Hail the Judge
Ta chơi xong không trả tiền, vậy đâu có gọi là bán
Samurai là tầng lớp chiến binh danh giá ở Nhật Bản, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử và văn hóa nước này, từ thời kỳ Heian (794-1185) đến thời kỳ Edo (1603-1868). Nếu thời kỳ chiến quốc là đỉnh cao về sức mạnh quân sự của samurai. Thời kỳ Edo lại đánh dấu sự chuyển biến đầy nghịch lý của họ: từ những chiến binh thiện chiến trở thành những nhân vật hành chính, nghệ sĩ, hoặc thậm chí là những lãng khách (rōnin) sống ngoài lề xã hội.
Thời kỳ Edo bắt đầu sau khi Tokugawa Ieyasu thống nhất Nhật Bản và thiết lập Mạc phủ Tokugawa vào năm 1603. Theo Japan Times, chiến thắng tại trận Sekigahara (1600) và cuộc chinh phục lâu đài Ōsaka (1615) đã mang lại hòa bình lâu dài, chỉ bị gián đoạn bởi một vài cuộc ******* nhỏ, đáng chú ý nhất là Cuộc ******* Shimabara (1637-1638). Cuộc ******* này, do Amakusa Shiro – một samurai theo Thiên Chúa giáo – lãnh đạo, phản ánh sự giao thoa giữa truyền thống chiến binh và ảnh hưởng ngoại lai. Tuy nhiên, sau khi cuộc ******* bị đàn áp, shogun Tokugawa Iemitsu áp đặt chính sách sakoku (bế quan tỏa cảng), cô lập Nhật Bản khỏi ảnh hưởng nước ngoài trong hơn hai thế kỷ.
Chính sách sakoku được phân tích trong The Cambridge History of Japan, đã đảm bảo hòa bình nhưng đồng thời khiến samurai mất đi vai trò chiến binh truyền thống. Với hàng chục nghìn samurai không còn chiến trường để thể hiện kỹ năng, họ phải tìm cách thích nghi trong một xã hội mới, nơi nhu cầu về quân sự giảm mạnh. Theo National Geographic, nhiều samurai chuyển sang làm việc hành chính, bảo vệ hoặc thậm chí mở các võ đường (dojo) để truyền dạy kiếm thuật. Tuy nhiên, sự thay đổi này không hề dễ dàng, tầng lớp samurai bắt đầu phân hóa thành nhiều nhóm với số phận khác nhau.
Một trong những hiện tượng nổi bật của thời kỳ Edo là sự xuất hiện của rōnin – những samurai không còn chủ để phục vụ. Từ “rōnin” (người của sóng) gợi lên hình ảnh những chiến binh lang thang, không mục đích, như lá trôi trên mặt nước. Theo The Japan Times, rōnin thường là kết quả của việc các lãnh chúa bị mất quyền lực hoặc samurai bị trục xuất khỏi gia tộc. Trong số họ, Miyamoto Musashi (1584-1645) là một ví dụ điển hình, được biết đến với kỹ thuật sử dụng hai kiếm (katana và wakizashi) và tác phẩm Gorin No Sho (Ngũ Luân Thư). Smithsonian Magazine mô tả Musashi như một huyền thoại, với gần 70 trận đấu bất bại, nhưng nhấn mạnh rằng ông là ngoại lệ trong số hàng nghìn rōnin khác, những người thường phải làm các công việc thấp kém như vệ sĩ, lao động chân tay hoặc thậm chí tham gia vào các băng nhóm tội phạm.
Sự lãng mạn hóa của rōnin, đặc biệt qua hình tượng Musashi, đã trở thành nguồn cảm hứng cho văn học và điện ảnh Nhật Bản. Tuy nhiên, History Today lưu ý rằng phần lớn rōnin sống trong cảnh nghèo khó, bị xã hội xem là những kẻ ngoài lề. Tại Edo (nay là Tokyo), nhiều rōnin tham gia các băng nhóm có tổ chức, hoạt động tống tiền và buôn bán mại ***. Những nhóm này dần phát triển thành yakuza – mafia Nhật Bản – với các quy tắc và nghi thức mô phỏng Bushido, như việc tự cắt ngón tay để chuộc lỗi, tương tự nghi thức seppuku của samurai. Theo The Guardian, yakuza đã kế thừa một phần di sản của samurai, nhưng qua lăng kính méo mó, tập trung vào quyền lực và bạo lực hơn là danh dự.
