Homelander The Seven
I will laser every f****** one of you!
Cục Hàng không Liên bang Hoa Kỳ (FAA) đang đứng trước một nhiệm vụ cấp bách: thay thế hệ thống kiểm soát không lưu (ATC) đã quá già cỗi, một hệ thống hiện vẫn còn phải "dựa dẫm" vào những chiếc đĩa mềm và máy tính chạy hệ điều hành Windows 95 từ hàng thập kỷ trước. Thông tin này được Quyền Quản trị viên FAA Chris Rocheleau tiết lộ trước Ủy ban Phân bổ Ngân sách Hạ viện vào thứ Tư vừa qua, theo báo cáo của Tom's Hardware. Để khởi động quá trình này, FAA đã ban hành Yêu cầu Cung cấp Thông tin (RFI), kêu gọi các công ty công nghệ đưa ra đề xuất cho công cuộc đại tu cơ sở hạ tầng quy mô lớn và phức tạp này.
"Toàn bộ ý tưởng là làm mới hoàn toàn hệ thống. Sẽ không còn cảnh tượng những chiếc đĩa mềm hay các dải giấy ghi chú nữa," ông Rocheleau khẳng định trong phiên điều trần. Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án, gọi đây là "dự án cơ sở hạ tầng quan trọng nhất mà đất nước chúng ta triển khai trong nhiều thập kỷ qua," đồng thời mô tả nó như một ưu tiên được cả hai đảng ủng hộ.
Thực trạng hiện nay tại hầu hết các tháp kiểm soát không lưu và cơ sở liên quan trên khắp Hoa Kỳ là việc vận hành bằng những công nghệ dường như đã bị "thời gian bỏ quên" từ thế kỷ 20. Mặc dù đôi khi chúng vẫn hoạt động, nhưng không thể phủ nhận sự lạc hậu. Hình ảnh các kiểm soát viên không lưu vẫn phải dùng những dải giấy để theo dõi đường bay của máy bay, hay truyền dữ liệu giữa các hệ thống bằng đĩa mềm trên những chiếc máy tính chạy Windows 95 (ra đời từ năm 1995) thực sự là một bức tranh "dở khóc dở cười" trong kỷ nguyên số.
Việc hiện đại hóa hệ thống này nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Giáo sư Sheldon Jacobson từ Đại học Illinois, một chuyên gia nghiên cứu về rủi ro hàng không, cho rằng dù hệ thống hiện tại vẫn hoạt động một cách đáng kinh ngạc, việc nâng cấp là vô cùng cần thiết. Liên minh ngành hàng không Modern Skies cũng đã tích cực vận động cho việc hiện đại hóa ATC, thậm chí phát hành một đoạn quảng cáo làm nổi bật sự lỗi thời của công nghệ đang được sử dụng.
Một điều thú vị là các hệ thống cổ điển này có thể đã vô tình trở thành "lá chắn" bảo vệ kiểm soát không lưu khỏi các sự cố ngừng hoạt động trên diện rộng, như vụ việc liên quan đến CrowdStrike gây gián đoạn hệ thống máy tính hiện đại toàn cầu vào năm 2024. Tuy nhiên, các quan chức FAA thừa nhận rằng 51 trong số 138 hệ thống của cơ quan này hiện không còn khả năng duy trì hoạt động ổn định do chức năng đã quá lỗi thời và tình trạng thiếu hụt phụ tùng thay thế nghiêm trọng.
FAA không phải là trường hợp cá biệt còn "vương vấn" công nghệ đĩa mềm. Hệ thống điều khiển tàu hỏa của San Francisco vẫn đang vận hành trên nền tảng DOS được tải từ những chiếc đĩa mềm 5,25 inch, kế hoạch nâng cấp dự kiến sẽ không thể thực hiện trước năm 2030 do những hạn chế về ngân sách. Nhật Bản trong những năm gần đây cũng phải "vật lộn" để hiện đại hóa các hệ thống lưu trữ hồ sơ của chính phủ vốn vẫn còn sử dụng đĩa mềm.
Việc hiện đại hóa hệ thống kiểm soát không lưu không chỉ đơn giản là thay thế những chiếc máy tính cũ bằng những chiếc mới hơn. Nó đặt ra những thách thức kỹ thuật vô cùng phức tạp. Khác với các dự án nâng cấp công nghệ thông tin thông thường, hệ thống ATC đòi hỏi phải duy trì hoạt động liên tục 24/7. Bất kỳ sự gián đoạn nào, dù là để bảo trì, cũng có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng cho an toàn hàng không.
