A-Train The Seven
...'cause for once, I didn't hate myself.
Cái tên "Nguyên" (Yuan) mang ý nghĩa "Nguồn gốc của vũ trụ". Dù triều đại nhà Nguyên không tồn tại lâu dài, ảnh hưởng của nó lại vô cùng sâu sắc. Cháu nội Hốt Tất Liệt của Thành Cát Tư Hãn đã thừa hưởng 1 đế chế Mông Cổ tuy bị chia cắt nhưng không thể phủ nhận là vô cùng hùng mạnh, trải dài khắp Trung Á. Bởi người Mông Cổ sơ khai phần lớn là dân du mục, hậu duệ các bộ lạc độc lập sống ở khu vực Mông Cổ, Trung Quốc và miền nam nước Nga ngày nay, Hốt Tất Liệt mang trên vai trách nhiệm vừa thống nhất các dân tộc này dưới một ngọn cờ chung, vừa thiết lập một triều đại cai trị lâu dài.
Ngay cả trong bối cảnh một cuộc chiến tranh chia cắt Đế quốc Mông Cổ thành năm phần, Hốt Tất Liệt vẫn tự xưng là Đại Hãn tiếp theo và lãnh đạo một chiến dịch chinh phục Trung Quốc từ tàn dư của nhà Tống. Để hoàn thành mục tiêu này và thống nhất quyền cai trị của mình, ông cần ba lợi thế riêng biệt so với người Trung Quốc: chiến thuật vượt trội, sự kiên trì, một công nghệ có thể đoàn kết các dân tộc mà ông đã chinh phục. Hai yếu tố quan trọng là công nghệ quân sự và hậu cần. Và không giống như cơ chế Antikythera bí ẩn, những công nghệ này ngày nay không hề mơ hồ: đó chính là phát minh vũ khí thuốc súng của người Trung Quốc, bên cạnh việc tiêu chuẩn hóa loại tiền giấy được sử dụng rộng rãi đầu tiên.
Nhờ việc áp dụng tiền "chao", sự giàu có về văn hóa đã nở rộ và thu hút các nhà thám hiểm thế kỷ 13 như Marco Polo. Sau đó, tiền "chao" đã khai sinh một kỷ nguyên kinh tế mới cho thế giới rộng lớn hơn. Một loại tiền tệ được tiêu chuẩn hóa cho phép nhà Nguyên duy trì các ghi chép chính xác, hệ thống này đã giành được sự ủng hộ của các dân tộc bị chinh phục vốn đã sử dụng tiền giấy trước đó. Nói cách khác, những gì Hốt Tất Liệt đã làm tương tự như việc giới thiệu đồng tiền chung châu Âu (Euro) khi mỗi quốc gia châu Âu vẫn sử dụng đồng tiền riêng của mình.
Hốt Tất Liệt nhấn mạnh một sự hợp nhất tương đối ôn hòa hơn giữa người Mông Cổ và người Trung Quốc, trái ngược với những gì hầu hết người Mông Cổ cảm thấy trước đó. Điều này cuối cùng đã mang lại cho ông quyền kiểm soát toàn bộ Trung Quốc sau trận chiến Nhai Môn năm 1279. Là cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, thời điểm Hốt Tất Liệt lên ngôi, nhiều chiến dịch lớn và các cuộc nội chiến vẫn còn là ký ức sống động. Tuy nhiên, không giống như những người đương thời, Hốt Tất Liệt chủ yếu tìm cách mở rộng về phía nam, nhờ sự say mê của ông đối với văn hóa Trung Quốc. Do đó, ông tiếp tục cuộc xâm lược nhà Tống trong khi các anh em của ông chinh chiến ở những nơi khác. Khi em trai ông là Ariq Boke tự xưng là Đại Hãn, Hốt Tất Liệt đã tiến đánh để trả đũa, bắt đầu cuộc Nội chiến Mông Cổ. Mâu thuẫn này nghiêm trọng đến mức Đế quốc Mông Cổ bị chia cắt thành năm quốc gia độc lập.
