Sasha
Writer
Vài tuần trước, công ty khởi nghiệp của Trung Quốc mang tên EngineAI đã có một cuộc trình diễn khác thường về cách robot ngày nay học hỏi. Một nữ hướng dẫn viên với mái tóc vàng dài đã trình diễn một loạt các bước nhảy và sau đó khuyến khích robot hình người của công ty bắt chước các động tác của cô ấy.
"Năm, sáu, bảy, tám", cô ấy nói. "Đi nào! Giữ nguyên nhịp điệu".
Sử dụng thuật toán thị giác máy tính và máy học, robot hình người đó đã quan sát và lắng nghe rồi bắt chước một loạt các bước nhảy của cô ấy. Trong vài ngày, robot của EngineAI đã thành thạo điệu nhảy Axe Gang trong bộ phim Kung Fu Hustle năm 2004.
Điệu nhảy này đại diện cho một bước tiến nghiêm túc đối với ngành công nghệ của Trung Quốc. Sau nhiều năm các công ty Mỹ như Boston Dynamics dẫn đầu trong việc phát triển máy móc hình người thì những công ty mới nổi của Trung Quốc hiện đang mở rộng ranh giới của sự đổi mới. Vào tháng 4, Bắc Kinh đã tổ chức cuộc thi bán marathon robot đầu tiên trên thế giới, nơi X-Humanoid của thành phố đã đánh bại 20 cỗ máy hai chân khác. Vào tháng 5, Unitree Robotics, một trong những công ty nổi tiếng của Trung Quốc, đã giới thiệu những cỗ máy của mình trong sự kiện được coi là giải đấu kickboxing robot đầu tiên. Mặc dù những sự kiện này không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ — 15 trong số 21 robot đã không hoàn thành cuộc đua Bắc Kinh — nhưng mục đích là tiến bộ chứ không phải sự hoàn hảo.
Trung Quốc, quốc gia đã có mật độ robot trên đầu người tại các nhà máy cao hơn so với Hoa Kỳ và Nhật Bản, đang chuẩn bị cho robot chuyển sang các vai trò ngày càng phức tạp hơn. EngineAI, Unitree và các đối thủ cạnh tranh của họ đã bắt đầu thử nghiệm mọi thứ, từ phân loại rác và giao thuốc tại các viện dưỡng lão đến tuần tra đường phố cùng với cảnh sát và hướng dẫn tham quan các bảo tàng. Theo các báo cáo của phương tiện truyền thông địa phương, một số công ty còn đang âm thầm được thử nghiệm robot hình người để chiến đấu trong quân đội.
Zhao Tongyang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của EngineAI
Zhao Tongyang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của EngineAI, cho biết hiện có khoảng 50 hoặc 60 công ty tại Trung Quốc đang nghiên cứu phát triển robot hình người, hưởng lợi từ chuyên môn sản xuất của quốc gia này và sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ. Họ đang khai thác các mô hình trí tuệ nhân tạo để máy móc có thể tự học cách xử lý các nhiệm vụ mới mà không cần lập trình tốn công cho từng tình huống. EngineAI cho biết họ đã nhận được đơn đặt hàng cho hàng trăm robot hình người.
“Trung Quốc có nhiều đối thủ tham gia và trong số đó có một số tài năng rất giỏi”, Zhao, 43 tuổi, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua Zoom. “Tôi hy vọng Trung Quốc sẽ là quốc gia đi đầu về robot”.
Một robot hình người EngineAI PM01 tại phòng trưng bày của EngineAI
Các công ty khởi nghiệp của quốc gia này đã thu hút sự chú ý của Elon Musk, tỷ phú công nghệ sở hữu Tesla, công ty đang nhắm đến thị trường robot hình người. Trong buổi công bố doanh thu vào tháng 4/2025, tỷ phú này cho biết ông nghĩ robot Optimus của mình dẫn đầu ngành về hiệu suất, nhưng Trung Quốc có thể sẽ thống trị lĩnh vực này. Ông cho biết “Tôi hơi lo ngại rằng trên bảng xếp hạng, các công ty Trung Quốc sẽ xếp hạng từ 2 đến 10”.
Sự lãnh đạo trong lĩnh vực này rất quan trọng vì người máy dường như đang chuẩn bị vượt ra khỏi phạm vi khoa học viễn tưởng và sự tò mò. Citigroup gần đây đã dự đoán thị trường máy móc và các dịch vụ liên quan sẽ tăng vọt lên 7 nghìn tỷ USD vào năm 2050 khi thế giới có thể có 648 triệu robot giống người.
Ngoài phần thưởng tiền tệ là những tác động chiến lược đáng kinh ngạc đối với chính phủ và quốc gia. Bất kỳ ai lãnh đạo quá trình phát triển người máy này đều có khả năng chỉ huy một đội quân gồm những người lao động, người chăm sóc và binh lính không biết mệt mỏi, định nghĩa lại sức mạnh kinh tế và chính trị. Vào giữa tháng 5, Elon Musk đã đưa ra lập luận rằng nền kinh tế toàn cầu có thể tăng trưởng gấp 10 lần quy mô hiện tại khi có thêm lao động là người máy.
