Mai Nhung
Writer
Thế giới đang chứng kiến một cuộc chạy đua công nghệ mới trong lĩnh vực hàng không quân sự: phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ 6. Đây là thế hệ kế nhiệm các tiêm kích tiên tiến nhất hiện nay như F-35, F-22 của Mỹ, J-20 của Trung Quốc hay Su-57 của Nga (thuộc thế hệ thứ 5). Dù các chương trình phát triển còn đang ở giai đoạn đầu và nhiều yếu tố chưa chắc chắn, các chuyên gia đã phác thảo nên những đặc điểm công nghệ vượt trội được kỳ vọng sẽ định hình nên thế hệ máy bay chiến đấu tương lai này.
AI là phi công phụ, điều khiển bầy drone
Không chỉ là những cải tiến về tốc độ tối đa hay hiệu suất bay đơn thuần, sự đột phá của thế hệ 6 được cho là nằm ở cách các hệ thống vận hành và chiếm ưu thế trên không. Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ đóng vai trò cốt lõi, không chỉ hỗ trợ phi công xử lý lượng thông tin khổng lồ từ nhiều nguồn (máy bay khác, mặt đất, vệ tinh) để đưa ra bức tranh toàn cảnh chiến trường, mà còn có thể chủ động thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.
Phi công có thể chỉ cần ra mệnh lệnh cấp cao như "tấn công máy bay địch ở khu vực đó", và hệ thống AI sẽ tự động lên kế hoạch và thực thi mà không cần chỉ thị chi tiết. Đặc biệt, AI sẽ là chìa khóa để điều khiển hiệu quả các bầy đàn phương tiện chiến đấu trên không không người lái (UCAV) – một dạng drone vũ trang tinh vi – hoạt động như những "người bạn đồng hành" hỗ trợ trinh sát, tác chiến điện tử, tấn công hoặc làm mồi nhử. Buồng lái kỹ thuật số tiên tiến, có thể tích hợp thực tế ảo (VR), sẽ là trung tâm chỉ huy cho sự phối hợp phức tạp này.
Tàng hình hơn nữa và động cơ thế hệ mới
Công nghệ tàng hình tiếp tục là yếu tố chủ đạo. Máy bay thế hệ 6 có thể sở hữu khung thân với hình dạng được tối ưu hơn nữa (có thể là dạng kim cương cải tiến hoặc thậm chí loại bỏ hoàn toàn phần đuôi đứng phía sau) và sử dụng các loại vật liệu hấp thụ radar thế hệ mới để giảm thiểu tối đa khả năng bị phát hiện. Việc loại bỏ đuôi đứng, vốn dùng để ổn định và điều khiển hướng bay, có thể được bù đắp bằng công nghệ vector đẩy (điều chỉnh hướng phụt của động cơ) và bộ truyền động chất lưu (dùng luồng khí nén điều khiển cánh).
Động cơ cũng được kỳ vọng có bước tiến lớn với động cơ chu kỳ thích ứng (Adaptive Cycle Engine). Loại động cơ này có thiết kế ba luồng khí (so với hai luồng ở động cơ phản lực hiện tại), cho phép tối ưu hóa hiệu suất nhiên liệu và lực đẩy ở các chế độ bay khác nhau (cận âm, siêu âm).
Vũ khí tương lai và các chương trình toàn cầu
Hệ thống vũ khí cũng được nâng cấp mạnh mẽ. Dự kiến máy bay thế hệ 6 sẽ trang bị các loại tên lửa không đối không không chỉ có tốc độ siêu vượt âm (hypersonic) mà còn tích hợp khả năng tàng hình, khiến đối phương có cực ít thời gian phản ứng. Trong tương lai xa hơn, vũ khí năng lượng định hướng như tia laser cũng có tiềm năng được tích hợp.
Hiện tại, các cường quốc quân sự hàng đầu đều đang theo đuổi các chương trình phát triển tiêm kích thế hệ 6. Mỹ có chương trình NGAD với các dự án F-47 (Không quân, Boeing thắng thầu) và F/A-XX (Hải quân), với kế hoạch phát triển hai loại khung thân khác nhau cho chiến trường Thái Bình Dương và châu Âu. Trung Quốc được cho là đang bay thử các nguyên mẫu J-36 và J-50. Liên minh Anh - Italy - Nhật Bản hợp tác trong chương trình GCAP (thay thế Typhoon và F-2, mục tiêu bay 2035).