Yêu cầu về thời gian hoạt động không ngừng nghỉ này đã loại bỏ khả năng áp dụng các phương pháp thay thế hệ thống truyền thống, nơi phần cứng cũ được tháo dỡ và thay thế trong những khoảng thời gian ngừng hoạt động đã được lên lịch. Các hệ thống thay thế không chỉ phải đảm bảo tính liên tục mà còn phải đáp ứng các yêu cầu bảo mật nghiêm ngặt để chống lại các cuộc tấn công mạng. Một vụ xâm nhập thành công vào cơ sở hạ tầng kiểm soát không lưu có thể làm tê liệt toàn bộ mạng lưới hàng không quốc gia, gây ra những hậu quả dây chuyền khôn lường đối với giao thông vận tải, thương mại và các dịch vụ khẩn cấp.
Tuy nhiên, không phải ai cũng hoàn toàn tin tưởng rằng cuộc "đại tu" quy mô lớn theo kế hoạch sẽ mang lại những hiệu quả như mong đợi. Trong một báo cáo của NPR về vấn đề này, nhà phân tích ngành hàng không Robert W. Mann Jr. đã bày tỏ sự hoài nghi về việc liệu các hệ thống mới có thực sự được triển khai thành công hay không. "Đây vẫn là câu thần chú quen thuộc trong suốt 30 năm qua. Cứ rót thêm tiền cho họ. Họ sẽ xây dựng hệ thống mới. Nó sẽ hoạt động tốt hơn, hiệu quả hơn," ông Mann nói với NPR. "Và chúng ta đã làm điều đó trong hơn 30 năm nay, nhưng kết quả vẫn vậy."
Dù vậy, những sự cố nghiêm trọng xảy ra gần đây đã phơi bày những lỗ hổng không thể chối cãi trong hệ thống già cõi này. Sự cố ngừng hoạt động của hệ thống Thông báo cho Phi công (NOTAM) của FAA vào tháng 1 năm 2023 đã buộc phải đình chỉ mọi chuyến bay trên toàn quốc trong hơn hai giờ đồng hồ. Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do cơ sở hạ tầng lỗi thời và các tệp cơ sở dữ liệu bị hỏng. Các nguồn tin nói với CNN vào thời điểm đó rằng những hạn chế về ngân sách đã nhiều lần khiến việc làm mới công nghệ cần thiết bị trì hoãn. Gần đây hơn, các sự cố về radar và hệ thống liên lạc đã dẫn đến hàng trăm chuyến bay bị chậm trễ và hủy bỏ tại Sân bay Quốc tế Newark Liberty với một lỗi dây dẫn được xác định là một trong những nguyên nhân.
Bộ Giao thông Vận tải đã đặt ra một thời hạn khá tham vọng là bốn năm để hoàn thành dự án hiện đại hóa. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành tỏ ra nghi ngờ về tính thực tế của lịch trình này, xét đến quy mô và sự phức tạp của dự án. Theo báo cáo của NPR, Giáo sư Jacobson cho rằng thời gian biểu do chính quyền công bố là "cực kỳ lạc quan," đặc biệt là khi vẫn chưa có một con số cụ thể nào về chi phí cho kế hoạch sâu rộng này.
FAA đã công bố kế hoạch tổ chức một số "Ngày Công nghiệp" (Industry Days), nơi các công ty có thể trình bày công nghệ và đề xuất của họ cho các quan chức của bộ. Nhà Trắng hiện vẫn chưa tiết lộ chi phí dự kiến cho nỗ lực hiện đại hóa này. Bất chấp những bất ổn về tài chính, Bộ trưởng Duffy vẫn nhấn mạnh tính cấp bách của dự án: "Mọi người đều đồng ý – đây là vấn đề không mang tính đảng phái. Mọi người đều biết chúng ta phải thực hiện điều đó."