"Nó mở ra một tiềm năng kinh tế vô cùng lớn", Elon Musk nói trong một lần xuất hiện tại Ả Rập Xê Út. "Chúng ta đang hướng đến một thế giới hoàn toàn khác".
Robot hình người Optimus của Tesla Core Technology tại Hội nghị Bund ở Thượng Hải vào tháng 9/2024.
Sức mạnh của Trung Quốc trong lĩnh vực này không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Trung Quốc đã phác thảo các bản thiết kế để phát triển các công nghệ chiến lược — bao gồm cả robot — hơn một thập kỷ trước. Sau đó, các quan chức ở các địa phương đã đưa ra các ưu đãi tài chính và hỗ trợ cho các doanh nhân để đạt được các mục tiêu chính sách của Bắc Kinh. Trong trường hợp của EngineAI, chính quyền Thâm Quyến đã giúp kết nối Zhao với nguồn tài trợ và các nguồn lực khác.
“Mặc dù không phải chính quyền đầu tư trực tiếp vào chúng tôi, nhưng ít nhất tiền của chính quyền cũng được sử dụng để hướng dẫn họ đến ngành này và hướng dẫn các quỹ theo hướng này”, người sáng lập cho biết. “Tôi nghĩ đây là một điều tuyệt vời”.
Đầu năm nay, Trung Quốc đã công bố sẽ đầu tư 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (138 tỷ USD) vào ngành robot và công nghệ cao trong hai thập kỷ tới, nhiều hơn nhiều so với Mỹ hoặc Châu Âu.
Mỹ có những công ty lớn trong ngành robot — bao gồm Boston Dynamics, Agility Robotics, Figure AI và Tesla — và có bề dày thành tích về những đột phá công nghệ. Tuy nhiên, một số học giả cảnh báo rằng cách tiếp cận của Bắc Kinh có thể mang lại cho Trung Quốc lợi thế trong việc phát triển các lĩnh vực chiến lược quan trọng, thâm dụng vốn, giống như họ đã làm với xe điện và tấm pin mặt trời.
Julian Mueller-Kaler, giám đốc Trung tâm Dự báo Chiến lược tại tổ chức tư vấn Stimson Center có trụ sở tại Washington D.C., cho biết: "Mô hình chủ nghĩa tư bản do nhà nước điều hành của Trung Quốc thực sự có thể được trang bị tốt hơn". "Những tiến bộ về kỹ thuật số và công nghệ là những vấn đề địa chính trị cấp cao nhất".
Mặc dù vẫn có khả năng thị trường robot hình người sẽ không bao giờ cất cánh, nhưng Trung Quốc đang đặt cược táo bạo rằng thị trường này sẽ cất cánh. Theo một nghiên cứu vào tháng 4 của tổ chức tư vấn Leaderobot và các tổ chức khác tại Trung Quốc, quốc gia này đang trên đà sản xuất hơn 10.000 rô-bốt hình người trong năm nay, tức là hơn một nửa số robot hình người trên toàn cầu.
"Tôi không nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc đang giành chiến thắng trong cuộc chiến rô-bốt hình người", Henrik I. Christensen, giám đốc Viện Robot theo ngữ cảnh tại Đại học California San Diego, cho biết.
Vào tháng 5, Unitree Robotics, một trong những công ty hàng đầu của đất nước, đã giới thiệu những cỗ máy của mình trong một giải đấu được coi là giải đấu kickboxing robot đầu tiên.
Sự nghiệp của Zhao phản ánh sự ủng hộ của quốc gia này đối với ngành rô-bốt. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành tự động hóa tại trường đại học, anh đã bước vào lĩnh vực này cách đây tám năm, không phải vì các ưu tiên chiến lược của Bắc Kinh mà là vì triển vọng đổi mới. Anh cho biết "Tôi tin rằng rô-bốt hình người chắc chắn sẽ thay đổi cách sống của con người".
Thời điểm của Zhao thật may mắn. Vài năm trước, Bắc Kinh đã công bố một chương trình đầy tham vọng có tên là Made in China 2025, đặt ra các mục tiêu về thành tựu công nghệ trong thập kỷ tới. Động lực phát triển công nghệ hình người của Trung Quốc bắt nguồn từ tình trạng thiếu hụt lao động đang đến gần. Theo Viện Lowy ở Sydney, dân số trong độ tuổi lao động dự kiến sẽ giảm khoảng 22% vào năm 2050. Theo báo cáo từ các cơ quan chính phủ Trung Quốc, tình trạng thiếu hụt đặc biệt nghiêm trọng trong lĩnh vực sản xuất, với dự báo thiếu hụt 30 triệu lao động trong 10 lĩnh vực vào cuối năm nay. Khoảng cách này càng trầm trọng hơn do thế hệ trẻ không muốn làm những công việc lao động chân tay trong nhà máy như cha mẹ họ đã từng làm.