Cuối cùng, Hốt Tất Liệt đã chiến thắng và một lần nữa đặt mục tiêu vào nhà Tống, mục đích thống nhất toàn bộ Trung Quốc thay vì chỉ chinh phục. Cả người Trung Quốc và người Mông Cổ đều có trình độ công nghệ quân sự tương đương vào thời điểm này, cả hai bên đều sử dụng thuốc súng, các thiết bị công thành và hải quân hiện đại như máy bắn đá, kỹ thuật chăn nuôi – quan niệm sai lầm phổ biến là nhà Tống thiếu lực lượng kỵ binh. Do đó, chiến lược của Hốt Tất Liệt bao gồm các chiến thuật vượt trội trong chiến tranh và sự thống nhất trong thời bình. Theo thời gian, quá trình này dẫn đến nhiều tiến bộ trực tiếp đưa Trung Quốc đến sự thịnh vượng sau này, chẳng hạn việc tiêu chuẩn hóa hệ thống bưu chính, cho phép thống nhất các ý tưởng và kiến thức trên toàn triều đại. Nhiều nhân vật có ảnh hưởng và các nhà thám hiểm đã đến thăm Trung Quốc trong giai đoạn này sau đó giới thiệu công nghệ Trung Quốc, chẳng hạn thuốc súng cho châu Âu.
Trớ trêu thay, thuốc súng được người Trung Quốc tình cờ phát minh ra trong quá trình tìm kiếm thuốc trường sinh bất lão. Các loại vũ khí thuốc súng sớm nhất được biết đến đã sử dụng đặc tính gây cháy của hóa chất này để đốt cháy mục tiêu. Về cơ bản, các cung thủ đã sử dụng thuốc súng trong một loại súng phóng lựu thô sơ: gắn các túi thuốc súng vào mũi tên, châm ngòi kèm theo và bắn chúng vào các công trình dễ cháy như nhà cửa và tàu thuyền. Tương tự, các loại bom bao gồm các ống sắt được phóng bằng máy bắn đá lần đầu tiên được sử dụng một cách ác liệt trong chiến tranh công thành. Cả hai bên trong cuộc xâm lược của Hốt Tất Liệt đều sử dụng rộng rãi các công cụ này trong thế kỷ 13, mặc dù nó tỏ ra đặc biệt hữu ích trong trường hợp của Đại Hãn vì hai lý do.
Đầu tiên và quan trọng nhất, những khẩu súng đầu tiên trên thế giới là súng thần công cầm tay (hand cannons) – những ống sắt được gắn vào cọc gỗ. Người sử dụng tựa mình bằng cách cắm cọc xuống đất theo một góc, tạo thành một thứ tương đương với pháo lựu hiện đại. Người ta có thể tưởng tượng sự tàn phá mà hàng trăm khẩu súng này gây ra khi được bố trí xung quanh các công sự tĩnh, đặc biệt khi được hỗ trợ bởi kỵ binh. Những công cụ này khi được trang bị cho cả đơn vị trên bộ và trên biển đã hình thành những cuộc chiến tranh công thành dựa trên thuốc súng thực sự cơ động đầu tiên. Toàn bộ chiến dịch của Hốt Tất Liệt tập trung vào chiến tranh công thành.
Do tính hữu dụng đáng kinh ngạc và dễ sử dụng của thuốc súng sơ khai, việc phát triển các loại súng ngắn đời đầu đã nhanh chóng dẫn đến việc áp dụng các chiến thuật cơ động hơn. Tầm quan trọng của nó có thể sánh ngang với việc phát minh ra kỵ binh ngựa. Hốt Tất Liệt chuyên về các chiến thuật như vậy, sử dụng chúng một cách hiệu quả khi ông mở rộng về phía nam, nơi ông có thể kiểm soát phạm vi và hướng của trận chiến với khả năng cơ động vượt trội chống lại một kẻ thù cố định.