Cuộc "đại tu" hệ thống kiểm soát không lưu của FAA là một nhiệm vụ vô cùng phức tạp, tốn kém, nhưng cũng vô cùng cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho ngành hàng không Hoa Kỳ trong tương lai. Liệu dự án này có thể vượt qua những thách thức về kỹ thuật, tài chính và thời gian để mang lại một hệ thống ATC hiện đại, đáng tin cậy hay không, vẫn còn là một câu hỏi lớn đang chờ đợi câu trả lời từ chính phủ và ngành công nghiệp Mỹ.
Thực trạng dở khóc dở cười
"Toàn bộ ý tưởng là làm mới hoàn toàn hệ thống. Sẽ không còn cảnh tượng những chiếc đĩa mềm hay các dải giấy ghi chú nữa," ông Rocheleau khẳng định trong phiên điều trần. Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean Duffy cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án, gọi đây là "dự án cơ sở hạ tầng quan trọng nhất mà đất nước chúng ta triển khai trong nhiều thập kỷ qua," đồng thời mô tả nó như một ưu tiên được cả hai đảng ủng hộ.
Thực trạng hiện nay tại hầu hết các tháp kiểm soát không lưu và cơ sở liên quan trên khắp Hoa Kỳ là việc vận hành bằng những công nghệ dường như đã bị "thời gian bỏ quên" từ thế kỷ 20. Mặc dù đôi khi chúng vẫn hoạt động, nhưng không thể phủ nhận sự lạc hậu. Hình ảnh các kiểm soát viên không lưu vẫn phải dùng những dải giấy để theo dõi đường bay của máy bay, hay truyền dữ liệu giữa các hệ thống bằng đĩa mềm trên những chiếc máy tính chạy Windows 95 (ra đời từ năm 1995) thực sự là một bức tranh "dở khóc dở cười" trong kỷ nguyên số.
Việc hiện đại hóa hệ thống này nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Giáo sư Sheldon Jacobson từ Đại học Illinois, một chuyên gia nghiên cứu về rủi ro hàng không, cho rằng dù hệ thống hiện tại vẫn hoạt động một cách đáng kinh ngạc, việc nâng cấp là vô cùng cần thiết. Liên minh ngành hàng không Modern Skies cũng đã tích cực vận động cho việc hiện đại hóa ATC, thậm chí phát hành một đoạn quảng cáo làm nổi bật sự lỗi thời của công nghệ đang được sử dụng.
Tình hình cấp bách
Một điều thú vị là các hệ thống cổ điển này có thể đã vô tình trở thành "lá chắn" bảo vệ kiểm soát không lưu khỏi các sự cố ngừng hoạt động trên diện rộng, như vụ việc liên quan đến CrowdStrike gây gián đoạn hệ thống máy tính hiện đại toàn cầu vào năm 2024. Tuy nhiên, các quan chức FAA thừa nhận rằng 51 trong số 138 hệ thống của cơ quan này hiện không còn khả năng duy trì hoạt động ổn định do chức năng đã quá lỗi thời và tình trạng thiếu hụt phụ tùng thay thế nghiêm trọng.
FAA không phải là trường hợp cá biệt còn "vương vấn" công nghệ đĩa mềm. Hệ thống điều khiển tàu hỏa của San Francisco vẫn đang vận hành trên nền tảng DOS được tải từ những chiếc đĩa mềm 5,25 inch, kế hoạch nâng cấp dự kiến sẽ không thể thực hiện trước năm 2030 do những hạn chế về ngân sách. Nhật Bản trong những năm gần đây cũng phải "vật lộn" để hiện đại hóa các hệ thống lưu trữ hồ sơ của chính phủ vốn vẫn còn sử dụng đĩa mềm.
Việc hiện đại hóa hệ thống kiểm soát không lưu không chỉ đơn giản là thay thế những chiếc máy tính cũ bằng những chiếc mới hơn. Nó đặt ra những thách thức kỹ thuật vô cùng phức tạp. Khác với các dự án nâng cấp công nghệ thông tin thông thường, hệ thống ATC đòi hỏi phải duy trì hoạt động liên tục 24/7. Bất kỳ sự gián đoạn nào, dù là để bảo trì, cũng có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng cho an toàn hàng không.