Robot hình người của UBTech thực hiện đào tạo thực tế tại Nhà máy thông minh 5G của Zeekr ở Ninh Ba vào tháng 3/2025.
Chiến lược của Trung Quốc là tích hợp robot giống người vào các lĩnh vực như sản xuất, chăm sóc sức khỏe và dịch vụ khách sạn. Các nhà máy ở Trung Quốc hiện có mật độ robot vượt xa Đức và Nhật Bản, với mức tăng gấp đôi chỉ trong bốn năm. Theo Liên đoàn Robot quốc tế, nước này có 470 robot trên 10.000 nhân viên vào năm 2023, cao hơn nhiều so với Mỹ với 295 robot trên cùng số lượng công nhân.
Các mô hình trí tuệ nhân tạo đang giúp robot hình người trở thành những cỗ máy thông minh hơn, thích nghi hơn. Các công ty khởi nghiệp như EngineAI và Unitree đang cải tiến các ứng dụng AI của họ, cho phép robot nhìn thấy và nhận dạng các vật thể, lập kế hoạch di chuyển, phối hợp với nhau và tự học cách thích nghi với các tình huống mới.
“Trước đây, robot rất ngu ngốc, phải không?” Chang Lin, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Leju Robotics, một công ty khởi nghiệp đầy tham vọng khác, cho biết. Ngày nay, sự phát triển của các mô hình ngôn ngữ lớn, như những mô hình cung cấp năng lượng cho ChatGPT và DeepSeek, đang trao cho máy móc trí thông minh để chúng có thể học các nhiệm vụ từ chủ sở hữu của mình, ông cho biết. Ví dụ, bạn có thể huấn luyện một trong những robot Kuavo của công ty cách bạn muốn nó lau sàn hoặc chăm sóc hoa trong nhà của bạn — và sau đó nó sẽ tiếp quản.
“Sẽ dễ dàng thôi”, ông nói. “Tạo một tập dữ liệu để tưới hoa, nó sẽ tự nhiên tưới hoa”.
Loại tiến bộ này đã đưa robot của Trung Quốc vào thế giới thực. UBTech Robotics Corp, có trụ sở tại Thâm Quyến, đã triển khai Walker S1 để giúp lắp ráp iPhone cho đối tác của Apple là Foxconn Technology Group. Hơn 500 máy móc của công ty này hoạt động tại các nhà máy ô tô của BYD, Geely Automobile và FAW-Volkswagen, nâng hộp, phân loại linh kiện và thử nghiệm dụng cụ. Tại nhà máy FAW-Volkswagen, họ phát hiện rò rỉ chất làm lạnh trong hệ thống điều hòa không khí, một nhiệm vụ có thể gây hại cho phổi của con người.
Leju, cũng có trụ sở tại Thâm Quyến, đang thúc đẩy việc sử dụng người máy để phân loại và giao thuốc tại các cơ sở chăm sóc người cao tuổi. Ít nhất một trăm máy móc của công ty đã được giao cho các nhà sản xuất ô tô bao gồm BAIC Motor và Nio, các phòng triển lãm ở Trung Quốc và các viện dưỡng lão ở Tô Châu. Các trường đại học cũng đã mua robot Leju để thực hiện nghiên cứu.
Susanne Bieller, tổng thư ký của Liên đoàn Robot quốc tế có trụ sở tại Frankfurt, nhận thấy Trung Quốc đang nổi lên như một thế lực hàng đầu trong lĩnh vực robot hình người khi các công ty khởi nghiệp của nước này hợp tác với các nhà sản xuất để giảm chi phí và giúp máy móc trở nên dễ tiếp cận hơn. Bà cho biết: "Trong vòng 5 đến 10 năm tới, chúng ta có thể mong đợi công nghệ này sẽ được áp dụng rộng rãi hơn trong ngành công nghiệp".
EngineAI đã dành nhiều năm để cải tiến các khớp nối của robot, giúp chúng nhẹ hơn và nhỏ hơn, đồng thời cắt giảm chi phí. Trong một trường hợp, Zhao và nhóm kỹ sư gồm 40 người của ông đã thiết kế lại một khớp nối điện có giá từ 20.000 đến 30.000 nhân dân tệ để họ có thể tự sản xuất với chi phí chỉ bằng một phần mười.
Zhao cũng trở nên ám ảnh với việc tìm ra cách tạo ra những chú robot có thể đi lại với dáng đi tự nhiên giống con người. Ông nói với nhân viên rằng những cỗ máy đầu tiên có những bước đi chậm chạp, vụng về nên bị vứt vào thùng rác. EngineAI đã chế tạo những chú robot hình người với các khớp chân được tinh chỉnh và sau đó tích hợp máy học với mạng nơ-ron để máy móc có thể học cách đi lại, giống như một đứa trẻ mới biết đi thực sự.
