Hoàng Anh
Writer
Kế hoạch đầy tham vọng của quốc gia sản xuất thép lớn thứ hai thế giới có nguy cơ gây áp lực nặng nề lên các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính toàn cầu, do sự phụ thuộc vào công nghệ luyện thép cũ kỹ, lạc hậu và tiêu tốn nhiều than cốc.
Tham vọng thép và gánh nặng môi trường
Ấn Độ, quốc gia sản xuất thép lớn thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc, đang đặt ra một kế hoạch đầy tham vọng: tăng sản lượng thép lên 330 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030. Con số này tương đương với việc tăng gấp rưỡi so với mức sản lượng hiện tại là 200 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, theo một báo cáo được công bố vào ngày 20 tháng 5 bởi Global Energy Monitor (GEM), một tổ chức chuyên theo dõi các dự án năng lượng toàn cầu, kế hoạch này có thể sẽ gây áp lực rất lớn lên các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính không chỉ của riêng Ấn Độ mà còn của cả toàn cầu.
Nguyên nhân chính của những lo ngại này xuất phát từ việc ngành công nghiệp thép của Ấn Độ hiện vẫn đang ứng dụng các phương thức sản xuất cũ kỹ, với sự phụ thuộc quá nhiều vào than cốc – một nguồn nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm nặng.
Bà Astrid Grigsby-Schulte, Giám đốc dự án theo dõi mảng sắt thép toàn cầu tại GEM và là đồng tác giả của báo cáo, nhận định: "Nếu quốc gia này không tăng cường các kế hoạch sản xuất thép xanh, toàn ngành sẽ bỏ lỡ một cột mốc phát triển quan trọng và tiếp tục đi ngược lại các nỗ lực bảo vệ môi trường toàn cầu."
Công nghệ "thép xám" và cái giá phải trả
Với công nghệ luyện thép truyền thống đang được sử dụng rộng rãi tại Ấn Độ, than cốc đóng vai trò là nhiên liệu quan trọng không thể thiếu trong các lò cao. Khi than cốc cháy, nó sẽ hình thành khí carbon monoxide (CO), có tác dụng khử oxy trong quặng sắt để tạo ra thép. Tuy nhiên, quá trình này cũng đồng thời giải phóng một lượng lớn khí carbon dioxide (CO2) vào khí quyển.
Theo báo cáo của GEM, cứ mỗi một tấn "thép xám" (ám chỉ thép được sản xuất bằng công nghệ cũ, gây ô nhiễm) thành phẩm được sản xuất bằng phương pháp này, ngành thép của Ấn Độ thải ra môi trường khoảng 2,6 tấn CO2. Con số này cao hơn khoảng 25% so với mức phát thải trung bình của ngành thép toàn cầu.
Để so sánh, quy trình sản xuất thép xanh hiện đại hơn thường sử dụng lò hồ quang điện, với khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) hoặc hydro xanh được dùng làm chất khử thay thế cho than cốc. Bên cạnh đó, việc ưu tiên sử dụng thép phế liệu để tái chế cũng là một giải pháp quan trọng nhằm giảm nhu cầu khai thác quặng sắt mới, từ đó giảm tác động đến môi trường.
Ấn Độ đã thải ra hơn 2,5 tỷ tấn CO2 tương đương (CO2e) trong năm 2022, và khoảng 12% trong số đó đến từ hoạt động sản xuất thép. Báo cáo của GEM cảnh báo rằng con số phát thải từ ngành thép có thể sẽ tăng gấp đôi trong vòng 5 năm tới nếu sản lượng thép được đẩy mạnh theo đúng kế hoạch mà chính phủ Ấn Độ đã vạch ra, mà không có sự chuyển đổi mạnh mẽ sang công nghệ xanh.
