Trong một nỗ lực mới nhất nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng ô nhiễm không khí đang ngày càng trầm trọng, chính quyền thành phố Jaipur, thủ phủ bang Rajasthan, Ấn Độ, đã có một động thái gây chú ý lớn: lắp đặt hàng loạt các máy lọc không khí khổng lồ ngay trên các tuyến đường giao thông đông đúc. Tuy nhiên, giải pháp công nghệ cao này, thay vì nhận được sự ủng hộ, lại ngay lập tức vấp phải một làn sóng tranh cãi và hoài nghi dữ dội từ cả các chuyên gia và cộng đồng mạng về tính thiết thực của nó.
Chiếc máy lọc không khí ngoài trời vừa được triển khai tại thành phố Jaipur, thủ phủ bang Rajasthan, Ấn Độ
Nỗ lực tuyệt vọng trước "bầu trời độc hại"
Động thái của thành phố Jaipur diễn ra trong bối cảnh cực kỳ cấp bách. Giống như nhiều đô thị lớn khác của Ấn Độ, thành phố này đang chìm trong một lớp sương khói độc hại khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) liên tục ở mức "xấu", vượt qua mốc 190. Đối mặt với áp lực phải hành động, chính quyền đã lựa chọn một giải pháp can thiệp trực tiếp: các máy lọc không khí ngoài trời.
Vào đêm 12 và 13 tháng 11, các công nhân đã tiến hành lắp đặt những "gã khổng lồ" này, và chúng chính thức được đưa vào vận hành từ ngày 15 tháng 11. Đây không phải là những máy lọc không khí gia dụng thông thường. Chúng là những tháp lọc cao tới 8 mét, được đặt tại các khu vực giao thông trọng điểm, "điểm nóng" về ô nhiễm như vòng xoay Jawahar và dọc theo tuyến đường Tonk sầm uất, với mục tiêu tối đa hóa hiệu quả làm sạch.
Theo công bố, các tháp lọc này sử dụng một công nghệ có tên là Hệ thống Giảm Bụi Mịn (PAMARES). Mỗi tháp được cho là có khả năng xử lý một khối lượng không khí khổng lồ, lên tới một triệu mét khối mỗi giờ. Đây là một trong những nỗ lực can thiệp công nghệ quy mô lớn đầu tiên của thành phố nhằm cải thiện chất lượng không khí một cách trực tiếp tại nguồn phát thải.
Làn sóng phản đối từ cộng đồng mạng
Ngay sau khi được lắp đặt, một đoạn video do tài khoản Indian Tech & Infra đăng tải trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) đã nhanh chóng lan truyền, thu hút tới 3,7 triệu lượt xem và hàng nghìn bình luận. Video này giới thiệu Jaipur là thành phố đầu tiên của Ấn Độ áp dụng giải pháp máy lọc không khí ngoài trời trên đường phố.
Tuy nhiên, thay vì sự tự hào, đoạn video đã châm ngòi cho một cuộc tranh cãi sôi nổi, với phần lớn các ý kiến bày tỏ sự hoài nghi và thậm chí là mỉa mai. "Một ý tưởng tuyệt vời! Tiếp theo, tôi đề nghị lắp máy lọc nước ở Ấn Độ Dương," một bình luận châm biếm. Một người khác viết: "Cảm giác này giống như đang cố gắng dùng điều hòa không khí để làm mát cho dãy Himalaya vậy."
Những bình luận này phản ánh một sự hoài nghi sâu sắc trong công chúng. Nhiều ý kiến cho rằng các máy lọc không khí này trông "kỳ quặc" và đặt câu hỏi nghiêm túc về hiệu quả thực sự của chúng trong một môi trường hoàn toàn mở. Họ lập luận rằng, việc cố gắng lọc sạch không khí trên một con đường cao tốc cũng giống như cố gắng tát cạn biển; bất kỳ một lượng không khí sạch nào vừa được tạo ra sẽ ngay lập tức bị hòa loãng và thay thế bởi hàng triệu mét khối không khí ô nhiễm mới từ các khu vực xung quanh thổi đến
Tình trạng ô nhiễm đáng báo động tại Ấn Độ đã diễn ra trong nhiều năm qua
Phân tích của chuyên gia: "giải pháp hình thức" hay bỏ qua gốc rễ vấn đề?