“Thu thập nhiều dữ liệu rất đẹp từ cơ thể con người, kết hợp những dữ liệu này và để nó di chuyển”, ông nói.
Tuy nhiên, ngay cả những người máy thanh lịch nhất cũng sẽ không có tương lai nếu chúng không mang lại giá trị. Những cỗ máy giống người đã chiếm được trí tưởng tượng của mọi người ít nhất là từ những tác phẩm của Isaac Asimov vào những năm 1950, nhưng chúng vẫn chủ yếu là một sự mới lạ. Boston Dynamics đã gây ấn tượng với những người đam mê công nghệ kể từ khi thành lập vào năm 1992, nhưng công ty chưa bao giờ thành công về kinh doanh. Google và SoftBank đã mua lại công ty khởi nghiệp này rồi bán lại mà không thành công về mặt thương mại; hiện công ty này thuộc sở hữu của Hyundai Motor.
Tại Bắc Kinh, cuộc thi bán marathon hình người nhằm mục đích thể hiện khả năng của máy móc thay vào đó lại chứng minh được những hạn chế của chúng. Một người máy tham gia đã ngã ở vạch xuất phát. Một người khác bị rơi đầu và lăn trên mặt đất. Trong giải đấu kickboxing tháng này, những người máy Unitree thường lao vào không khí hoặc tự ngã, mặc dù chúng được con người điều khiển bên lề võ đài.
Một robot hình người Unitree mất kiểm soát khi bắt đầu cuộc đua bán marathon robot ở Bắc Kinh vào ngày 19/4.
Romain Moulin, CEO của công ty khởi nghiệp Exotec của Pháp, cho biết: “Người máy giống người không có ý nghĩa kinh tế đối với hầu hết mọi người và các công ty trong tương lai gần”. Công ty này sản xuất robot hình hộp cho các nhà kho mà ông cho là hữu ích hơn.
Tuy nhiên, số lượng người tin tưởng đang tăng lên. Trong báo cáo dài 83 trang của mình, Citigroup đã khai thác 10 nhân viên của chính mình và bảy cộng tác viên để giải thích lý do tại sao họ coi robot là một cơ hội tuyệt vời. Báo cáo mô tả những cỗ máy như vậy là “AI vật lý” và dự đoán chúng sẽ được sử dụng để lái xe tự động, dọn dẹp và giao hàng. Báo cáo dự báo rằng người máy giống người sẽ là phân khúc phát triển nhanh nhất của thị trường robot, với sự linh hoạt để làm việc trong chăm sóc sức khỏe, nhà máy, dọn dẹp nhà cửa, giao hàng, siêu thị và dịch vụ khách sạn.
Các tác giả đã viết: “Một phần lớn luận điểm về người máy giống người rất đơn giản – chúng tôi đã thiết kế thế giới nhân tạo của mình để phục vụ con người nên người máy giống người có thể hòa nhập ngay mà không cần thay đổi đáng kể về cơ sở hạ tầng”.
Elon Musk đã trở thành người ủng hộ hàng đầu. Ông cho biết vào tháng 4 rằng ông hy vọng sẽ có hàng nghìn rô-bốt Optimus hoạt động tại các nhà máy của Tesla vào cuối năm nay và ông tự tin sẽ đạt được một triệu đơn vị mỗi năm trong vòng chưa đầy năm năm. Những con rô-bốt này vẫn chưa được bán cho những người khác, nhưng chúng dự kiến có giá từ 20.000 đến 30.000 USD khi được tung ra thị trường vào năm 2027.
Citigroup cho rằng tính kinh tế của những cỗ máy như vậy sau đó sẽ trở nên rõ ràng hơn. Nếu dự đoán của Elon Musk là chính xác rằng rô-bốt hình người có giá khoảng 25.000 USD, các nhà phân tích tính toán rằng chúng sẽ tự trả tiền cho chính chúng trong 36 tuần, nếu so sánh với mức lương tối thiểu thấp nhất của Mỹ là 7,25 USD một giờ. Các phương trình hoàn vốn hấp dẫn hơn ở các tiểu bang và công việc có mức lương cao hơn.
"Lập luận về rô-bốt hình người không chỉ mang tính kinh tế. Một số công việc nguy hiểm hoặc không mong muốn đối với con người và phù hợp hơn với rô-bốt. Trong những trường hợp khác, tình trạng thiếu hụt lao động tồn tại và có thể đảm nhiệm những vai trò này. Rô-bốt cũng không rời đi hoặc nghỉ lễ", họ viết.
Chang, Tổng giám đốc điều hành của Leju Robotics, cho biết số lượng các công ty khởi nghiệp hình người ngày càng tăng ở Trung Quốc đang thúc đẩy sự cạnh tranh gay gắt. Hàng loạt công ty phải chạy đua với các đối thủ của mình để tích hợp các khả năng AI và các cải tiến vật lý.
"Càng có nhiều người tham gia vào ngành, ngành sẽ càng tốt hơn", ông nói. "Vì vậy, điều chúng ta cần làm là cố gắng hết sức để luôn dẫn đầu".