Những rào cản cho quá trình chuyển đổi "xanh"
Tình trạng sản xuất thép dựa quá nhiều vào than cốc của Ấn Độ xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, than cốc là một nguồn nguyên liệu có sẵn dồi dào trong nước và có giá thành tương đối rẻ. Thứ hai, nhiều lò cao của Ấn Độ được xây dựng tương đối mới và vẫn còn có thể hoạt động hiệu quả trong khoảng 20-25 năm nữa, khiến việc đầu tư thay thế công nghệ trở nên tốn kém. Thêm vào đó là tình trạng thiếu hụt nguồn cung LNG và thép phế liệu chất lượng cao, cùng với hệ sinh thái tái chế của quốc gia này phần nhiều vẫn còn ở dạng phi chính thức, quy mô nhỏ lẻ.
Cơ hội và tiềm năng thay đổi
Dù vậy, theo nhà phân tích Henna Khadeeja của GEM, Ấn Độ vẫn còn nhiều tiềm năng và cơ hội để thay đổi hướng đi. Phần lớn công suất theo kế hoạch sản xuất thép đầy tham vọng của nước này hiện vẫn còn nằm trên giấy tờ, chỉ có khoảng 8% trong số đó đã thực sự được đưa vào sử dụng hoặc đang trong quá trình xây dựng. "Điều này có nghĩa là Ấn Độ vẫn còn cơ hội rất lớn để chuyển hướng đầu tư sang các công nghệ sản xuất thép phát thải thấp hơn," bà Khadeeja nhận định.
Ấn Độ đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2070. Nước này cũng đặt mục tiêu sản xuất 500 GW điện sạch, đủ để cung cấp cho gần 300 triệu hộ gia đình vào cuối thập kỷ này. Hiện tại, công suất điện mặt trời của quốc gia Nam Á này đã đạt hơn 100 GW, phần lớn được lắp đặt trong vòng 10 năm qua, cho thấy những nỗ lực nhất định trong việc chuyển đổi năng lượng.
Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu khí hậu đã cam kết, việc "xanh hóa" ngành công nghiệp nặng như sản xuất thép là một yêu cầu cấp thiết và không thể trì hoãn đối với Ấn Độ.
Tham vọng thép và gánh nặng môi trường
Ấn Độ, quốc gia sản xuất thép lớn thứ hai thế giới chỉ sau Trung Quốc, đang đặt ra một kế hoạch đầy tham vọng: tăng sản lượng thép lên 330 triệu tấn mỗi năm vào năm 2030. Con số này tương đương với việc tăng gấp rưỡi so với mức sản lượng hiện tại là 200 triệu tấn/năm. Tuy nhiên, theo một báo cáo được công bố vào ngày 20 tháng 5 bởi Global Energy Monitor (GEM), một tổ chức chuyên theo dõi các dự án năng lượng toàn cầu, kế hoạch này có thể sẽ gây áp lực rất lớn lên các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính không chỉ của riêng Ấn Độ mà còn của cả toàn cầu.
Nguyên nhân chính của những lo ngại này xuất phát từ việc ngành công nghiệp thép của Ấn Độ hiện vẫn đang ứng dụng các phương thức sản xuất cũ kỹ, với sự phụ thuộc quá nhiều vào than cốc – một nguồn nhiên liệu hóa thạch gây ô nhiễm nặng.
Bà Astrid Grigsby-Schulte, Giám đốc dự án theo dõi mảng sắt thép toàn cầu tại GEM và là đồng tác giả của báo cáo, nhận định: "Nếu quốc gia này không tăng cường các kế hoạch sản xuất thép xanh, toàn ngành sẽ bỏ lỡ một cột mốc phát triển quan trọng và tiếp tục đi ngược lại các nỗ lực bảo vệ môi trường toàn cầu."
Công nghệ "thép xám" và cái giá phải trả
Với công nghệ luyện thép truyền thống đang được sử dụng rộng rãi tại Ấn Độ, than cốc đóng vai trò là nhiên liệu quan trọng không thể thiếu trong các lò cao. Khi than cốc cháy, nó sẽ hình thành khí carbon monoxide (CO), có tác dụng khử oxy trong quặng sắt để tạo ra thép. Tuy nhiên, quá trình này cũng đồng thời giải phóng một lượng lớn khí carbon dioxide (CO2) vào khí quyển.