Tiền giấy đã được nhà Tống chấp nhận trước cuộc xâm lược của Hốt Tất Liệt, nhưng vấn đề nằm ở chỗ nó gần như vô giá trị vì nhiều lý do. Thứ nhất, một số loại tiền tệ không phải là giấy mà là vỏ sò, sau đó là sắt, khiến việc mang theo bất kỳ khoản tiền kha khá nào bên mình cũng đã là một thử thách. Tiền giấy sơ khai có thể bị làm giả. Hơn nữa, hệ thống này dựa trên tín dụng với chính đồng tiền được sử dụng như một loại giấy da để ghi chép chính xác, giống như một "blockchain" khép kín. Vì vậy, lạm phát trở thành một vấn đề nghiêm trọn, khiến loại tiền phổ biến gần như mất hết giá trị.
Hốt Tất Liệt xuất hiện, không chỉ thành lập một dịch vụ bưu chính toàn quốc mà còn ban hành lệnh bắt buộc toàn bộ quốc gia phải sử dụng duy nhất một dạng tiền tệ dưới hình phạt tử hình. Điều này có nghĩa từ đó trở đi, không một thương gia nào có thể chấp nhận tiền xu bằng đồng, sắt, hoặc bất cứ thứ gì khác. Loại tiền này được bảo chứng bằng bạc và có giá trị phổ quát, không giống như hệ thống dựa trên tín dụng cũ. Như vậy, "chao" đại diện cho việc sử dụng phổ biến đầu tiên của một loại tiền giấy dễ nhận biết, tương tự như đồng đô la Mỹ ngày nay. Công nghệ tiền tệ này ban đầu chỉ dành riêng cho triều đại của Hốt Tất Liệt, góp phần quan trọng trong việc củng cố sự thống nhất của toàn bộ Trung Quốc dưới một ngọn cờ.
Một sự so sánh dễ hiểu là nếu tất cả 50 tiểu bang của Mỹ đều có đồng tiền riêng, mỗi loại có giá trị riêng, sau đó chính phủ liên bang ban hành lệnh bắt buộc sử dụng chung đồng đô la. Nó đã đại diện cho một bản sắc dân tộc thống nhất, điều cực kỳ quan trọng vào thời điểm người Mông Cổ vừa chiếm lĩnh toàn bộ Trung Quốc và đã phải trải qua vô số cuộc chiến tranh trong chính đế chế của mình để đạt được sự thống nhất đó. Di sản của Hốt Tất Liệt không chỉ giới hạn ở những cuộc chinh phạt quân sự mà còn ở những cải cách mang tính đột phá về kinh tế và hành chính. Việc tiêu chuẩn hóa tiền tệ và hệ thống bưu chính đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển và thịnh vượng của Trung Quốc nhiều thế kỷ sau đó, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự giao lưu văn hóa và thương mại sầm uất trên Con đường Tơ lụa huyền thoại.
Ngay cả trong bối cảnh một cuộc chiến tranh chia cắt Đế quốc Mông Cổ thành năm phần, Hốt Tất Liệt vẫn tự xưng là Đại Hãn tiếp theo và lãnh đạo một chiến dịch chinh phục Trung Quốc từ tàn dư của nhà Tống. Để hoàn thành mục tiêu này và thống nhất quyền cai trị của mình, ông cần ba lợi thế riêng biệt so với người Trung Quốc: chiến thuật vượt trội, sự kiên trì, một công nghệ có thể đoàn kết các dân tộc mà ông đã chinh phục. Hai yếu tố quan trọng là công nghệ quân sự và hậu cần. Và không giống như cơ chế Antikythera bí ẩn, những công nghệ này ngày nay không hề mơ hồ: đó chính là phát minh vũ khí thuốc súng của người Trung Quốc, bên cạnh việc tiêu chuẩn hóa loại tiền giấy được sử dụng rộng rãi đầu tiên.
Nhờ việc áp dụng tiền "chao", sự giàu có về văn hóa đã nở rộ và thu hút các nhà thám hiểm thế kỷ 13 như Marco Polo. Sau đó, tiền "chao" đã khai sinh một kỷ nguyên kinh tế mới cho thế giới rộng lớn hơn. Một loại tiền tệ được tiêu chuẩn hóa cho phép nhà Nguyên duy trì các ghi chép chính xác, hệ thống này đã giành được sự ủng hộ của các dân tộc bị chinh phục vốn đã sử dụng tiền giấy trước đó. Nói cách khác, những gì Hốt Tất Liệt đã làm tương tự như việc giới thiệu đồng tiền chung châu Âu (Euro) khi mỗi quốc gia châu Âu vẫn sử dụng đồng tiền riêng của mình.