Sự hoài nghi của cộng đồng mạng không phải là không có cơ sở. Các chuyên gia về môi trường và khí quyển từ lâu đã chỉ ra những hạn chế cố hữu của các "tháp lọc khói" (smog tower) quy mô lớn. Vấn đề lớn nhất của chúng chính là việc chúng đang cố gắng giải quyết một vấn đề động (không khí liên tục di chuyển) bằng một giải pháp tĩnh (đứng yên một chỗ).
Các chuyên gia cho rằng, giải pháp này hoàn toàn không thể xử lý được các nguồn ô nhiễm cốt lõi. Bầu không khí độc hại của Jaipur là một hỗn hợp phức tạp của nhiều yếu tố, bao gồm bụi mịn từ các công trường xây dựng và đường sá, khí thải từ hàng triệu phương tiện giao thông (trong đó có nhiều xe đã cũ), và khói từ các khu công nghiệp xung quanh. Việc đặt một chiếc máy lọc ở giữa ngã tư không làm giảm đi số lượng xe đang xả khói hay lượng bụi đang được tạo ra.
Chính vì vậy, nhiều người gọi đây là một "giải pháp mang tính hình thức. Chúng là một biểu tượng công nghệ cao, rất dễ nhìn thấy, tạo ra cảm giác rằng chính quyền "đang làm gì đó". Tuy nhiên, chi phí khống lồ để xây dựng và vận hành những tháp lọc này có thể đã được sử dụng một cách hiệu quả hơn rất nhiều nếu được đầu tư vào các biện pháp dài hạn và bền vững.
Một trong những đề xuất được nhắc đến nhiều nhất từ các chuyên gia là một giải pháp tự nhiên và đã được chứng minh: trồng cây diện rộng. Cây xanh không chỉ hấp thụ CO2 mà còn là một "bộ máy lọc không khí" sinh học khổng lồ, có khả năng giữ lại bụi mịn một cách hiệu quả, làm giảm tiếng ồn và hạ nhiệt đô thị.
Bài học từ các quốc gia khác và phản hồi của chính quyền
Jaipur, Ấn Độ không phải là thành phố đầu tiên thử nghiệm công nghệ này. Trung Quốc đã từng triển khai các tháp lọc khói tương tự ở các thành phố như Tây An. Ngay tại Ấn Độ, một "tháp lọc khói" khổng lồ cũng đã được khánh thành tại Delhi vào năm 2021. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học sau đó về hiệu quả của những dự án này đều cho thấy một kết quả đáng thất vọng: chúng có tác động không đáng kể đến chất lượng không khí chung, với phạm vi ảnh hưởng thường chỉ giới hạn trong bán kính vài chục mét xung quanh tháp.
Một chiếc máy lọc không khí khổng lồ được lắp đặt tại Trung Quốc
Trước làn sóng phản ứng dữ dội của dư luận, chính quyền thành phố Jaipur dường như cũng đã nhận ra rằng đây không phải là một "viên đạn bạc". Họ đang phải gấp rút thực hiện các chiến dịch thông tin nhằm giải thích cho người dân về vai trò và cách thức hoạt động của các máy lọc không khí.
Đồng thời, nhà chức trách cũng thừa nhận rằng đây không phải là giải pháp duy nhất, và khuyến khích người dân áp dụng các biện pháp bổ sung như giảm khí thải từ phương tiện giao thông cá nhân và tuyệt đối không đốt rác ngoài trời. Điều này cho thấy một sự thừa nhận gián tiếp rằng các tháp lọc này, nếu có hiệu quả, cũng chỉ có thể xử lý được "phần ngọn" của vấn đề.
Trong những tháng tới, hiệu suất của các tháp lọc không khí này sẽ được theo dõi một cách liên tục thông qua các cảm biến AQI và các phân tích dữ liệu. Dựa trên kết quả thu được, các nhà chức trách sẽ quyết định liệu có nên lắp đặt thêm nhiều tháp lọc hơn trên khắp thành phố hay không. Quyết định này sẽ rất quan trọng, bởi nó sẽ cho thấy liệu Jaipur có tiếp tục theo đuổi một chiến lược công nghệ cao đầy tốn kém và tranh cãi, hay sẽ chuyển hướng sang các giải pháp bền vững và giải quyết gốc rễ của vấn đề ô nhiễm.
