Tại sao Gia Cát Lượng lại dứt khoát giết Trương Nhiệm dù ông là người trung thần?

[Lizzie]

Trương Nhiệm, người Tự Thường mang họ Trương, xuất thân tại Thục quận, vùng đất ngày nay thuộc Tứ Xuyên. Ông vốn người nhà nghèo, từ nhỏ đã nổi danh vì dũng cảm và chí khí trung trinh. Khi quân lãnh đạo Lưu Bị tiến vào chiếm Ích Châu từ Lưu Trường, Trương Nhiệm cùng các tướng khác của Lưu Chương được phái tới đồn giữ tại thành Lạc Thành. Khi bị quân Lưu Bị vây khống, ông bị bắt và khi được Lưu Bị mời hàng, liền lớn tiếng nói rằng: “Lão thần hết lòng trung với chủ, nguy không tiếp hai chủ”, nghĩa là: trăm năm kiếp người, không thể phục hai chủ. Vì lời đó, ông lĩnh án, mà Lưu Bị tiếc thương ông vẫn giữ lòng trung.

Về khả năng võ nghệ & quân sự, sử liệu và tiểu thuyết đều tôn ông là “trung thần võ tướng”, tuy không ghi rõ thứ hạng cụ thể như “võ thánh” hay “hàng đầu”, nhưng lòng trung, dũng khí và cách tử khi giữ đạo nghĩa khiến Trương Nhiệm được xưng tụng là một trong những tướng đáng kính của Thục thời Tam Quốc.

Tại sao Gia Cát Lượng lại quyết dứt khoát xử Trương Nhiệm?

Ở đây có hơi nhầm lẫn: thật ra trong sử và trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, người bắt và xử Trương Nhiệm là Lưu Bị chứ không phải Gia Cát Lượng. Trong tiểu thuyết chuỗi trận ở Kinh Châu, Trương Nhiệm bị bắt sau khi cửa thành thất thủ, nhìn thấy Lưu Bị mời hàng, ông nói: “Lão thần không phục hai chủ” và xin được chết để giữ trọn trung nghĩa - rồi bị chém.

Như vậy, việc “Gia Cát Lượng quyết dứt khoát giết Trương Nhiệm” có lẽ là cách diễn giải lại, hoặc biến thể truyện, nhưng ý chính là: Trương Nhiệm dứt khoát không hàng, giữ lòng trung, dẫn đến cái chết.

Gia Cát Lượng trong truyện có từng vạch kế bắt Trương Nhiệm, vì khống chế nhân vật trung trinh đó sẽ giúp mở thành và phá tan quyền lực của Lưu Chương tại Ích Châu.

Vì thế, dù không hoàn toàn đúng sử thật, ta có thể hiểu: Trương Nhiệm bị xử vì chính quyền Thục cần triệt hạ người trung thành nhất bên phe địch và vì ông từ chối hàng, giữ lập trường rõ ràng, nên chẳng thể dung hòa.

Thứ hạng thực sự của Trương Nhiệm về võ thuật và quân sự

Trương Nhiệm không được sử liệu ghi là “võ soái” hay “hàng độc nhất vô nhị” như một số nhân vật khác. Sử liệu Sơ Thủy Hoàng ghi: Trương Nhiệm “thiếu thời có dũng và chí tiết” và giữ chức Tòng Sự dưới LưuChương.

Trong Tam Quốc Diễn Nghĩa, Chương 64 mô tả ông là “người đáng tránh” khi Lưu Bị xâm nhập Ích Châu, và Gia Cát Lượng cho rằng trước khi chiếm thành, phải bắt Trương Nhiệm.

Do đó, Trương Nhiệm có thể được xếp vào hàng “võ tướng trung trinh, dũng cảm”, chứ không phải “võ thượng thừa” như những mẫu tướng xuất chúng bậc nhất. Ông nổi vì trung nghĩa và dũng khí, hơn là vì thiên tài tuyệt đỉnh trên chiến trường. Chính vì vậy, khi nói “thứ hạng” của ông ta nên hiểu là: nằm ở nhóm tướng giỏi, đáng kính, nhưng không phải đỉnh của đỉnh.

Câu chuyện về Trương Nhiệm cho ta thấy: khi chiến loạn, ngoài tài mưu lược và sức mạnh quân sự thì trung nghĩa và lập trường cá nhân cũng là thứ có thể dẫn đến cái chết hiên ngang. Trương Nhiệm giữ mỗi mình một lời, dù biết rằng đang lúc nguy ngập.

Qua đó, dù ông không nằm trong “đỉnh cao võ nghệ” của Thục Hán, ông vẫn trường tồn trong lịch sử như biểu tượng của trung thành và dũng khí.