Sức tàn phá tương đương vũ khí hạt nhân! 196 quốc gia đã cùng nhau yêu cầu cấm công nghệ này; chỉ có Mỹ và Nga sở hữu

[NhatDuy]

Một cơn bão lẽ ra không xuất hiện bất ngờ đổi hướng và đổ bộ vào một thành phố ven biển đông dân cư. Một vùng đồng bằng màu mỡ phải hứng chịu hạn hán kéo dài nhiều năm dẫn đến mất mùa nghiêm trọng. Một trận lũ quét lại phá hủy chính xác một tuyến giao thông then chốt. Những hiện tượng này thường được xem là thiên tai khó dự đoán, nhưng nếu chúng thực chất bị chi phối bởi sự can thiệp có chủ ý của con người, cảm giác bất an sẽ trở nên rất rõ ràng.

Đây không phải kịch bản khoa học viễn tưởng. Khái niệm vũ khí thời tiết đã từ lâu gây lo ngại sâu sắc cho cộng đồng quốc tế và là lý do khiến 196 quốc gia đồng thuận yêu cầu cấm sử dụng công nghệ này trong chiến tranh.

Một số nhà phân tích cho rằng, xét trên khía cạnh răn đe chiến lược và khả năng gây tổn hại lâu dài, vũ khí thời tiết thậm chí có thể vượt vũ khí hạt nhân trong một số trường hợp. Hiện nay, nhiều quan điểm cho rằng chỉ có Hoa Kỳ và Nga thực sự nắm giữ các công nghệ cốt lõi liên quan đến lĩnh vực này.

Vũ khí thời tiết là gì​

Vũ khí thời tiết có thể hiểu đơn giản là việc sử dụng công nghệ nhân tạo để can thiệp, điều chỉnh hoặc thao túng các hệ thống thời tiết và khí hậu, từ quy mô cục bộ đến phạm vi rộng lớn, nhằm phục vụ mục tiêu quân sự hoặc chiến lược.

Khác với sức tàn phá tức thời của vũ khí hạt nhân, vũ khí thời tiết hoạt động như một tác nhân can thiệp âm thầm. Chúng có thể làm gián đoạn nền kinh tế, phá vỡ hệ thống hậu cần, gây suy giảm tinh thần đối phương và thậm chí dẫn đến thương vong cũng như thảm họa sinh thái thông qua việc thay đổi môi trường tự nhiên. Các hình thức can thiệp được nhắc đến bao gồm tạo mưa lớn, gây lũ lụt, hạn hán, bão, sét nhân tạo hoặc sương mù dày đặc.

Điểm đáng lo ngại nhất là những tác động này thường được che phủ dưới vỏ bọc thiên tai, khiến việc xác định nguồn gốc, truy trách nhiệm và triển khai biện pháp phòng ngừa trở nên vô cùng khó khăn.

Lịch sử nghiên cứu và quân sự hóa thời tiết​

Việc nghiên cứu khả năng khai thác thời tiết cho mục đích quân sự đã xuất hiện từ nhiều thập kỷ trước và đạt đỉnh trong giai đoạn Chiến tranh Lạnh, khi các cường quốc lớn đẩy mạnh đầu tư vào khoa học khí quyển và khí tượng quân sự.

Các chương trình nghiên cứu tập trung vào việc hiểu sâu hơn về tầng khí quyển trên cao, các hệ thống khí hậu và khả năng điều chỉnh các hiện tượng tự nhiên. Dù không phải tất cả các nghiên cứu đều hướng tới mục tiêu tấn công, chúng đã đặt nền móng cho khả năng biến đổi môi trường ở quy mô lớn, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ quân sự hóa thời tiết.

Từ đó, vũ khí thời tiết không còn chỉ là khái niệm lý thuyết mà trở thành một chủ đề an ninh nghiêm túc trong các cuộc thảo luận chiến lược toàn cầu.

Công ước ENMOD và nỗi lo toàn cầu​

Trước mối đe dọa tiềm tàng và những hệ quả khó lường, cộng đồng quốc tế đã phản ứng mạnh mẽ. Năm 1977, Liên Hợp Quốc thông qua Công ước cấm sử dụng các công nghệ biến đổi môi trường cho mục đích quân sự hoặc các mục đích thù địch khác, thường được gọi là Công ước ENMOD. Văn kiện này nghiêm cấm việc sử dụng công nghệ biến đổi môi trường trong chiến tranh.

Công ước nhận được sự ủng hộ rộng rãi, bao gồm cả Trung Quốc, và được xem như lằn ranh đỏ mà 196 quốc gia cùng thống nhất nhằm kiềm chế một công nghệ nguy hiểm.

Dù vậy, tính ràng buộc của ENMOD đang đối mặt nhiều thách thức. Hoa Kỳ và Nga hiện được thừa nhận là hai quốc gia đầu tư mạnh nhất và sở hữu công nghệ tiên tiến nhất trong lĩnh vực nghiên cứu khí quyển và khí tượng quân sự. Cả hai đều không công khai thừa nhận sở hữu vũ khí thời tiết mang tính tấn công, nhưng các hoạt động nghiên cứu tầng khí quyển trên cao, kỹ thuật khí hậu và ứng dụng khí tượng quân sự tiếp tục làm dấy lên nghi ngờ.

Một vấn đề then chốt là tính chất sử dụng kép của các công nghệ liên quan. Ranh giới giữa điều chỉnh thời tiết nhằm phòng chống thiên tai và việc khai thác cho mục đích quân sự rất mong manh, dẫn đến thiếu minh bạch và trở thành mối lo thường trực trong an ninh quốc tế.

Vũ khí thời tiết vì thế đại diện cho một dạng đe dọa chiến lược hoàn toàn khác so với vũ khí truyền thống. Chúng không tạo ra những vụ nổ hay ngọn lửa, mà tác động trực tiếp đến môi trường tự nhiên, nền tảng cho sự tồn tại của con người. Sự đồng thuận của 196 quốc gia trong việc kêu gọi cấm vũ khí thời tiết phản ánh nỗi lo chung rằng việc mở ra cánh cửa này có thể dẫn đến những hệ quả không thể đảo ngược. (Sohu)