#máylọckhôngkhíngoàitrời
Chiếc máy lọc không khí ngoài trời vừa được triển khai tại thành phố Jaipur, thủ phủ bang Rajasthan, Ấn Độ
Nỗ lực tuyệt vọng trước "bầu trời độc hại"
Động thái của thành phố Jaipur diễn ra trong bối cảnh cực kỳ cấp bách. Giống như nhiều đô thị lớn khác của Ấn Độ, thành phố này đang chìm trong một lớp sương khói độc hại khi chỉ số chất lượng không khí (AQI) liên tục ở mức "xấu", vượt qua mốc 190. Đối mặt với áp lực phải hành động, chính quyền đã lựa chọn một giải pháp can thiệp trực tiếp: các máy lọc không khí ngoài trời.
Vào đêm 12 và 13 tháng 11, các công nhân đã tiến hành lắp đặt những "gã khổng lồ" này, và chúng chính thức được đưa vào vận hành từ ngày 15 tháng 11. Đây không phải là những máy lọc không khí gia dụng thông thường. Chúng là những tháp lọc cao tới 8 mét, được đặt tại các khu vực giao thông trọng điểm, "điểm nóng" về ô nhiễm như vòng xoay Jawahar và dọc theo tuyến đường Tonk sầm uất, với mục tiêu tối đa hóa hiệu quả làm sạch.
Theo công bố, các tháp lọc này sử dụng một công nghệ có tên là Hệ thống Giảm Bụi Mịn (PAMARES). Mỗi tháp được cho là có khả năng xử lý một khối lượng không khí khổng lồ, lên tới một triệu mét khối mỗi giờ. Đây là một trong những nỗ lực can thiệp công nghệ quy mô lớn đầu tiên của thành phố nhằm cải thiện chất lượng không khí một cách trực tiếp tại nguồn phát thải.
Làn sóng phản đối từ cộng đồng mạng
Ngay sau khi được lắp đặt, một đoạn video do tài khoản Indian Tech & Infra đăng tải trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) đã nhanh chóng lan truyền, thu hút tới 3,7 triệu lượt xem và hàng nghìn bình luận. Video này giới thiệu Jaipur là thành phố đầu tiên của Ấn Độ áp dụng giải pháp máy lọc không khí ngoài trời trên đường phố.
Tuy nhiên, thay vì sự tự hào, đoạn video đã châm ngòi cho một cuộc tranh cãi sôi nổi, với phần lớn các ý kiến bày tỏ sự hoài nghi và thậm chí là mỉa mai. "Một ý tưởng tuyệt vời! Tiếp theo, tôi đề nghị lắp máy lọc nước ở Ấn Độ Dương," một bình luận châm biếm. Một người khác viết: "Cảm giác này giống như đang cố gắng dùng điều hòa không khí để làm mát cho dãy Himalaya vậy."
Những bình luận này phản ánh một sự hoài nghi sâu sắc trong công chúng. Nhiều ý kiến cho rằng các máy lọc không khí này trông "kỳ quặc" và đặt câu hỏi nghiêm túc về hiệu quả thực sự của chúng trong một môi trường hoàn toàn mở. Họ lập luận rằng, việc cố gắng lọc sạch không khí trên một con đường cao tốc cũng giống như cố gắng tát cạn biển; bất kỳ một lượng không khí sạch nào vừa được tạo ra sẽ ngay lập tức bị hòa loãng và thay thế bởi hàng triệu mét khối không khí ô nhiễm mới từ các khu vực xung quanh thổi đến
Tình trạng ô nhiễm đáng báo động tại Ấn Độ đã diễn ra trong nhiều năm qua
Phân tích của chuyên gia: "giải pháp hình thức" hay bỏ qua gốc rễ vấn đề?