Hốt Tất Liệt nhấn mạnh một sự hợp nhất tương đối ôn hòa hơn giữa người Mông Cổ và người Trung Quốc, trái ngược với những gì hầu hết người Mông Cổ cảm thấy trước đó. Điều này cuối cùng đã mang lại cho ông quyền kiểm soát toàn bộ Trung Quốc sau trận chiến Nhai Môn năm 1279. Là cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, thời điểm Hốt Tất Liệt lên ngôi, nhiều chiến dịch lớn và các cuộc nội chiến vẫn còn là ký ức sống động. Tuy nhiên, không giống như những người đương thời, Hốt Tất Liệt chủ yếu tìm cách mở rộng về phía nam, nhờ sự say mê của ông đối với văn hóa Trung Quốc. Do đó, ông tiếp tục cuộc xâm lược nhà Tống trong khi các anh em của ông chinh chiến ở những nơi khác. Khi em trai ông là Ariq Boke tự xưng là Đại Hãn, Hốt Tất Liệt đã tiến đánh để trả đũa, bắt đầu cuộc Nội chiến Mông Cổ. Mâu thuẫn này nghiêm trọng đến mức Đế quốc Mông Cổ bị chia cắt thành năm quốc gia độc lập.
Cuối cùng, Hốt Tất Liệt đã chiến thắng và một lần nữa đặt mục tiêu vào nhà Tống, mục đích thống nhất toàn bộ Trung Quốc thay vì chỉ chinh phục. Cả người Trung Quốc và người Mông Cổ đều có trình độ công nghệ quân sự tương đương vào thời điểm này, cả hai bên đều sử dụng thuốc súng, các thiết bị công thành và hải quân hiện đại như máy bắn đá, kỹ thuật chăn nuôi – quan niệm sai lầm phổ biến là nhà Tống thiếu lực lượng kỵ binh. Do đó, chiến lược của Hốt Tất Liệt bao gồm các chiến thuật vượt trội trong chiến tranh và sự thống nhất trong thời bình. Theo thời gian, quá trình này dẫn đến nhiều tiến bộ trực tiếp đưa Trung Quốc đến sự thịnh vượng sau này, chẳng hạn việc tiêu chuẩn hóa hệ thống bưu chính, cho phép thống nhất các ý tưởng và kiến thức trên toàn triều đại. Nhiều nhân vật có ảnh hưởng và các nhà thám hiểm đã đến thăm Trung Quốc trong giai đoạn này sau đó giới thiệu công nghệ Trung Quốc, chẳng hạn thuốc súng cho châu Âu.
Trớ trêu thay, thuốc súng được người Trung Quốc tình cờ phát minh ra trong quá trình tìm kiếm thuốc trường sinh bất lão. Các loại vũ khí thuốc súng sớm nhất được biết đến đã sử dụng đặc tính gây cháy của hóa chất này để đốt cháy mục tiêu. Về cơ bản, các cung thủ đã sử dụng thuốc súng trong một loại súng phóng lựu thô sơ: gắn các túi thuốc súng vào mũi tên, châm ngòi kèm theo và bắn chúng vào các công trình dễ cháy như nhà cửa và tàu thuyền. Tương tự, các loại bom bao gồm các ống sắt được phóng bằng máy bắn đá lần đầu tiên được sử dụng một cách ác liệt trong chiến tranh công thành. Cả hai bên trong cuộc xâm lược của Hốt Tất Liệt đều sử dụng rộng rãi các công cụ này trong thế kỷ 13, mặc dù nó tỏ ra đặc biệt hữu ích trong trường hợp của Đại Hãn vì hai lý do.