Trong bối cảnh hòa bình, nhiều samurai còn phục vụ lãnh chúa (daimyo) đã chuyển sang các vai trò hành chính hoặc nghi lễ. Theo The Cambridge History of Japan, luật buộc các daimyo phải sống tại Edo sáu tháng mỗi năm đã tạo ra một tầng lớp samurai đô thị, làm việc như thư ký, quản lý hoặc bảo vệ cho lãnh chúa. Tuy nhiên, mức lương thấp và quy định cấm samurai tham gia thương mại khiến họ thường rơi vào cảnh nợ nần. Asahi Shimbun ghi nhận rằng nhiều samurai thậm chí bán kiếm để chi trả cho các thú vui tại khu đèn đỏ Yoshiwara, như lễ mizuage (mua trinh tiết của maiko).
Bên cạnh đó, một số samurai tìm thấy con đường mới trong nghệ thuật và học thuật. Matsuo Bashō (1644-1694), xuất thân từ gia đình samurai, đã trở thành một trong những nhà thơ haiku vĩ đại nhất Nhật Bản. Theo The Japan Times, Bashō đã biến haiku từ một trò tiêu khiển dân gian thành một hình thức nghệ thuật thiền định, phản ánh sự nhạy cảm thẩm mỹ của samurai. Tương tự, các họa sĩ như Watanabe Kazan và Kawanabe Kyōsai đã kết hợp phong cách truyền thống Nhật Bản với ảnh hưởng phương Tây, đặt nền móng cho manga hiện đại, như được ghi nhận trong Art in America. Những đóng góp này cho thấy samurai không chỉ là chiến binh mà còn là những người mang tinh thần sáng tạo, góp phần định hình văn hóa Nhật Bản.
Mặc dù vai trò quân sự của samurai suy giảm, tinh thần Bushido – quy tắc đạo đức của samurai – vẫn được duy trì và lý tưởng hóa. Cuốn Hagakure của Yamamoto Tsunetomo, được biên soạn vào thế kỷ 18, là một tài liệu quan trọng phản ánh tư duy samurai thời Edo. Theo The New Yorker, Hagakure kêu gọi lòng trung thành tuyệt đối với chủ nhân, sự chấp nhận cái chết và thái độ bình thản trước nghịch cảnh, nhưng cũng bày tỏ sự tiếc nuối về sự suy giảm của các giá trị chiến binh truyền thống. Các câu châm ngôn như “Con đường của samurai là con đường của cái chết” thể hiện lý tưởng khắc kỷ, nhưng History Today lưu ý rằng những giá trị này ít được áp dụng thực tế trong thời kỳ hòa bình.
Hagakure, với bản dịch tiếng Anh của William Scott Wilson, đã trở thành nguồn cảm hứng cho các tác phẩm văn học và điện ảnh hiện đại, nhưng cũng bị chỉ trích vì sự lý tưởng hóa quá mức về samurai. Theo Japan Review, nhiều samurai thời Edo không sống theo Bushido một cách nghiêm ngặt, mà thay vào đó tìm cách thích nghi với xã hội mới, từ việc làm quan chức như Kira Yoshinaka đến việc tham gia các cuộc trả thù nổi tiếng, như vụ 47 rōnin. Vụ trả thù này, được The Guardian mô tả là biểu tượng của lòng trung thành samurai, cũng cho thấy sự mâu thuẫn: các rōnin hành động vì danh dự, nhưng cuối cùng bị kết án ******, phản ánh sự không còn chỗ đứng của lý tưởng samurai trong xã hội Edo.
Sự suy tàn của samurai trong thời kỳ Edo không đồng nghĩa với sự biến mất của họ khỏi văn hóa Nhật Bản. Theo National Geographic, khi Nhật Bản mở cửa trở lại vào thế kỷ 19, tinh thần samurai được tái định hình để phục vụ chủ nghĩa dân tộc và lòng trung thành với Thiên hoàng. Các giá trị như kỷ luật, danh dự và sự nhạy cảm thẩm mỹ của samurai vẫn ảnh hưởng đến xã hội Nhật Bản hiện đại, từ văn hóa doanh nghiệp đến các môn võ như kendo và iaido.
Trong văn hóa đại chúng, samurai được lãng mạn hóa qua các tác phẩm như phim của Akira Kurosawa (Seven Samurai) hay tiểu thuyết về Miyamoto Musashi. Tuy nhiên, The Japan Times cảnh báo rằng hình ảnh samurai lý tưởng thường che khuất thực tế lịch sử: phần lớn samurai thời Edo là những người đấu tranh để tồn tại trong một xã hội thay đổi. Di sản của họ cũng xuất hiện trong các hiện tượng tiêu cực, như yakuza, nhưng đồng thời được tôn vinh qua các nghệ sĩ như Bashō hay các giá trị văn hóa như sự tinh tế và kiên nhẫn.