Sự hoài nghi của cộng đồng mạng không phải là không có cơ sở. Các chuyên gia về môi trường và khí quyển từ lâu đã chỉ ra những hạn chế cố hữu của các "tháp lọc khói" (smog tower) quy mô lớn. Vấn đề lớn nhất của chúng chính là việc chúng đang cố gắng giải quyết một vấn đề động (không khí liên tục di chuyển) bằng một giải pháp tĩnh (đứng yên một chỗ).
Các chuyên gia cho rằng, giải pháp này hoàn toàn không thể xử lý được các nguồn ô nhiễm cốt lõi. Bầu không khí độc hại của Jaipur là một hỗn hợp phức tạp của nhiều yếu tố, bao gồm bụi mịn từ các công trường xây dựng và đường sá, khí thải từ hàng triệu phương tiện giao thông (trong đó có nhiều xe đã cũ), và khói từ các khu công nghiệp xung quanh. Việc đặt một chiếc máy lọc ở giữa ngã tư không làm giảm đi số lượng xe đang xả khói hay lượng bụi đang được tạo ra.
Chính vì vậy, nhiều người gọi đây là một "giải pháp mang tính hình thức. Chúng là một biểu tượng công nghệ cao, rất dễ nhìn thấy, tạo ra cảm giác rằng chính quyền "đang làm gì đó". Tuy nhiên, chi phí khống lồ để xây dựng và vận hành những tháp lọc này có thể đã được sử dụng một cách hiệu quả hơn rất nhiều nếu được đầu tư vào các biện pháp dài hạn và bền vững.
Một trong những đề xuất được nhắc đến nhiều nhất từ các chuyên gia là một giải pháp tự nhiên và đã được chứng minh: trồng cây diện rộng. Cây xanh không chỉ hấp thụ CO2 mà còn là một "bộ máy lọc không khí" sinh học khổng lồ, có khả năng giữ lại bụi mịn một cách hiệu quả, làm giảm tiếng ồn và hạ nhiệt đô thị.
Bài học từ các quốc gia khác và phản hồi của chính quyền
Jaipur, Ấn Độ không phải là thành phố đầu tiên thử nghiệm công nghệ này. Trung Quốc đã từng triển khai các tháp lọc khói tương tự ở các thành phố như Tây An. Ngay tại Ấn Độ, một "tháp lọc khói" khổng lồ cũng đã được khánh thành tại Delhi vào năm 2021. Tuy nhiên, các nghiên cứu khoa học sau đó về hiệu quả của những dự án này đều cho thấy một kết quả đáng thất vọng: chúng có tác động không đáng kể đến chất lượng không khí chung, với phạm vi ảnh hưởng thường chỉ giới hạn trong bán kính vài chục mét xung quanh tháp.
Một chiếc máy lọc không khí khổng lồ được lắp đặt tại Trung Quốc
Trước làn sóng phản ứng dữ dội của dư luận, chính quyền thành phố Jaipur dường như cũng đã nhận ra rằng đây không phải là một "viên đạn bạc". Họ đang phải gấp rút thực hiện các chiến dịch thông tin nhằm giải thích cho người dân về vai trò và cách thức hoạt động của các máy lọc không khí.
Đồng thời, nhà chức trách cũng thừa nhận rằng đây không phải là giải pháp duy nhất, và khuyến khích người dân áp dụng các biện pháp bổ sung như giảm khí thải từ phương tiện giao thông cá nhân và tuyệt đối không đốt rác ngoài trời. Điều này cho thấy một sự thừa nhận gián tiếp rằng các tháp lọc này, nếu có hiệu quả, cũng chỉ có thể xử lý được "phần ngọn" của vấn đề.
Trong những tháng tới, hiệu suất của các tháp lọc không khí này sẽ được theo dõi một cách liên tục thông qua các cảm biến AQI và các phân tích dữ liệu. Dựa trên kết quả thu được, các nhà chức trách sẽ quyết định liệu có nên lắp đặt thêm nhiều tháp lọc hơn trên khắp thành phố hay không. Quyết định này sẽ rất quan trọng, bởi nó sẽ cho thấy liệu Jaipur có tiếp tục theo đuổi một chiến lược công nghệ cao đầy tốn kém và tranh cãi, hay sẽ chuyển hướng sang các giải pháp bền vững và giải quyết gốc rễ của vấn đề ô nhiễm.
#máylọckhôngkhíngoàitrời