Trong khi đó, Pháp - Đức - Tây Ban Nha cùng phát triển dự án FCAS (thay thế Rafale và Typhoon). Mặc dù lộ trình và các công nghệ cốt lõi đã được định hình, vẫn còn nhiều yếu tố chưa chắc chắn về tính khả thi kỹ thuật, chi phí khổng lồ và thời gian phát triển thực tế của các siêu dự án này. Một thế hệ máy bay chiến đấu mới thường phục vụ khoảng 30 năm, nhưng liệu các yêu cầu thiết kế hiện tại có còn phù hợp với môi trường tác chiến trong tương lai xa hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.
AI là phi công phụ, điều khiển bầy drone
Không chỉ là những cải tiến về tốc độ tối đa hay hiệu suất bay đơn thuần, sự đột phá của thế hệ 6 được cho là nằm ở cách các hệ thống vận hành và chiếm ưu thế trên không. Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ đóng vai trò cốt lõi, không chỉ hỗ trợ phi công xử lý lượng thông tin khổng lồ từ nhiều nguồn (máy bay khác, mặt đất, vệ tinh) để đưa ra bức tranh toàn cảnh chiến trường, mà còn có thể chủ động thực hiện các nhiệm vụ phức tạp.
Phi công có thể chỉ cần ra mệnh lệnh cấp cao như "tấn công máy bay địch ở khu vực đó", và hệ thống AI sẽ tự động lên kế hoạch và thực thi mà không cần chỉ thị chi tiết. Đặc biệt, AI sẽ là chìa khóa để điều khiển hiệu quả các bầy đàn phương tiện chiến đấu trên không không người lái (UCAV) – một dạng drone vũ trang tinh vi – hoạt động như những "người bạn đồng hành" hỗ trợ trinh sát, tác chiến điện tử, tấn công hoặc làm mồi nhử. Buồng lái kỹ thuật số tiên tiến, có thể tích hợp thực tế ảo (VR), sẽ là trung tâm chỉ huy cho sự phối hợp phức tạp này.
Tàng hình hơn nữa và động cơ thế hệ mới
Công nghệ tàng hình tiếp tục là yếu tố chủ đạo. Máy bay thế hệ 6 có thể sở hữu khung thân với hình dạng được tối ưu hơn nữa (có thể là dạng kim cương cải tiến hoặc thậm chí loại bỏ hoàn toàn phần đuôi đứng phía sau) và sử dụng các loại vật liệu hấp thụ radar thế hệ mới để giảm thiểu tối đa khả năng bị phát hiện. Việc loại bỏ đuôi đứng, vốn dùng để ổn định và điều khiển hướng bay, có thể được bù đắp bằng công nghệ vector đẩy (điều chỉnh hướng phụt của động cơ) và bộ truyền động chất lưu (dùng luồng khí nén điều khiển cánh).
Động cơ cũng được kỳ vọng có bước tiến lớn với động cơ chu kỳ thích ứng (Adaptive Cycle Engine). Loại động cơ này có thiết kế ba luồng khí (so với hai luồng ở động cơ phản lực hiện tại), cho phép tối ưu hóa hiệu suất nhiên liệu và lực đẩy ở các chế độ bay khác nhau (cận âm, siêu âm).
Vũ khí tương lai và các chương trình toàn cầu
Hệ thống vũ khí cũng được nâng cấp mạnh mẽ. Dự kiến máy bay thế hệ 6 sẽ trang bị các loại tên lửa không đối không không chỉ có tốc độ siêu vượt âm (hypersonic) mà còn tích hợp khả năng tàng hình, khiến đối phương có cực ít thời gian phản ứng. Trong tương lai xa hơn, vũ khí năng lượng định hướng như tia laser cũng có tiềm năng được tích hợp.
Hiện tại, các cường quốc quân sự hàng đầu đều đang theo đuổi các chương trình phát triển tiêm kích thế hệ 6. Mỹ có chương trình NGAD với các dự án F-47 (Không quân, Boeing thắng thầu) và F/A-XX (Hải quân), với kế hoạch phát triển hai loại khung thân khác nhau cho chiến trường Thái Bình Dương và châu Âu. Trung Quốc được cho là đang bay thử các nguyên mẫu J-36 và J-50. Liên minh Anh - Italy - Nhật Bản hợp tác trong chương trình GCAP (thay thế Typhoon và F-2, mục tiêu bay 2035).
Trong khi đó, Pháp - Đức - Tây Ban Nha cùng phát triển dự án FCAS (thay thế Rafale và Typhoon). Mặc dù lộ trình và các công nghệ cốt lõi đã được định hình, vẫn còn nhiều yếu tố chưa chắc chắn về tính khả thi kỹ thuật, chi phí khổng lồ và thời gian phát triển thực tế của các siêu dự án này. Một thế hệ máy bay chiến đấu mới thường phục vụ khoảng 30 năm, nhưng liệu các yêu cầu thiết kế hiện tại có còn phù hợp với môi trường tác chiến trong tương lai xa hay không vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ.