"Năm, sáu, bảy, tám", cô ấy nói. "Đi nào! Giữ nguyên nhịp điệu".
Sử dụng thuật toán thị giác máy tính và máy học, robot hình người đó đã quan sát và lắng nghe rồi bắt chước một loạt các bước nhảy của cô ấy. Trong vài ngày, robot của EngineAI đã thành thạo điệu nhảy Axe Gang trong bộ phim Kung Fu Hustle năm 2004.
Điệu nhảy này đại diện cho một bước tiến nghiêm túc đối với ngành công nghệ của Trung Quốc. Sau nhiều năm các công ty Mỹ như Boston Dynamics dẫn đầu trong việc phát triển máy móc hình người thì những công ty mới nổi của Trung Quốc hiện đang mở rộng ranh giới của sự đổi mới. Vào tháng 4, Bắc Kinh đã tổ chức cuộc thi bán marathon robot đầu tiên trên thế giới, nơi X-Humanoid của thành phố đã đánh bại 20 cỗ máy hai chân khác. Vào tháng 5, Unitree Robotics, một trong những công ty nổi tiếng của Trung Quốc, đã giới thiệu những cỗ máy của mình trong sự kiện được coi là giải đấu kickboxing robot đầu tiên. Mặc dù những sự kiện này không phải lúc nào cũng diễn ra suôn sẻ — 15 trong số 21 robot đã không hoàn thành cuộc đua Bắc Kinh — nhưng mục đích là tiến bộ chứ không phải sự hoàn hảo.
Trung Quốc, quốc gia đã có mật độ robot trên đầu người tại các nhà máy cao hơn so với Hoa Kỳ và Nhật Bản, đang chuẩn bị cho robot chuyển sang các vai trò ngày càng phức tạp hơn. EngineAI, Unitree và các đối thủ cạnh tranh của họ đã bắt đầu thử nghiệm mọi thứ, từ phân loại rác và giao thuốc tại các viện dưỡng lão đến tuần tra đường phố cùng với cảnh sát và hướng dẫn tham quan các bảo tàng. Theo các báo cáo của phương tiện truyền thông địa phương, một số công ty còn đang âm thầm được thử nghiệm robot hình người để chiến đấu trong quân đội.
Zhao Tongyang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của EngineAI
Zhao Tongyang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của EngineAI, cho biết hiện có khoảng 50 hoặc 60 công ty tại Trung Quốc đang nghiên cứu phát triển robot hình người, hưởng lợi từ chuyên môn sản xuất của quốc gia này và sự hỗ trợ mạnh mẽ của chính phủ. Họ đang khai thác các mô hình trí tuệ nhân tạo để máy móc có thể tự học cách xử lý các nhiệm vụ mới mà không cần lập trình tốn công cho từng tình huống. EngineAI cho biết họ đã nhận được đơn đặt hàng cho hàng trăm robot hình người.
“Trung Quốc có nhiều đối thủ tham gia và trong số đó có một số tài năng rất giỏi”, Zhao, 43 tuổi, cho biết trong một cuộc phỏng vấn qua Zoom. “Tôi hy vọng Trung Quốc sẽ là quốc gia đi đầu về robot”.
Một robot hình người EngineAI PM01 tại phòng trưng bày của EngineAI
Các công ty khởi nghiệp của quốc gia này đã thu hút sự chú ý của Elon Musk, tỷ phú công nghệ sở hữu Tesla, công ty đang nhắm đến thị trường robot hình người. Trong buổi công bố doanh thu vào tháng 4/2025, tỷ phú này cho biết ông nghĩ robot Optimus của mình dẫn đầu ngành về hiệu suất, nhưng Trung Quốc có thể sẽ thống trị lĩnh vực này. Ông cho biết “Tôi hơi lo ngại rằng trên bảng xếp hạng, các công ty Trung Quốc sẽ xếp hạng từ 2 đến 10”.
Sự lãnh đạo trong lĩnh vực này rất quan trọng vì người máy dường như đang chuẩn bị vượt ra khỏi phạm vi khoa học viễn tưởng và sự tò mò. Citigroup gần đây đã dự đoán thị trường máy móc và các dịch vụ liên quan sẽ tăng vọt lên 7 nghìn tỷ USD vào năm 2050 khi thế giới có thể có 648 triệu robot giống người.
Ngoài phần thưởng tiền tệ là những tác động chiến lược đáng kinh ngạc đối với chính phủ và quốc gia. Bất kỳ ai lãnh đạo quá trình phát triển người máy này đều có khả năng chỉ huy một đội quân gồm những người lao động, người chăm sóc và binh lính không biết mệt mỏi, định nghĩa lại sức mạnh kinh tế và chính trị. Vào giữa tháng 5, Elon Musk đã đưa ra lập luận rằng nền kinh tế toàn cầu có thể tăng trưởng gấp 10 lần quy mô hiện tại khi có thêm lao động là người máy.