Đầu tiên và quan trọng nhất, những khẩu súng đầu tiên trên thế giới là súng thần công cầm tay (hand cannons) – những ống sắt được gắn vào cọc gỗ. Người sử dụng tựa mình bằng cách cắm cọc xuống đất theo một góc, tạo thành một thứ tương đương với pháo lựu hiện đại. Người ta có thể tưởng tượng sự tàn phá mà hàng trăm khẩu súng này gây ra khi được bố trí xung quanh các công sự tĩnh, đặc biệt khi được hỗ trợ bởi kỵ binh. Những công cụ này khi được trang bị cho cả đơn vị trên bộ và trên biển đã hình thành những cuộc chiến tranh công thành dựa trên thuốc súng thực sự cơ động đầu tiên. Toàn bộ chiến dịch của Hốt Tất Liệt tập trung vào chiến tranh công thành.
Do tính hữu dụng đáng kinh ngạc và dễ sử dụng của thuốc súng sơ khai, việc phát triển các loại súng ngắn đời đầu đã nhanh chóng dẫn đến việc áp dụng các chiến thuật cơ động hơn. Tầm quan trọng của nó có thể sánh ngang với việc phát minh ra kỵ binh ngựa. Hốt Tất Liệt chuyên về các chiến thuật như vậy, sử dụng chúng một cách hiệu quả khi ông mở rộng về phía nam, nơi ông có thể kiểm soát phạm vi và hướng của trận chiến với khả năng cơ động vượt trội chống lại một kẻ thù cố định.
Tiền giấy đã được nhà Tống chấp nhận trước cuộc xâm lược của Hốt Tất Liệt, nhưng vấn đề nằm ở chỗ nó gần như vô giá trị vì nhiều lý do. Thứ nhất, một số loại tiền tệ không phải là giấy mà là vỏ sò, sau đó là sắt, khiến việc mang theo bất kỳ khoản tiền kha khá nào bên mình cũng đã là một thử thách. Tiền giấy sơ khai có thể bị làm giả. Hơn nữa, hệ thống này dựa trên tín dụng với chính đồng tiền được sử dụng như một loại giấy da để ghi chép chính xác, giống như một "blockchain" khép kín. Vì vậy, lạm phát trở thành một vấn đề nghiêm trọn, khiến loại tiền phổ biến gần như mất hết giá trị.
Hốt Tất Liệt xuất hiện, không chỉ thành lập một dịch vụ bưu chính toàn quốc mà còn ban hành lệnh bắt buộc toàn bộ quốc gia phải sử dụng duy nhất một dạng tiền tệ dưới hình phạt tử hình. Điều này có nghĩa từ đó trở đi, không một thương gia nào có thể chấp nhận tiền xu bằng đồng, sắt, hoặc bất cứ thứ gì khác. Loại tiền này được bảo chứng bằng bạc và có giá trị phổ quát, không giống như hệ thống dựa trên tín dụng cũ. Như vậy, "chao" đại diện cho việc sử dụng phổ biến đầu tiên của một loại tiền giấy dễ nhận biết, tương tự như đồng đô la Mỹ ngày nay. Công nghệ tiền tệ này ban đầu chỉ dành riêng cho triều đại của Hốt Tất Liệt, góp phần quan trọng trong việc củng cố sự thống nhất của toàn bộ Trung Quốc dưới một ngọn cờ.
Một sự so sánh dễ hiểu là nếu tất cả 50 tiểu bang của Mỹ đều có đồng tiền riêng, mỗi loại có giá trị riêng, sau đó chính phủ liên bang ban hành lệnh bắt buộc sử dụng chung đồng đô la. Nó đã đại diện cho một bản sắc dân tộc thống nhất, điều cực kỳ quan trọng vào thời điểm người Mông Cổ vừa chiếm lĩnh toàn bộ Trung Quốc và đã phải trải qua vô số cuộc chiến tranh trong chính đế chế của mình để đạt được sự thống nhất đó. Di sản của Hốt Tất Liệt không chỉ giới hạn ở những cuộc chinh phạt quân sự mà còn ở những cải cách mang tính đột phá về kinh tế và hành chính. Việc tiêu chuẩn hóa tiền tệ và hệ thống bưu chính đã đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển và thịnh vượng của Trung Quốc nhiều thế kỷ sau đó, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho sự giao lưu văn hóa và thương mại sầm uất trên Con đường Tơ lụa huyền thoại.