Theo báo cáo của GEM, cứ mỗi một tấn "thép xám" (ám chỉ thép được sản xuất bằng công nghệ cũ, gây ô nhiễm) thành phẩm được sản xuất bằng phương pháp này, ngành thép của Ấn Độ thải ra môi trường khoảng 2,6 tấn CO2. Con số này cao hơn khoảng 25% so với mức phát thải trung bình của ngành thép toàn cầu.
Để so sánh, quy trình sản xuất thép xanh hiện đại hơn thường sử dụng lò hồ quang điện, với khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) hoặc hydro xanh được dùng làm chất khử thay thế cho than cốc. Bên cạnh đó, việc ưu tiên sử dụng thép phế liệu để tái chế cũng là một giải pháp quan trọng nhằm giảm nhu cầu khai thác quặng sắt mới, từ đó giảm tác động đến môi trường.
Ấn Độ đã thải ra hơn 2,5 tỷ tấn CO2 tương đương (CO2e) trong năm 2022, và khoảng 12% trong số đó đến từ hoạt động sản xuất thép. Báo cáo của GEM cảnh báo rằng con số phát thải từ ngành thép có thể sẽ tăng gấp đôi trong vòng 5 năm tới nếu sản lượng thép được đẩy mạnh theo đúng kế hoạch mà chính phủ Ấn Độ đã vạch ra, mà không có sự chuyển đổi mạnh mẽ sang công nghệ xanh.
Những rào cản cho quá trình chuyển đổi "xanh"
Tình trạng sản xuất thép dựa quá nhiều vào than cốc của Ấn Độ xuất phát từ nhiều yếu tố. Thứ nhất, than cốc là một nguồn nguyên liệu có sẵn dồi dào trong nước và có giá thành tương đối rẻ. Thứ hai, nhiều lò cao của Ấn Độ được xây dựng tương đối mới và vẫn còn có thể hoạt động hiệu quả trong khoảng 20-25 năm nữa, khiến việc đầu tư thay thế công nghệ trở nên tốn kém. Thêm vào đó là tình trạng thiếu hụt nguồn cung LNG và thép phế liệu chất lượng cao, cùng với hệ sinh thái tái chế của quốc gia này phần nhiều vẫn còn ở dạng phi chính thức, quy mô nhỏ lẻ.
Cơ hội và tiềm năng thay đổi
Dù vậy, theo nhà phân tích Henna Khadeeja của GEM, Ấn Độ vẫn còn nhiều tiềm năng và cơ hội để thay đổi hướng đi. Phần lớn công suất theo kế hoạch sản xuất thép đầy tham vọng của nước này hiện vẫn còn nằm trên giấy tờ, chỉ có khoảng 8% trong số đó đã thực sự được đưa vào sử dụng hoặc đang trong quá trình xây dựng. "Điều này có nghĩa là Ấn Độ vẫn còn cơ hội rất lớn để chuyển hướng đầu tư sang các công nghệ sản xuất thép phát thải thấp hơn," bà Khadeeja nhận định.
Ấn Độ đã đặt ra mục tiêu đầy tham vọng là đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2070. Nước này cũng đặt mục tiêu sản xuất 500 GW điện sạch, đủ để cung cấp cho gần 300 triệu hộ gia đình vào cuối thập kỷ này. Hiện tại, công suất điện mặt trời của quốc gia Nam Á này đã đạt hơn 100 GW, phần lớn được lắp đặt trong vòng 10 năm qua, cho thấy những nỗ lực nhất định trong việc chuyển đổi năng lượng.
Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu khí hậu đã cam kết, việc "xanh hóa" ngành công nghiệp nặng như sản xuất thép là một yêu cầu cấp thiết và không thể trì hoãn đối với Ấn Độ.