"Nó mở ra một tiềm năng kinh tế vô cùng lớn", Elon Musk nói trong một lần xuất hiện tại Ả Rập Xê Út. "Chúng ta đang hướng đến một thế giới hoàn toàn khác".
Robot hình người Optimus của Tesla Core Technology tại Hội nghị Bund ở Thượng Hải vào tháng 9/2024.
Sức mạnh của Trung Quốc trong lĩnh vực này không phải là ngẫu nhiên. Chính phủ Trung Quốc đã phác thảo các bản thiết kế để phát triển các công nghệ chiến lược — bao gồm cả robot — hơn một thập kỷ trước. Sau đó, các quan chức ở các địa phương đã đưa ra các ưu đãi tài chính và hỗ trợ cho các doanh nhân để đạt được các mục tiêu chính sách của Bắc Kinh. Trong trường hợp của EngineAI, chính quyền Thâm Quyến đã giúp kết nối Zhao với nguồn tài trợ và các nguồn lực khác.
“Mặc dù không phải chính quyền đầu tư trực tiếp vào chúng tôi, nhưng ít nhất tiền của chính quyền cũng được sử dụng để hướng dẫn họ đến ngành này và hướng dẫn các quỹ theo hướng này”, người sáng lập cho biết. “Tôi nghĩ đây là một điều tuyệt vời”.
Đầu năm nay, Trung Quốc đã công bố sẽ đầu tư 1 nghìn tỷ nhân dân tệ (138 tỷ USD) vào ngành robot và công nghệ cao trong hai thập kỷ tới, nhiều hơn nhiều so với Mỹ hoặc Châu Âu.
Mỹ có những công ty lớn trong ngành robot — bao gồm Boston Dynamics, Agility Robotics, Figure AI và Tesla — và có bề dày thành tích về những đột phá công nghệ. Tuy nhiên, một số học giả cảnh báo rằng cách tiếp cận của Bắc Kinh có thể mang lại cho Trung Quốc lợi thế trong việc phát triển các lĩnh vực chiến lược quan trọng, thâm dụng vốn, giống như họ đã làm với xe điện và tấm pin mặt trời.
Julian Mueller-Kaler, giám đốc Trung tâm Dự báo Chiến lược tại tổ chức tư vấn Stimson Center có trụ sở tại Washington D.C., cho biết: "Mô hình chủ nghĩa tư bản do nhà nước điều hành của Trung Quốc thực sự có thể được trang bị tốt hơn". "Những tiến bộ về kỹ thuật số và công nghệ là những vấn đề địa chính trị cấp cao nhất".
Mặc dù vẫn có khả năng thị trường robot hình người sẽ không bao giờ cất cánh, nhưng Trung Quốc đang đặt cược táo bạo rằng thị trường này sẽ cất cánh. Theo một nghiên cứu vào tháng 4 của tổ chức tư vấn Leaderobot và các tổ chức khác tại Trung Quốc, quốc gia này đang trên đà sản xuất hơn 10.000 rô-bốt hình người trong năm nay, tức là hơn một nửa số robot hình người trên toàn cầu.
"Tôi không nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc đang giành chiến thắng trong cuộc chiến rô-bốt hình người", Henrik I. Christensen, giám đốc Viện Robot theo ngữ cảnh tại Đại học California San Diego, cho biết.
Vào tháng 5, Unitree Robotics, một trong những công ty hàng đầu của đất nước, đã giới thiệu những cỗ máy của mình trong một giải đấu được coi là giải đấu kickboxing robot đầu tiên.
Sự nghiệp của Zhao phản ánh sự ủng hộ của quốc gia này đối với ngành rô-bốt. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành tự động hóa tại trường đại học, anh đã bước vào lĩnh vực này cách đây tám năm, không phải vì các ưu tiên chiến lược của Bắc Kinh mà là vì triển vọng đổi mới. Anh cho biết "Tôi tin rằng rô-bốt hình người chắc chắn sẽ thay đổi cách sống của con người".
Thời điểm của Zhao thật may mắn. Vài năm trước, Bắc Kinh đã công bố một chương trình đầy tham vọng có tên là Made in China 2025, đặt ra các mục tiêu về thành tựu công nghệ trong thập kỷ tới. Động lực phát triển công nghệ hình người của Trung Quốc bắt nguồn từ tình trạng thiếu hụt lao động đang đến gần. Theo Viện Lowy ở Sydney, dân số trong độ tuổi lao động dự kiến sẽ giảm khoảng 22% vào năm 2050. Theo báo cáo từ các cơ quan chính phủ Trung Quốc, tình trạng thiếu hụt đặc biệt nghiêm trọng trong lĩnh vực sản xuất, với dự báo thiếu hụt 30 triệu lao động trong 10 lĩnh vực vào cuối năm nay. Khoảng cách này càng trầm trọng hơn do thế hệ trẻ không muốn làm những công việc lao động chân tay trong nhà máy như cha mẹ họ đã từng làm.