Thời kỳ Edo bắt đầu sau khi Tokugawa Ieyasu thống nhất Nhật Bản và thiết lập Mạc phủ Tokugawa vào năm 1603. Theo Japan Times, chiến thắng tại trận Sekigahara (1600) và cuộc chinh phục lâu đài Ōsaka (1615) đã mang lại hòa bình lâu dài, chỉ bị gián đoạn bởi một vài cuộc ******* nhỏ, đáng chú ý nhất là Cuộc ******* Shimabara (1637-1638). Cuộc ******* này, do Amakusa Shiro – một samurai theo Thiên Chúa giáo – lãnh đạo, phản ánh sự giao thoa giữa truyền thống chiến binh và ảnh hưởng ngoại lai. Tuy nhiên, sau khi cuộc ******* bị đàn áp, shogun Tokugawa Iemitsu áp đặt chính sách sakoku (bế quan tỏa cảng), cô lập Nhật Bản khỏi ảnh hưởng nước ngoài trong hơn hai thế kỷ.
Chính sách sakoku được phân tích trong The Cambridge History of Japan, đã đảm bảo hòa bình nhưng đồng thời khiến samurai mất đi vai trò chiến binh truyền thống. Với hàng chục nghìn samurai không còn chiến trường để thể hiện kỹ năng, họ phải tìm cách thích nghi trong một xã hội mới, nơi nhu cầu về quân sự giảm mạnh. Theo National Geographic, nhiều samurai chuyển sang làm việc hành chính, bảo vệ hoặc thậm chí mở các võ đường (dojo) để truyền dạy kiếm thuật. Tuy nhiên, sự thay đổi này không hề dễ dàng, tầng lớp samurai bắt đầu phân hóa thành nhiều nhóm với số phận khác nhau.
Một trong những hiện tượng nổi bật của thời kỳ Edo là sự xuất hiện của rōnin – những samurai không còn chủ để phục vụ. Từ “rōnin” (người của sóng) gợi lên hình ảnh những chiến binh lang thang, không mục đích, như lá trôi trên mặt nước. Theo The Japan Times, rōnin thường là kết quả của việc các lãnh chúa bị mất quyền lực hoặc samurai bị trục xuất khỏi gia tộc. Trong số họ, Miyamoto Musashi (1584-1645) là một ví dụ điển hình, được biết đến với kỹ thuật sử dụng hai kiếm (katana và wakizashi) và tác phẩm Gorin No Sho (Ngũ Luân Thư). Smithsonian Magazine mô tả Musashi như một huyền thoại, với gần 70 trận đấu bất bại, nhưng nhấn mạnh rằng ông là ngoại lệ trong số hàng nghìn rōnin khác, những người thường phải làm các công việc thấp kém như vệ sĩ, lao động chân tay hoặc thậm chí tham gia vào các băng nhóm tội phạm.
Sự lãng mạn hóa của rōnin, đặc biệt qua hình tượng Musashi, đã trở thành nguồn cảm hứng cho văn học và điện ảnh Nhật Bản. Tuy nhiên, History Today lưu ý rằng phần lớn rōnin sống trong cảnh nghèo khó, bị xã hội xem là những kẻ ngoài lề. Tại Edo (nay là Tokyo), nhiều rōnin tham gia các băng nhóm có tổ chức, hoạt động tống tiền và buôn bán mại ***. Những nhóm này dần phát triển thành yakuza – mafia Nhật Bản – với các quy tắc và nghi thức mô phỏng Bushido, như việc tự cắt ngón tay để chuộc lỗi, tương tự nghi thức seppuku của samurai. Theo The Guardian, yakuza đã kế thừa một phần di sản của samurai, nhưng qua lăng kính méo mó, tập trung vào quyền lực và bạo lực hơn là danh dự.
