Một con drone nhỏ như muỗi có thể thắng cả xe tăng?

[Bui Nhat Minh]

Máy bay không người lái (drone) đã trở thành công cụ chủ lực trong chiến tranh hiện đại: hiệu quả, rẻ và dễ nhân bản. Nay các nhà thiết kế tiếp tục thu nhỏ công nghệ xuất hiện những drone có kích thước bằng ngón tay, thậm chí như một con muỗi. Chúng thường nặng dưới nửa kilogram, mang được camera kỹ thuật số và truyền về hình ảnh giám sát trong thời gian thực.

Ưu điểm rõ ràng: chi phí thấp, dễ sản xuất hàng loạt và đa dụng từ do thám cận cảnh tới các nhiệm vụ bí mật. Trong bối cảnh ngân sách quân sự, một đàn drone giá vài trăm đô la mỗi chiếc có thể thay thế phần nào vai trò của thiết bị đắt tiền như tên lửa hay xe tăng, làm thay đổi cách lực lượng triển khai sức mạnh.

Nhưng hạn chế cũng rõ: pin nhỏ làm giảm tầm và thời gian bay, buộc kẻ tấn công phải tiếp cận gần mục tiêu. Điều này giới hạn ứng dụng độc lập của chúng, trừ khi được đồng bộ trong một hệ thống phức tạp hoặc được tiếp tế năng lượng theo phương thức mới.

Đàn hóa, AI và câu hỏi đạo đức - từ tấn công đến phòng thủ​

Các chuyên gia đang nghiên cứu cách điều phối “đàn” drone bằng phần mềm và trí tuệ nhân tạo từ mô hình hóa tầm nhìn, giao tiếp giữa các drone đến tự tổ chức trên chiến trường. Nếu hoàn thiện, một đàn drone nhỏ có thể thực hiện sứ mệnh kamikaze, tấn công các UAV lớn hơn, hoặc phóng vũ khí hóa học/sinh học trong các tình huống cực đoan. Đó là lý do nhiều người lo ngại.

Mặt khác, drone siêu nhỏ cũng có thể trở thành công cụ phòng thủ hiệu quả: tiêu diệt UAV đối phương rẻ hơn nhiều so với dùng tên lửa. Những hệ thống AI điều phối, nếu đủ tin cậy, sẽ khiến việc triển khai số lượng lớn trở nên khả thi và hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, khả năng thích ứng, giải quyết tình huống phức tạp của AI bầy đàn hiện vẫn còn hạn chế. Trong môi trường chiến trường nhiều biến cố, drone cần khả năng tái tổ chức, thay đổi nhiệm vụ nhanh và đó là thách thức công nghệ lớn trước mắt.

Vấn đề pháp lý và ranh giới đạo đức chưa kịp theo kịp​

Sự phát triển nhanh chóng của drone siêu nhỏ đặt ra hàng loạt câu hỏi pháp lý: khi nào và dưới điều kiện nào việc triển khai là hợp pháp? Luật quốc tế hiện áp dụng các nguyên tắc chiến tranh nhân đạo và nếu một thiết bị có thể gây thương vong hoặc phá hoại, thì luật sẽ có hiệu lực bất kể kích thước. Nhưng các hiệp ước, quy định và cơ chế thực thi cụ thể đối với drone nhỏ vẫn chậm so với tốc độ phát triển công nghệ.

Thực tế cho thấy nhiều vụ vi phạm (ví dụ đột nhập bằng drone) thường ít bị trừng phạt, khiến vùng “xám” pháp lý vẫn rộng. Các nhà làm luật cần nhanh chóng đưa ra chuẩn mực ứng xử, kiểm soát xuất khẩu công nghệ và quy định sử dụng, nếu không muốn kịch bản lạm dụng trở nên phổ biến.

Máy bay không người lái siêu nhỏ là con dao hai lưỡi mang đến lợi thế chiến thuật và kinh tế, đồng thời đặt ra thách thức lớn về kỹ thuật điều phối bầy đàn và vấn đề pháp lý. Khi công nghệ tiến nhanh, thế giới có thể phải đối mặt với một kỷ nguyên chiến tranh “vi mô” đầy bất ngờ, nơi quy tắc cũ không còn đủ sức điều tiết.

America Is Creating Stealth Micro-Weapons—And They Could Be the Secret to Winning Wars

These could carry out covert missions including surveillance, assassination, and infectious attack.

www.popularmechanics.com