Robot hình người của UBTech thực hiện đào tạo thực tế tại Nhà máy thông minh 5G của Zeekr ở Ninh Ba vào tháng 3/2025.
Chiến lược của Trung Quốc là tích hợp robot giống người vào các lĩnh vực như sản xuất, chăm sóc sức khỏe và dịch vụ khách sạn. Các nhà máy ở Trung Quốc hiện có mật độ robot vượt xa Đức và Nhật Bản, với mức tăng gấp đôi chỉ trong bốn năm. Theo Liên đoàn Robot quốc tế, nước này có 470 robot trên 10.000 nhân viên vào năm 2023, cao hơn nhiều so với Mỹ với 295 robot trên cùng số lượng công nhân.
Các mô hình trí tuệ nhân tạo đang giúp robot hình người trở thành những cỗ máy thông minh hơn, thích nghi hơn. Các công ty khởi nghiệp như EngineAI và Unitree đang cải tiến các ứng dụng AI của họ, cho phép robot nhìn thấy và nhận dạng các vật thể, lập kế hoạch di chuyển, phối hợp với nhau và tự học cách thích nghi với các tình huống mới.
“Trước đây, robot rất ngu ngốc, phải không?” Chang Lin, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Leju Robotics, một công ty khởi nghiệp đầy tham vọng khác, cho biết. Ngày nay, sự phát triển của các mô hình ngôn ngữ lớn, như những mô hình cung cấp năng lượng cho ChatGPT và DeepSeek, đang trao cho máy móc trí thông minh để chúng có thể học các nhiệm vụ từ chủ sở hữu của mình, ông cho biết. Ví dụ, bạn có thể huấn luyện một trong những robot Kuavo của công ty cách bạn muốn nó lau sàn hoặc chăm sóc hoa trong nhà của bạn — và sau đó nó sẽ tiếp quản.
“Sẽ dễ dàng thôi”, ông nói. “Tạo một tập dữ liệu để tưới hoa, nó sẽ tự nhiên tưới hoa”.
Loại tiến bộ này đã đưa robot của Trung Quốc vào thế giới thực. UBTech Robotics Corp, có trụ sở tại Thâm Quyến, đã triển khai Walker S1 để giúp lắp ráp iPhone cho đối tác của Apple là Foxconn Technology Group. Hơn 500 máy móc của công ty này hoạt động tại các nhà máy ô tô của BYD, Geely Automobile và FAW-Volkswagen, nâng hộp, phân loại linh kiện và thử nghiệm dụng cụ. Tại nhà máy FAW-Volkswagen, họ phát hiện rò rỉ chất làm lạnh trong hệ thống điều hòa không khí, một nhiệm vụ có thể gây hại cho phổi của con người.
Leju, cũng có trụ sở tại Thâm Quyến, đang thúc đẩy việc sử dụng người máy để phân loại và giao thuốc tại các cơ sở chăm sóc người cao tuổi. Ít nhất một trăm máy móc của công ty đã được giao cho các nhà sản xuất ô tô bao gồm BAIC Motor và Nio, các phòng triển lãm ở Trung Quốc và các viện dưỡng lão ở Tô Châu. Các trường đại học cũng đã mua robot Leju để thực hiện nghiên cứu.
Susanne Bieller, tổng thư ký của Liên đoàn Robot quốc tế có trụ sở tại Frankfurt, nhận thấy Trung Quốc đang nổi lên như một thế lực hàng đầu trong lĩnh vực robot hình người khi các công ty khởi nghiệp của nước này hợp tác với các nhà sản xuất để giảm chi phí và giúp máy móc trở nên dễ tiếp cận hơn. Bà cho biết: "Trong vòng 5 đến 10 năm tới, chúng ta có thể mong đợi công nghệ này sẽ được áp dụng rộng rãi hơn trong ngành công nghiệp".
EngineAI đã dành nhiều năm để cải tiến các khớp nối của robot, giúp chúng nhẹ hơn và nhỏ hơn, đồng thời cắt giảm chi phí. Trong một trường hợp, Zhao và nhóm kỹ sư gồm 40 người của ông đã thiết kế lại một khớp nối điện có giá từ 20.000 đến 30.000 nhân dân tệ để họ có thể tự sản xuất với chi phí chỉ bằng một phần mười.
Zhao cũng trở nên ám ảnh với việc tìm ra cách tạo ra những chú robot có thể đi lại với dáng đi tự nhiên giống con người. Ông nói với nhân viên rằng những cỗ máy đầu tiên có những bước đi chậm chạp, vụng về nên bị vứt vào thùng rác. EngineAI đã chế tạo những chú robot hình người với các khớp chân được tinh chỉnh và sau đó tích hợp máy học với mạng nơ-ron để máy móc có thể học cách đi lại, giống như một đứa trẻ mới biết đi thực sự.
“Thu thập nhiều dữ liệu rất đẹp từ cơ thể con người, kết hợp những dữ liệu này và để nó di chuyển”, ông nói.