Trong bối cảnh hòa bình, nhiều samurai còn phục vụ lãnh chúa (daimyo) đã chuyển sang các vai trò hành chính hoặc nghi lễ. Theo The Cambridge History of Japan, luật buộc các daimyo phải sống tại Edo sáu tháng mỗi năm đã tạo ra một tầng lớp samurai đô thị, làm việc như thư ký, quản lý hoặc bảo vệ cho lãnh chúa. Tuy nhiên, mức lương thấp và quy định cấm samurai tham gia thương mại khiến họ thường rơi vào cảnh nợ nần. Asahi Shimbun ghi nhận rằng nhiều samurai thậm chí bán kiếm để chi trả cho các thú vui tại khu đèn đỏ Yoshiwara, như lễ mizuage (mua trinh tiết của maiko).
Bên cạnh đó, một số samurai tìm thấy con đường mới trong nghệ thuật và học thuật. Matsuo Bashō (1644-1694), xuất thân từ gia đình samurai, đã trở thành một trong những nhà thơ haiku vĩ đại nhất Nhật Bản. Theo The Japan Times, Bashō đã biến haiku từ một trò tiêu khiển dân gian thành một hình thức nghệ thuật thiền định, phản ánh sự nhạy cảm thẩm mỹ của samurai. Tương tự, các họa sĩ như Watanabe Kazan và Kawanabe Kyōsai đã kết hợp phong cách truyền thống Nhật Bản với ảnh hưởng phương Tây, đặt nền móng cho manga hiện đại, như được ghi nhận trong Art in America. Những đóng góp này cho thấy samurai không chỉ là chiến binh mà còn là những người mang tinh thần sáng tạo, góp phần định hình văn hóa Nhật Bản.
Mặc dù vai trò quân sự của samurai suy giảm, tinh thần Bushido – quy tắc đạo đức của samurai – vẫn được duy trì và lý tưởng hóa. Cuốn Hagakure của Yamamoto Tsunetomo, được biên soạn vào thế kỷ 18, là một tài liệu quan trọng phản ánh tư duy samurai thời Edo. Theo The New Yorker, Hagakure kêu gọi lòng trung thành tuyệt đối với chủ nhân, sự chấp nhận cái chết và thái độ bình thản trước nghịch cảnh, nhưng cũng bày tỏ sự tiếc nuối về sự suy giảm của các giá trị chiến binh truyền thống. Các câu châm ngôn như “Con đường của samurai là con đường của cái chết” thể hiện lý tưởng khắc kỷ, nhưng History Today lưu ý rằng những giá trị này ít được áp dụng thực tế trong thời kỳ hòa bình.
Hagakure, với bản dịch tiếng Anh của William Scott Wilson, đã trở thành nguồn cảm hứng cho các tác phẩm văn học và điện ảnh hiện đại, nhưng cũng bị chỉ trích vì sự lý tưởng hóa quá mức về samurai. Theo Japan Review, nhiều samurai thời Edo không sống theo Bushido một cách nghiêm ngặt, mà thay vào đó tìm cách thích nghi với xã hội mới, từ việc làm quan chức như Kira Yoshinaka đến việc tham gia các cuộc trả thù nổi tiếng, như vụ 47 rōnin. Vụ trả thù này, được The Guardian mô tả là biểu tượng của lòng trung thành samurai, cũng cho thấy sự mâu thuẫn: các rōnin hành động vì danh dự, nhưng cuối cùng bị kết án ******, phản ánh sự không còn chỗ đứng của lý tưởng samurai trong xã hội Edo.
Sự suy tàn của samurai trong thời kỳ Edo không đồng nghĩa với sự biến mất của họ khỏi văn hóa Nhật Bản. Theo National Geographic, khi Nhật Bản mở cửa trở lại vào thế kỷ 19, tinh thần samurai được tái định hình để phục vụ chủ nghĩa dân tộc và lòng trung thành với Thiên hoàng. Các giá trị như kỷ luật, danh dự và sự nhạy cảm thẩm mỹ của samurai vẫn ảnh hưởng đến xã hội Nhật Bản hiện đại, từ văn hóa doanh nghiệp đến các môn võ như kendo và iaido.
Trong văn hóa đại chúng, samurai được lãng mạn hóa qua các tác phẩm như phim của Akira Kurosawa (Seven Samurai) hay tiểu thuyết về Miyamoto Musashi. Tuy nhiên, The Japan Times cảnh báo rằng hình ảnh samurai lý tưởng thường che khuất thực tế lịch sử: phần lớn samurai thời Edo là những người đấu tranh để tồn tại trong một xã hội thay đổi. Di sản của họ cũng xuất hiện trong các hiện tượng tiêu cực, như yakuza, nhưng đồng thời được tôn vinh qua các nghệ sĩ như Bashō hay các giá trị văn hóa như sự tinh tế và kiên nhẫn.