Rủi ro gián đoạn hoạt động không lưu
Yêu cầu về thời gian hoạt động không ngừng nghỉ này đã loại bỏ khả năng áp dụng các phương pháp thay thế hệ thống truyền thống, nơi phần cứng cũ được tháo dỡ và thay thế trong những khoảng thời gian ngừng hoạt động đã được lên lịch. Các hệ thống thay thế không chỉ phải đảm bảo tính liên tục mà còn phải đáp ứng các yêu cầu bảo mật nghiêm ngặt để chống lại các cuộc tấn công mạng. Một vụ xâm nhập thành công vào cơ sở hạ tầng kiểm soát không lưu có thể làm tê liệt toàn bộ mạng lưới hàng không quốc gia, gây ra những hậu quả dây chuyền khôn lường đối với giao thông vận tải, thương mại và các dịch vụ khẩn cấp.
Tuy nhiên, không phải ai cũng hoàn toàn tin tưởng rằng cuộc "đại tu" quy mô lớn theo kế hoạch sẽ mang lại những hiệu quả như mong đợi. Trong một báo cáo của NPR về vấn đề này, nhà phân tích ngành hàng không Robert W. Mann Jr. đã bày tỏ sự hoài nghi về việc liệu các hệ thống mới có thực sự được triển khai thành công hay không. "Đây vẫn là câu thần chú quen thuộc trong suốt 30 năm qua. Cứ rót thêm tiền cho họ. Họ sẽ xây dựng hệ thống mới. Nó sẽ hoạt động tốt hơn, hiệu quả hơn," ông Mann nói với NPR. "Và chúng ta đã làm điều đó trong hơn 30 năm nay, nhưng kết quả vẫn vậy."
Dù vậy, những sự cố nghiêm trọng xảy ra gần đây đã phơi bày những lỗ hổng không thể chối cãi trong hệ thống già cõi này. Sự cố ngừng hoạt động của hệ thống Thông báo cho Phi công (NOTAM) của FAA vào tháng 1 năm 2023 đã buộc phải đình chỉ mọi chuyến bay trên toàn quốc trong hơn hai giờ đồng hồ. Các chuyên gia cho rằng nguyên nhân là do cơ sở hạ tầng lỗi thời và các tệp cơ sở dữ liệu bị hỏng. Các nguồn tin nói với CNN vào thời điểm đó rằng những hạn chế về ngân sách đã nhiều lần khiến việc làm mới công nghệ cần thiết bị trì hoãn. Gần đây hơn, các sự cố về radar và hệ thống liên lạc đã dẫn đến hàng trăm chuyến bay bị chậm trễ và hủy bỏ tại Sân bay Quốc tế Newark Liberty với một lỗi dây dẫn được xác định là một trong những nguyên nhân.
Thời gian nước rút
Bộ Giao thông Vận tải đã đặt ra một thời hạn khá tham vọng là bốn năm để hoàn thành dự án hiện đại hóa. Tuy nhiên, các chuyên gia trong ngành tỏ ra nghi ngờ về tính thực tế của lịch trình này, xét đến quy mô và sự phức tạp của dự án. Theo báo cáo của NPR, Giáo sư Jacobson cho rằng thời gian biểu do chính quyền công bố là "cực kỳ lạc quan," đặc biệt là khi vẫn chưa có một con số cụ thể nào về chi phí cho kế hoạch sâu rộng này.
FAA đã công bố kế hoạch tổ chức một số "Ngày Công nghiệp" (Industry Days), nơi các công ty có thể trình bày công nghệ và đề xuất của họ cho các quan chức của bộ. Nhà Trắng hiện vẫn chưa tiết lộ chi phí dự kiến cho nỗ lực hiện đại hóa này. Bất chấp những bất ổn về tài chính, Bộ trưởng Duffy vẫn nhấn mạnh tính cấp bách của dự án: "Mọi người đều đồng ý – đây là vấn đề không mang tính đảng phái. Mọi người đều biết chúng ta phải thực hiện điều đó."
Cuộc "đại tu" hệ thống kiểm soát không lưu của FAA là một nhiệm vụ vô cùng phức tạp, tốn kém, nhưng cũng vô cùng cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho ngành hàng không Hoa Kỳ trong tương lai. Liệu dự án này có thể vượt qua những thách thức về kỹ thuật, tài chính và thời gian để mang lại một hệ thống ATC hiện đại, đáng tin cậy hay không, vẫn còn là một câu hỏi lớn đang chờ đợi câu trả lời từ chính phủ và ngành công nghiệp Mỹ.
