngoài cuộc khi cam kết rót 100 tỷ USD vào phần cứng cho OpenAI và đầu tư vào Anthropic. Đáng chú ý, OpenAI đã đạt được thỏa thuận trị giá 1 tỷ USD với Disney để sử dụng kho dữ liệu khổng lồ cho việc huấn luyện mô hình video, một động thái nhằm giải quyết bài toán bản quyền đang gây tranh cãi.
Nhìn lại năm 2025, có thể thấy AI đã thâm nhập sâu rộng vào mọi ngõ ngách của đời sống kinh tế - xã hội. Bên cạnh những thành tựu rực rỡ, thế giới cũng đang phải đối mặt với những thách thức pháp lý và đạo đức chưa từng có. Việc Việt Nam trở thành một trong những quốc gia đầu tiên ban hành Luật Trí tuệ nhân tạo cho thấy sự chủ động thích ứng của các chính phủ trước làn sóng công nghệ không thể đảo ngược này.