Tuy nhiên, ngay cả những người máy thanh lịch nhất cũng sẽ không có tương lai nếu chúng không mang lại giá trị. Những cỗ máy giống người đã chiếm được trí tưởng tượng của mọi người ít nhất là từ những tác phẩm của Isaac Asimov vào những năm 1950, nhưng chúng vẫn chủ yếu là một sự mới lạ. Boston Dynamics đã gây ấn tượng với những người đam mê công nghệ kể từ khi thành lập vào năm 1992, nhưng công ty chưa bao giờ thành công về kinh doanh. Google và SoftBank đã mua lại công ty khởi nghiệp này rồi bán lại mà không thành công về mặt thương mại; hiện công ty này thuộc sở hữu của Hyundai Motor.
Tại Bắc Kinh, cuộc thi bán marathon hình người nhằm mục đích thể hiện khả năng của máy móc thay vào đó lại chứng minh được những hạn chế của chúng. Một người máy tham gia đã ngã ở vạch xuất phát. Một người khác bị rơi đầu và lăn trên mặt đất. Trong giải đấu kickboxing tháng này, những người máy Unitree thường lao vào không khí hoặc tự ngã, mặc dù chúng được con người điều khiển bên lề võ đài.
Một robot hình người Unitree mất kiểm soát khi bắt đầu cuộc đua bán marathon robot ở Bắc Kinh vào ngày 19/4.
Romain Moulin, CEO của công ty khởi nghiệp Exotec của Pháp, cho biết: “Người máy giống người không có ý nghĩa kinh tế đối với hầu hết mọi người và các công ty trong tương lai gần”. Công ty này sản xuất robot hình hộp cho các nhà kho mà ông cho là hữu ích hơn.
Tuy nhiên, số lượng người tin tưởng đang tăng lên. Trong báo cáo dài 83 trang của mình, Citigroup đã khai thác 10 nhân viên của chính mình và bảy cộng tác viên để giải thích lý do tại sao họ coi robot là một cơ hội tuyệt vời. Báo cáo mô tả những cỗ máy như vậy là “AI vật lý” và dự đoán chúng sẽ được sử dụng để lái xe tự động, dọn dẹp và giao hàng. Báo cáo dự báo rằng người máy giống người sẽ là phân khúc phát triển nhanh nhất của thị trường robot, với sự linh hoạt để làm việc trong chăm sóc sức khỏe, nhà máy, dọn dẹp nhà cửa, giao hàng, siêu thị và dịch vụ khách sạn.
Các tác giả đã viết: “Một phần lớn luận điểm về người máy giống người rất đơn giản – chúng tôi đã thiết kế thế giới nhân tạo của mình để phục vụ con người nên người máy giống người có thể hòa nhập ngay mà không cần thay đổi đáng kể về cơ sở hạ tầng”.
Elon Musk đã trở thành người ủng hộ hàng đầu. Ông cho biết vào tháng 4 rằng ông hy vọng sẽ có hàng nghìn rô-bốt Optimus hoạt động tại các nhà máy của Tesla vào cuối năm nay và ông tự tin sẽ đạt được một triệu đơn vị mỗi năm trong vòng chưa đầy năm năm. Những con rô-bốt này vẫn chưa được bán cho những người khác, nhưng chúng dự kiến có giá từ 20.000 đến 30.000 USD khi được tung ra thị trường vào năm 2027.
Citigroup cho rằng tính kinh tế của những cỗ máy như vậy sau đó sẽ trở nên rõ ràng hơn. Nếu dự đoán của Elon Musk là chính xác rằng rô-bốt hình người có giá khoảng 25.000 USD, các nhà phân tích tính toán rằng chúng sẽ tự trả tiền cho chính chúng trong 36 tuần, nếu so sánh với mức lương tối thiểu thấp nhất của Mỹ là 7,25 USD một giờ. Các phương trình hoàn vốn hấp dẫn hơn ở các tiểu bang và công việc có mức lương cao hơn.
"Lập luận về rô-bốt hình người không chỉ mang tính kinh tế. Một số công việc nguy hiểm hoặc không mong muốn đối với con người và phù hợp hơn với rô-bốt. Trong những trường hợp khác, tình trạng thiếu hụt lao động tồn tại và có thể đảm nhiệm những vai trò này. Rô-bốt cũng không rời đi hoặc nghỉ lễ", họ viết.
Chang, Tổng giám đốc điều hành của Leju Robotics, cho biết số lượng các công ty khởi nghiệp hình người ngày càng tăng ở Trung Quốc đang thúc đẩy sự cạnh tranh gay gắt. Hàng loạt công ty phải chạy đua với các đối thủ của mình để tích hợp các khả năng AI và các cải tiến vật lý.
"Càng có nhiều người tham gia vào ngành, ngành sẽ càng tốt hơn", ông nói. "Vì vậy, điều chúng ta cần làm là cố gắng hết sức để luôn dẫn đầu".
Nguồn: Bloomberg
