Nhân bản ngựa ướp xác 40.000 năm tuổi: Tham vọng "Công viên kỷ Jura" ngoài đời thật?

[Bùi Minh Nhật]

Một nhóm nhà khoa học Hàn Quốc và Nga đang theo đuổi một kế hoạch táo bạo: nhân bản một con ngựa đã tuyệt chủng từ thời Kỷ Băng hà, dựa trên xác ướp được bảo quản gần như hoàn hảo suốt 40.000 năm. Nghe giống phim khoa học viễn tưởng? Có lẽ. Nhưng dự án này là có thật và cũng gây ra không ít tranh cãi trong giới khoa học.

Xác ướp nguyên vẹn suốt 40.000 năm​

Mọi chuyện bắt đầu vào tháng 8 năm 2018, khi các nhà khoa học tại Đại học Liên bang Đông Bắc Yakutian (Nga) tìm thấy xác ướp một chú ngựa con trong lớp đất đóng băng vĩnh cửu ở Siberia. Chú ngựa này chết khi mới khoảng hai tháng tuổi, có thể do tai nạn như chết đuối. Điều đặc biệt là xác của nó được bảo quản gần như hoàn hảo: da, lông và cả mô mềm vẫn còn nguyên vẹn điều cực kỳ hiếm với các sinh vật cổ đại.

Chú ngựa này thuộc loài Equus lenensis, hay còn gọi là "ngựa Lena", đã tuyệt chủng từ lâu. Khám phá này khiến các nhà khoa học không khỏi kinh ngạc, đồng thời mở ra khả năng tái tạo giống ngựa cổ đại bằng công nghệ nhân bản.

Nhân bản ngựa cổ đại tham vọng hay ảo tưởng?​

Một trong những người tích cực thúc đẩy dự án nhân bản ngựa cổ là Woo-suk Hwang, nhà khoa học Hàn Quốc từng nổi tiếng (và tai tiếng) với các thí nghiệm nhân bản vào những năm 2000. Hwang cho biết, nếu nhóm của ông tìm được một tế bào sống từ xác ngựa, họ hoàn toàn có thể nhân bản và tạo ra nhiều phôi ngựa cổ đại.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tỏ ra hoài nghi. Họ cho rằng, trong điều kiện tự nhiên khắc nghiệt suốt hàng chục nghìn năm, DNA trong xác ngựa đã bị phân rã thành hàng triệu mảnh nhỏ, rất khó để sử dụng cho việc nhân bản. Giáo sư Love Dalén, chuyên gia di truyền học tiến hóa tại Thụy Điển, nhấn mạnh rằng công nghệ hiện nay vẫn còn rất xa mới có thể tái tạo được một sinh vật từ DNA phân mảnh như vậy.

Mặt khác, chính quá khứ gây tranh cãi của Hwang cũng khiến cộng đồng khoa học dè dặt. Năm 2004, ông từng tuyên bố tạo ra phôi người nhân bản đầu tiên, nhưng sau đó bị phát hiện gian lận dữ liệu và vi phạm đạo đức nghiêm trọng. Dù vẫn tiếp tục nghiên cứu và đã nhân bản thành công chó, bò, lợn và chó sói, uy tín của ông trong giới khoa học quốc tế vẫn chưa thể hồi phục hoàn toàn.

Cơ hội có thật, nhưng mong manh​

Dù gặp nhiều nghi ngờ, một số nhà khoa học vẫn cho rằng nếu tìm thấy đủ DNA nguyên vẹn, việc nhân bản ngựa cổ không phải là bất khả thi. Và nếu điều đó thành công, nó sẽ là bước đệm quan trọng để hướng đến mục tiêu lớn hơn nhân bản voi ma mút lông xoăn, một biểu tượng của Kỷ Băng hà.

Nhưng để đạt được điều đó, các nhà khoa học cần vượt qua hàng loạt thách thức kỹ thuật và đạo đức. Liệu một sinh vật từng sống cách đây hàng chục ngàn năm có thể thực sự được "hồi sinh"? Và nếu có, chúng ta sẽ đối xử với nó như thế nào trong thế giới hiện đại?

Câu hỏi ấy vẫn còn bỏ ngỏ. Nhưng tham vọng nhân bản ngựa 40.000 năm tuổi dù là giấc mơ hay trò PR cũng đang thổi bùng lại cuộc tranh luận về ranh giới của công nghệ và đạo đức trong khoa học hiện đại. (popularmechanics)